Muhtaç, güçsüz ve kimsesiz, bakıma muhtaç engellilerin aylıklarına göz mü dikiliyor?
Toplam sayıları 1.750.408 olan muhtaç, güçsüz ve kimsesiz, düşkün engellilerin aylıkları tehlikede. Hükümet bu vatandaşlara ödenen aylıkları ortadan kaldırmayı mı planlamaktadır.
Bilindiği gibi halen, günlük yaşamını başkasının yardımı ve bakımı olmaksızın devam ettiremeyecek derecede düşkün olan ve ağır engelli oldukları Sağlık Kurulu raporuyla belgelenenler ile Sosyal Güvenlik Kurumundan herhangi bir geliri veya aylık hakkı olmayan 65 yaşını doldurmuş muhtaç, güçsüz ve kimsesiz engelliler ve bakmakla yükümlü oldukları engelli yakınları olan kimselere (engelli olan yakınına fiilen bakmak şartı ile) aylık bağlanmaktadır.
19.02.2014 tarihinde 6518 sayılı Kanunla 2828 sayılı Kanunun Ek 7 nci maddesinde değişiklik,
yapılmıştır. Söz konusu değişiklikle, evde bakımla ilgili ödemeler; hane yaklaşımı çerçevesinde engellilerin evde bakımının desteklenmesi amacıyla yapılacak bir “sosyal yardım” olarak tanımlanmıştır. Kanun maddesinde yapılan bu değişiklik doğrultusunda çıkarılması gereken düzenleyici yönetmelik ise henüz çıkarılmamıştır.
Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı (ASPB), yayımladığı 2014/7 sayılı Genelge ile şimdiye dek Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü tarafından gerçekleştirilen ödenek aktarım işlemlerinin 01.01.2015 tarihinden itibaren artık Sosyal Yardımlar Genel Müdürlüğünce yapılacağını belirtmiştir. Bu Genelgede Bakanlık; bakıma ihtiyacı olan engellilerin evde bakımına destek için ödenecek olan sosyal yardımlara ‘hane yaklaşımı’ çerçevesinde değerlendirme yapılacağını ifade etmiş olup, bu konular ve SOYBİS sorgulamalarına ilişkin 81 İl Valiliğine hitaben yazı göndermiştir.
Özetle aylık bağlama işlemlerinin 01.01.2015 tarihinden itibaren Sosyal Yardımlar Genel Müdürlüğünce yapılması ile bakıma ihtiyacı olan engellilerin evde bakımına destek için yapılacak sosyal yardımların verilebilmesi ‘gelir testine girme’ koşuluna bağlanmış olmaktadır.
Sorun nerede kaynaklanıyor?
- 2828 sayılı kanun Ek 7. maddesinde yapılan değişiklik doğrultusunda çıkarılması gereken düzenleyici yönetmeliğin halen çıkarılmamış olması,
- 2022 Sayılı Kanun kapsamında ödenen kişi başı aylıkların yapılacak gelir testi içerisinde değerlendirilecek olması ile çok sayıda fayda sahibinin engelli aylığının kesilmesi sonucunu doğurmaktadır.
- Gelir testi uygulaması ile haneye giren toplam aylık gelirin 2022 sayılı kanundan faydalananlar için kişi başı asgari ücretin 1/3 ünden, ağır engelli evde bakım hizmetinden faydalananlar için ise 2/3 ünden 1 lira dahi fazla olursa bu ödenen engelli aylıkları kesilecektir. Bu uygulama sonucunda birçok engelli vatandaş bu destekten yoksun kalacak ve mağdur olacaktır.
