Özellikle son 3 yıldanberi, ülkemizde SGK ödemelerine esas oluşturan Sağlık Uygulama Tebliği (SUT) laboratuvar test fiyatlarının, hizmeti sürdüremeyecek düzeyde düşük (düşürülmüş) olduğunu anlatmaya çalışmaktayız. Ancak, bu konuda yeterince ikna edici olamadığımız ya da etkili olamadığımız anlaşılmaktadır.
Gerçekte laboratuvar test birim fiyatları, geleneksel olarak düşük seyretmekteydi. Daha önceleri BUT (Bütçe Uygulama Tebliği) olarak isimlendirilen tarife, her yıl enflasyon oranında artırılır, fiyatlar yetersiz de olsa, kısmen takviye edilerek kamu ödemeleri için esas oluştururdu. Her yıl da yeni testlerden bir kısmı listeye eklenir, bazı eski testler çıkarılırdı. Bunun için her yıl, Ekim ayı civarlarında klinik şeflerinden yazılı görüş istenir, öneriler devletin olanakları ölçüsünde göz önüne alınırdı. Yani, beğenilmese de iyi-kötü işleyen bir sistem vardı.
Oluşan liste ve testlere ait fiyatlar da 30 yıldanberi birçok insanın çalışması, emeği ve katkısının ürünü olan bir listeydi. Liste ve fiyatlar ideal değildi, ancak sonuçta, Türkiye’ nin ekonomik olanaklarının ve bu alandaki kadrolarının ürünüydü.
2007 Yılındaki Anlaşılmaz Müdahale
2007 yılının Mayıs ayında, IMF Türkiye’ nin sağlık bütçesinde kısıntı istedi. İlgili makamlar, akılcı kısıtlamalar yapma yerine, kendilerine en kolay gelen yolu seçtiler. Sağlık harcamalarının en önemli nedeni laboratuvar testleriymiş gibi, en çok istenilen laboratuvar testlerini sıraya dizdiler, en üstte bulunan ve en çok kullanılan testlerin fiyatlarını % 80- %100 oranında düşürdüler. Biyokimya testleri 1.8’ den 1 TL’ ye, ELİSA testleri 7 TL’ den 2.9-3.6 TL’ ye, kültürler 4.5 TL’den 1.5-2.5 TL’ ye, hormonlar 10 TL’ den 4.5-8 TL’ye düşürüldü.
Bu fiyat düşürmelerinin bilimsel ve teknik hiçbir dayanağı bulunmuyordu. Muhtemelen de, Sağlık Bakanlığı ve SSK’ dan ilgili teknik uzmanların görüşünün alınmadığı, bunun maliyetlerle ilgili teknik bilgisi olmayan, sadece tasarrufu hedefleyen bir maliye grubunun operasyonu olduğu izlenimi doğmaktadır. Çünkü, maliyetlerle ilgili bilgisi olan hiçbir teknik uzman, böylesine bilim dışı ve kaba bir operasyona onay vermez ve katılmaz.
Sonuç olarak, Türkiye’ nin uzmanlarının 30 yıllık birikimiyle oluşan liste, bir anda gayri-bilimsel bir tırpan yedi ve bir anlamda geçersiz sayıldı.
Laboratuvar bölümü dışında, diğer bölümler ve işlemlerle ilgili önemli bir kesintiye gidilmedi. Diğer bölümlerin işlemlerinin önemli kısmı, tatmin edici (Türkiye olanakları ölçüsünde) olarak kabul edilebilir. Laboratuvar bölümü hariç.
Laboratuvar testlerine vurulan ikinci darbe, Paket Fiyat olayıdır. Laboratuvar testleri Paket Fiyat içinde kaybedildi.
Sonuç olarak, laboratuvar alanıyla ilgili olarak büyük sorunlar dağ gibi yığılmış durumdadır ve laboratuvar testleri, neredeyse hastaların tanısından çıkmak üzeredir.
Bu alandaki sorunları şöylece özetleyebiliriz:
- SUT laboratuvar testleri birim fiyatlarının-özellikle 2007yılında müdahale edilenlerinin- oldukça düşük olması
- Paket Fiyatın Danıştay’ ın durdurma kararlarına rağmen sürdürülüyor olması ve hastaların güvenliğini tehdit eder biçimde kullanılmaya dönüşmesi
- Test isimleri ve fiyatlarının neredeyse 4 yıldanberi hiç güncellenmiyor olması
- Laboratuvar alanıyla ilgili yönetim ve sorumluluk boşluğunun iyice hissedilir hale gelmesi
Bu sorunları, çeşitli defalar dile getirdik. Getirmeye de devam ediyoruz.
