SAĞLIK HARCAMALARINDAKİ ARTIŞ BÜTÇE AÇIKLARINI NASIL ETKİLİYOR?
Sağlık Harcamalarındaki Artış Büyük Boyutta
Türkiye’de sağlık harcamalarındaki artış büyük boyuttadır. SAGEM (Sağlık Bakanlığı Sağlık Araştırmaları Genel Müdürlüğü)’nün açıkladığına göre, toplam sağlık harcamaları 1999 yılında 4.9 milyar TL iken, 2011 yılında 76 milyar TL düzeyine yükselmiştir.
Diğer bir husus, sağlık harcamalarında özel sektörün payının azalması, kamu harcamalarının ciddi oranda yükselmesidir. Bu değişimde, çeşitli faktörlerin etkisiyle önlenemeyen popülist kayıplar etkili olmuş, ekonomik yönden daha gerçekçi ve sürdürülebilir bir sağlık sistemi oluşturabilme fırsatı kaçırılmıştır.
Gelinen noktada, karşılanamaz boyutlara yükselen kamu sağlık harcamaları hem bütçe açığını, hem cari açığı, hem de SGK’nın açıklarını ciddi oranlarda yükseltici etkiler yapmaktadır.
Bu etkileri kısaca şöylece özetleyebiliriz.
Sağlık Harcamaları Cari Açığı Nasıl Artırıyor?
Sağlık harcamaları içindeki en büyük harcama kalemlerinden birisinin ilaç giderleri olduğunu biliyoruz.
Toplam sağlık harcamaları içinde ilaç giderlerinin payı, % 42’lere kadar düşmüş durumdaydı. 2012 yılı için, veriler önümüzdeki dönemde ortaya konulacaktır. Ancak, bu oranın altında olacağını bekliyoruz.
2012 itibariyle, yalnızca SGK’nın ilaç harcamalarının 16 milyar TL civarında gerçekleşeceği belirtilmektedir. Diğer ilaç harcamalarıyla bu miktarın, toplamda 22-26 milyar TL, belki daha da üzerinde gerçekleşeceği beklenilmelidir.
İlaçların önemli bölümü ithaldir. Yerli ilaç fabrikalarının da önemli kısmı, yabancıların eline geçmiş durumdadır. İlaç giderlerinin hızlı yükselişi, ithalatı ve cari açığı da yükselten bir faktördür. 2012 yılı ilk 6 ay cari açık miktarı 31 milyar USD’dir. Türkiye’nin ilaç için ithalata ödediği yıllık miktarın, 10 milyar TL’den aşağıda olmayacağı beklenebilir ki, bu miktar da cari açık içinde önemli bir pay oluşturur.
Ayrıca, sağlık alanı yerli üretimin çok kısıtlı olduğu, teknolojik cihaz ve ekipmanların büyük ölçüde ithal edildiği bir alandır. Bu alanda da artan teknolojik cihaz harcamaları cari açığı olumsuz etkilemektedir.
Sağlık Harcamaları ve SGK Açıkları
2011 yılı itibariyle, SGK’nın Sağlık harcamaları 36.5 milyar TL olarak bildirilmektedir. 2012 itibariyle, bu miktarın 40 milyar TL üzerinde gerçekleşeceği tahmin edilmektedir.
SGK’nın toplam bütçe açığının 2012 itibariyle 69 milyar TL civarında gerçekleşeceği, yani genel bütçeden SGK’ya 69 milyar TL açıkları kapatmak için aktarılacağı yazılmaktadır.
Bu boyutta yüksek açık veren SGK’nın sağlık harcamalarının 40 milyar TL civarında oluşması, tartışılması ve önlemler geliştirilmesi gereken bir durumdur.
SGK açıklarının oluşmasında, kontrolsüz ve sınırsız biçimde, popülist kaygılarla genişletilen kapsamların ve kamu sağlık harcamalarının rolü büyüktür.
Bugün devasa boyutlara erişmiş olan bu yükler, SGK’nın da hizmet verebilirliğini ve sürdürülebilirliğini tehdit eder hale gelmiştir.
Sağlık Harcamaları ve Bütçe Açıkları
76 milyar TL’ye erişmiş olan ve bunun da % 75’inin kamu eliyle yapıldığı (SAGEM) sağlık harcamaları, cari açığı ve SGK açıklarını büyük oranda yükseltirken, doğal olarak bütçe açığını da olumsuz etkileyecektir.
Genel bütçeden, SGK açıkları için 69 milyar TL gibi bir miktarın aktarılacağı belirtilmektedir. Bunun 40 milyar TL civarı, SGK sağlık harcamalarına gidecektir.
2012 yılının ilk 8 ayında bütçe açığının 8.5 milyar TL olduğu, geçen yıl aynı dönemde 2.1 milyar TL fazla verildiği belirtilmektedir.
Eğer kamu sağlık harcamaları popülist kolaycılığa teslim olunmadan daha gerçekçi ve ekonomik temelleri daha doğru biçimde oluşturulsaydı, 2012 yılı bütçesi muhtemelen açık değil, ciddi miktarda fazla veriyor olabilecekti.
Bütçe açığını etkileyen önemli faktörlerden birisi de, Sağlık Bakanlığı’nın doğrudan ve dolaylı personel sayısının 480.000 gibi büyük bir miktara ulaşması, bunların ücret ve performans primi ödemesi gibi giderlerinin kamu harcamalarına getirdiği büyük yüktür.
SONUÇ
Görüldüğü üzere, kamu sağlık giderlerinin azaltılması hem cari açığı, hem SGK’nın açıklarını, hem de bütçe açığını önemli ölçüde azaltacaktır.
Dr. Paşa Göktaş
e-mail: [email protected]