2022 Sayılı Kanun kapsamındaki yapılan ödemeler ve kişi sayısı.
2022 sayılı “65 Yaşını Doldurmuş Muhtaç, Güçsüz ve Kimsesiz Türk Vatandaşlarına Aylık
Bağlanması Hakkında Kanun” gereğince; herhangi bir Sosyal Güvenlik Kurumundan bir gelir
Veya aylık hakkından faydalanmayan ve hane içinde kişi başına düşen geliri, asgari ücretin aylık net tutarının 1/3’ünden az olan 65 yaşını doldurmuş yaşlılar ile 18 yaşından büyük engellilere
Aylık bağlanmaktadır.
| 2014 Yılı 2022 Sayılı Kanun Kapsamında Yapılan Ödemeler ve Kişi Sayısı | |||
| Aylık Türü | Aylık Tutarlar | Kişi Sayısı | Aktarılan Kaynak TL |
| Yaşlı(65 Yaş Üstü) | 141,56 | 629.590 | 1.009.195.601,68 |
| Engelli (%70 Ve Üzeri) | 424,69 | 268.038 | 1.259.653.132,77 |
| Engelli (%40-%69) | 283,13 | 332.432 | 1.069.492.659,43 |
| Engelli Yakını Aylığı | 283,13 | 87.084 | 262.843.602,81 |
| Silikozis (%35-54) | 699,17 | 201 | 1.155.818,86 |
| TOPLAM |
| 1.300.377 | 3.602.740.815,55 |
Kaynak Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı 2014 Yılı İdare Faaliyet Raporu,
2022 sayılı Kanun kapsamında ödenen aylıklar ile silikozis aylıkları her yılın Mart, Haziran,
Eylül ve Aralık aylarında olmak üzere üç ayda bir peşin olarak ödenmektedir.
Muhtaç engelliler yapılan evde bakım yardımı ve kişi sayısı
Engelli Sağlık Kurulu Raporu ile ağır engelli olduğu belgelenenlerden; günlük hayatını başkasının yardımı ve bakımı olmadan devam ettiremeyecek derecede düşkün olup her ne ad altında olursa olsun her türlü gelirleri toplamı esas alınmak suretiyle; kendilerine ait veya bakmakla yükümlü olduğu birey sayısına göre kendilerine düşen ortalama aylık gelir tutarı, bir aylık net asgari ücret tutarının 2/3’ünden daha az olduğu bakım raporu ile tespit edilen engelliler bu hizmetten yararlanabilmektedir.
Halen bakıma muhtaç engelliye ikametgâhında bakım hizmeti veren akrabasına veya vasisine her ay, bir aylık net asgari ücret tutarında ödeme yapılmaktadır.
| Muhtaç Engelliler için Evde Bakım Hizmeti | ||
| Yıllar | Fayda sahibi sayısı | Aktarılan Kaynak |
| 2013 | 427.434 | 3.449.908.836.00 |
| 2014 | 450.031 | 3.982.548.684 |
Kaynak Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı 2014 Yılı İdare Faaliyet Raporu,
Sonuç olarak; Tablolarda da görüldüğü üzere çok sayıda engelli vatandaş, günlük hayatını başkasının yardımı ve bakımı olmadan devam ettiremeyecek derecede düşkündür. Bakanlık yaptığı değişiklikle ödenek aktarım işlemlerini Yaşlı hizmetleri Genel Müdürlüğü yerine Sosyal Yardımlar Genel Müdürlüğüne aktarması ve bu sosyal yardımın ‘hane yaklaşımı’ çerçevesinde değerlendireceğini ifade etmesi ve yardımın ‘gelir testi’ koşuluna bağlanacak olma olasılığı; evde bakım hizmeti alan bu engellilere bağlanan aylıklarının kesilebileceği kaygısına yol açmaktadır. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığının konuya açıklık getirecek olan yönetmeliği bir an önce çıkarması ve engellilerin bu haklı kaygılarını giderebilecek açıklama yapması gerekmektedir.
Dr. Ergün DEMİR Dr.Güray KILIÇ
İzmir Tabip Odası Hekim Meclisi üyesi, İstanbul Tabip Odası TTB delegesi.