Laboratuvar testlerinin maliyetleriyle ilgili, zaman zaman çalışmalar istendi. Bunları da gönderdik, ancak henüz bir ilerleme kaydedemedik. İlgililerin, test maliyetleriyle ilgili yeterli bilgilerinin olmaması gayet doğaldır. O zaman bu alandaki uzmanlardan yararlanmaları gerekir. Olabildiğince farklı kesim uzmanlarının (kamu ve özel) görüşleri dikkate alınmalıdır. Ayrıca, diğer ülke uygulamaları da göz önüne alınmalıdır.
Biz, bu konuda katkısının olacağını düşündüğümüz bazı verileri toparladık. Çeşitli ülkelerden, halen uygulanmakta olan laboratuvar testleri birim fiyatlarını istedik. Bu fiyatlar, o ülkedeki serbest (özel) fiyatlar değildir. O ülkenin SUT’ una karşılık gelen (reimbursement) kamu fiyatlarıdır. Ayrıca, tüm testlerin listesini değil, bize fikir verecek nitelikteki 24 örnek testin fiyatlarını istedik. Bunların bir kısmı rutin testlerdir. Bunun dışında da, hormon grubundan 3-4 testin, tümör markerlarından PSA’ nın, ELISA grubundan 3-4 testin ve diğer alanlardan da temsil niteliği olan testlerin fiyatlarını istedik. 5 ülkeden yanıt alabildik. Bunlar Almanya, Fransa, İtalya, Çek Cumhuriyeti ve Çin’ dir. Almanya ve Fransa, gelişmiş Batı Avrupa ülkelerini, İtalya Akdeniz ülkelerini, Çek Cumhuriyeti de Doğu Avrupa ülkelerini temsil niteliğinde değerlendirilebilir. Çin’i de öğrenmek istedik ve listeye ekledik.
Aşağıda, ilgili testleri ve testlerin Euro olarak karşılıklarını bulacaksınız. Türkiye’ deki SUT birim fiyatları, 11 Mart 2009 tarihiyle, 1 Euro=2.2 TL olarak Euro’ya çevrilmiştir.
DEĞİŞİK ÜLKELERDEKİ LABORATUVAR TEST FİYATLARININ KARŞILAŞTIRILMASI (Euro) | |||||||
Kıyaslama Yapılan Ülkeler ve Test Fiyatları (Euro) | |||||||
Kıyaslama Yapılan Test Adı | Almanya | Fransa | İtalya | Çek Cumhuriyeti | Çin (Pekin Bölgesi) | Türkiye 2009 SUT | Türkiye 2005 BUT |
Hemogram (Tam kan sayımı) | 4.89 | 1.81 | 2.30 | 1.36 | 1.61 | ||
Üre | 2.70 | 1.70 | 0.51 | 0.60 | 0.50 | 0.77 | |
Glukoz | 2.70 | 1.70 | 0.40 | 0.68 | 0.45 | 0.69 | |
Total kolesterol | 1.35 | 2.28 | 0.69 | 0.57 | 0.50 | 0.77 | |
HDL kolesterol | 12.15 | 1.86 | 1.56 | 1.00 | 0.72 | 0.96 | |
LDL kolesterol | 12.15 | 0.67 | 1.96 | 1.10 | 1.13 | 1.54 | |
Trigliserid | 2.70 | 5.17 | 0.91 | 0.68 | 0.54 | 0.96 | |
Total T3 | 4.10 | 14.85 | 17.20 | 3.50 | 3.40 | 3.18 | 3.85 |
Free T3 | 4.10 | 14.85 | 17.20 | 6.18 | 4.50 | 2.00 | 3.85 |
TSH | 4.10 | 14.85 | 17.20 | 5.09 | 5.70 | 2.00 | 3.85 |
Prolaktin | 5.10 | 17.55 | 17.20 | 4.95 | 5.70 | 3.18 | 3.70 |
FSH | 5.10 | 17.55 | 17.20 | 4.60 | 5.70 | 2.70 | 3.85 |
PSA | 5.60 | 16.20 | 17.20 | 7.78 | 9.10 | 2.90 | 4.60 |
İdrar tetkiki | 1.14 | 0.84 | 0.68 | 0.68 | 0.81 | ||
İdrar kültürü | 4.90 | 18.90 | 10 | 6.80 | 1.13 | 3.08 | |
ANA (Anti-nükleer antikoru) | 8.20 | 10.80 | 9.66 | 3.40 | 3.80 | 3.85 | |
Protein elektroforezi | 15.90 | 7.84 | 12.65 | 5.00 | 5.00 | ||
ASO | 5.60 | 3.18 | 1.64 | 3.40 | 1.13(Turb) | 3 | |
CRP | 5.60 | 8.10 | 4.75 | 4.80 | 3.40 | 1.13(Turb) | 3 |
HBsAg | 6.10 | 17.55 | 17.20 | 7.78 | 4.50 | 1.3 (ELİSA) (3.4)(Kemil.) | 2.4 (ELİSA) (5.4)(Kemil.) |
Anti-HCV | 11.20 | 18.90 | 17.20 | 9.56 | 6.80 | 1.6 (ELİSA) (4.5) (Kemil.) | 3.2 (ELİSA) (7.5) (Kemil.) |
Anti-HIV 1+2 | 4.60 | 18.90 | 15.11 | 9.56 | 4.50 | 1.6 (ELİSA) (3.4) (Kemil) | 2.7 (ELİSA) (5.12) (Kemil.) |
CMV IgM | 11.80 | 17.55 | 9.29 | 16.95 | 8.00 | 1.9 (ELİSA) (3.6) (MEIA) | 3.1(ELİSA) (5.7) (MEİA) |
HSV-1 IgG | 11.20 | 18.90 | 9.29 | 16.95 | 5.70 | 5.40 | 5.40 |
Kısaltmalar : Turb.: Turbidimetrik
Kemil.: Kemiluminisans
(NOT: 1 Euro=2.2 TL olarak alınmıştır-11 Mart 2009 itibariyle)
DEĞİŞİK ÜLKELERDEKİ LABORATUVAR TEST FİYATLARININ KARŞILAŞTIRILMASI (TL) | |||||||
Kıyaslama Yapılan Ülkeler ve Test Fiyatları (TL) | |||||||
Kıyaslama Yapılan Test Adı | Almanya | Fransa | İtalya | Çek Cumhuriyeti | Çin (Pekin Bölgesi) | Türkiye 2009 SUT | Türkiye 2005 BUT |
Hemogram (Tam kan sayımı) | 10.758 | 3.982 | 5.06 | 3.00 | 3.56 | ||
Üre | 5.94 | 3.74 | 1.122 | 1.32 | 1.10 | 1.69 | |
Glukoz | 5.94 | 3.74 | 0.88 | 1.496 | 1.00 | 1.53 | |
Total kolesterol | 2.97 | 5.016 | 1.518 | 1.254 | 1.10 | 1.69 | |
HDL kolesterol | 26.73 | 4.092 | 3.432 | 2.20 | 1.60 | 2.12 | |
LDL kolesterol | 26.73 | 1.474 | 4.312 | 2.42 | 2.50 | 3.39 | |
Trigliserid | 5.94 | 11.374 | 2.002 | 1.496 | 1.20 | 2.12 | |
Total T3 | 9.02 | 32.67 | 37.84 | 7.70 | 7.48 | 7.00 | 8.47 |
Free T3 | 9.02 | 32.67 | 37.84 | 13.596 | 9.90 | 4.50 | 8.47 |
TSH | 9.02 | 32.67 | 37.84 | 11.198 | 12.54 | 4.50 | 8.47 |
Prolaktin | 11.22 | 38.61 | 37.84 | 10.89 | 12.54 | 7.00 | 8.22 |
FSH | 11.22 | 38.61 | 37.84 | 10.12 | 12.54 | 6.00 | 8.47 |
PSA | 12.32 | 35.64 | 37.84 | 17.116 | 20.02 | 6.50 | 10.17 |
İdrar tetkiki | 2.508 | 1.848 | 1.496 | 1.50 | 1.78 | ||
İdrar kültürü | 10.78 | 41.53 | 22 | 14.96 | 2.50 | 6.78 | |
ANA (Anti-nükleer antikoru) | 18.04 | 23.76 | 21.252 | 7.48 | 8.50 | 8.47 | |
Protein elektroforezi | 34.98 | 17.248 | 27.83 | 11.10 | 11.02 | ||
ASO | 12.32 | 6.996 | 3.608 | 7.48 | 2.5 (Turb.) | 8.22 | |
CRP | 12.32 | 17.82 | 10.45 | 10.56 | 7.48 | 2.5 (Turb.) | 6.78 |
HBsAg | 13.42 | 38.61 | 37.84 | 17.116 | 9.90 | 2.90 (ELISA) 7.50 (Kemil.) | 5.34 (ELISA) 11.86 (Kemil.) |
Anti-HCV | 24.64 | 41.58 | 37.84 | 21.032 | 14.96 | 3.60 (ELISA) 10.00 (Kemil.) | 7.12 (ELISA) 16.61 (Kemil.) |
Anti-HIV 1+2 | 10.12 | 41.58 | 33.242 | 21.032 | 9.90 | 3.60 (ELISA) 7.50 (Kemil.) | 5.93 (ELISA) 11.27 (Kemil.) |
CMV IgM | 25.96 | 38.61 | 20.438 | 37.29 | 17.60 | 4.2 (ELISA) 8.00 (MEIA) | 6.78 (ELISA) 12.71 (MEIA) |
HSV-1 IgG | 24.64 | 41.58 | 20.438 | 37.29 | 12.54 | 11.90 | 11.86 |
Kısaltmalar : Turb.: Turbidimetrik
Kemil.: Kemiluminisans
(NOT: 1 Euro=2.2 TL olarak alınmıştır-11 Mart 2009 itibariyle)
(AÇIKLAMA: Diğer ülkelerden alınan SUT karşılığı laboratuvar testleri fiyat verileri, ilgili yetkili kuruluşlardan değil, çeşitli laboratuvarlar ve medikal organizasyonlar niteliğindeki ikincil kuruluşlardan sağlanmıştır. Küçük yanlışlıklar olur ise, özür dileriz. Ancak, sağlanan verilerin, kıyaslamalara yardımcı olacak özellikte olduğunu rahatlıkla söyleyebiliriz).
SONUÇLAR
Ülkelerle Kıyaslamalar
Almanya
Almanya’ da, biyokimya test fiyatlarının daha düşük olduğu görülmektedir. Hormonların fiyatının, Türkiye’ ye göre 1.5-2 kat daha fazla olduğu, PSA’ nın 2 kat, kültürün 3 kat, ANA’ nın 2.1 kat, protein elektroforezinin 3 kat, ASO-CRP’ nin 4 kat, HBsAg ve HCV’ nin 5 kat, HIV’ in 3 kat, CMV’ nin 6 kat, HSV’ nin 2 kat yüksek olduğu görülmektedir.
Ortalama olarak, Almanya fiyatları Türkiye’ ye göre 3-5 kat daha fazladır. Eğer 25.5.2007 yılındaki gayri bilimsel fiyat düşürmesi olmasaydı, uçurum niteliğindeki bu farklar ortaya çıkmayacaktı. Bu durumda, farklar 1.5-2 kat düzeyinde seyrediyordu.
İtalya
İtalya’ da biyokimya test fiyatları, Türkiye’ nin ortalama 3-4 katıdır. Hormonlar 5-7 katı, kültür 8 katı, ANA, ASO, CRP üç katıdır. HBsAg 13, HCV 9, HIV 9, CMV 6 katıdır.
2005 yılındaki fiyatlar devam etseydi, bu farklar daha az olacaktı.
Fransa
Fransa’ da laboratuvar test birim fiyatları, Türkiye’ nin ortalama 5-7 katı civarındadır. Bu fark HBsAg, HIV, HCV gibi testlerde 10 katına kadar çıkmaktadır.
Çek Cumhuriyeti
Biyokimya testleri, Türkiye’ den %30-70 daha yüksektir. Hormon testleri 2-3 kat daha yüksektir. HBsAg 6 kat, HCV 6 kat, HIV 6 kat, CMV 8 kat daha yüksektir.
Çin
İlginçtir, Türkiye’ deki laboratuvar test birim fiyatları kişi başı milli geliri Türkiye’ nin 3-4 kat altında olan Çin’ den bile düşüktür. Biyokimya test fiyatları Çin’de % 30-50, hormonlar 2 kat civarında, ASO-CRP 3 kat, HBsAg 3.5 kat, HCV 4 kat, HIV 3 kat, CMV 4 kat daha yüksektir.
2005 fiyatları düşürülmeseydi, bir kısım testlerde aradaki fark devam etmekle birlikte, çoğu testte Türkiye ile Çin fiyatları birbirine yakın olacaktı.
Test Grupları Bazında Kıyaslamalar
Rutin biyokimya testleri bazında, Türkiye’ de uygulanan fiyatların, diğer ülkelere oranla farkının daha az olduğunu, bu farkın % 30-60 arasında, İtalya ve Fransa gibi ülkelerle ise 3-4 kat civarında olduğunu söyleyebiliriz. 2005 BUT fiyatları sürdürülseydi, bu fark daha az olacaktı.
En düşük hormon test fiyatları Türkiye’ dedir. Şu andaki hormon test fiyatları, diğer ülkelerdekinin 2 ile 7 kat daha altında olup, Çin’ den bile düşüktür. 2005 BUT fiyatları sürdürülseydi, fiyatlar ancak Çin fiyatlarına yakın olacaktı.
Kültür fiyatı çok dramatik olup, laboratuvarcıların emeği hiçe sayılmıştır. Diğer ülkelerle 4 ile 9 kat fark vardır.
ASO ve CRP gibi testlerde de 3-4 kat fiyat farkı vardır.
En büyük fark HBsAg, Anti-HCV, Anti-HIV, Anti-CMV gibi testlerde görülmektedir. Bu testlerde fark, diğer ülkelerle 5-10 kata çıkmaktadır. Şu anda uygulanan fiyatlar, gerçekte bu testlerin kitlerinin, üretici fabrikalardan çıkış fiyatlarını bile karşılayamaz hale getirilmiştir. Dikkati çeken bir durum da, hiçbir ülkenin fiyatlandırmasında ELİSA, kemilüminisans, Mikropartikül Enzimimmunassay (MEIA) gibi ayrımlar yapılmamasıdır. Bu tür garip ayrımlar, Türkiye’ de yapılmaktadır. Her ülke tek fiyat ödemekte, yöntemlere göre ayrı fiyatlar ödememekte, kalite kontrolleri ile kaliteyi yükseltmeye çalışmaktadırlar. Temel alınan kriter, katılınan dış kalite kontrollerinde alınan sonuçlardır.
Dramın Kaynağı Nerededir ?
Gerçekten bu durum laboratuvar bilimi, bu alanda emek veren uzmanlar, çalışanlar ve tüm paydaşlar için bir dramdır. Aynı zamanda, kaliteli hizmet almaya hakkı olan halk için de bir dramdır. Dramın kaynağı da 25 Mayıs 2007’ de SUT laboratuvar test birim fiyatlarında yapılan düşürmedir. Maalesef bu işlemde, laboratuvar alanının uzmanlarına danışılmamış ve saygı gösterilmemiş, tek yönlü ve çok kaba bir uygulama yapılmıştır. Halen, yok olmaya yüz tutan ve paket fiyat nedeniyle hastaların tanısından ve halkın yararlanmasından çıkmaya başlayan laboratuvar testleri, 2007’ deki ağır ve yanlış işlemin acısını çekmektedir.
NE YAPILMALIDIR ?
Kıyaslamalı listelerin ve bu metnin incelenmesinden, ne yapılması gerektiği ortaya çıkmaktadır.
1. Hiçbir şey becerilemese bile, 25 Mayıs 2007’ de yapılan hata düzeltilmelidir. Laboratuvar uzmanlarının, ağır-aksak da olsa 30 yıllık çalışma ve birikimlerinin ürünü olan fiyat listesine geri dönülmeli, bu listeye ve birikime saygı gösterilmelidir. Düşürülen listenin yayınlanma tarihi 9 Şubat 2005 idi. 2005 BUT listesi esas alınmalı, bunun üzerine 4 yıllık enflasyon paralelinde bir artış uygulanmalı, 30 yıldır devam edilen liste sürdürülmelidir.
Ne acıdır ki, beğenmediğimiz eski listemizi talep etmek zorunda bırakılıyoruz.
2. Daha iyisi, listenin güncellenmesi, eski testlerin ayıklanarak, yeni testlerin eklenmesiyle güncel bir liste ortaya konulmasıdır. Ayrıca, diğer ülkelerin fiyatları da esas alınarak, uluslararası gerçeklere uygun ve adaletli bir fiyatlandırma yapılmasıdır.
Biz, bu çalışmaya katkı sağlamaya hazırız.
3. SGK ve Sağlık Bakanlığı’ nda, acilen bir laboratuvar birimi kurulmalıdır. Bu alanın yönetimi, maalesef 3-4 yıldanberi boşluktadır. Görevler yapılamamakta, ihmal edilmektedir. Bu başıboşluğun zararı, ülkeye ve halkımızadır. Bu alana yönetim ilgisizliğine artık son verilmelidir.
Sayın SGK ve Sağlık Bakanlığı yöneticilerini, belirtilen hususlarda olumlu adımlar atmaya ve önerileri göz önüne almaya ve diyaloğa davet ediyoruz.
Saygılarımızla.
12/03/2009
Tıp Laboratuvarları Birliği
adına
Doç. Dr. Paşa Göktaş
Tel/Fax : 0216-348 26 12
web : www.tiplab.org
GSM : 532 243 84 74
web : www.tiplab.org
e-mail : [email protected]
