Türkiye'nin son yıllarda ‘yerli ilaç’ üretimiyle ilgili yaptığı çalışmalar Avrupa Birliği’ni (AB) rahatsız etti. AB, Dünya Ticaret Örgütü (WTO) nezdinde Türkiye’nin ilaç sektörü uygulamaları hakkında şikayette bulundu. AB şikayetine gerekçe olarak, Türkiye’nin, ‘yabancı ilaç şirketlerinin üretimlerini ülke sınırları içine kaydırmasını gerektiren uygulamaları’ gösterdi.
Türkiye 2017’de ilaçta ‘yerli üretim’ şartı getirmiş birçok ithal ilacı alım listesinden çıkarmıştı. O tarihte hükümet 1 yıl içerisinde 2.4 milyar TL’lik ilaç ithalatını yerel üretimle karşılama yoluna gitmişti. Türkiye’nin bu alanda kararlılığını gören yabancı firmalar ise yerli ilaç firmalarıyla ortaklık kurmak veya Türkiye’de yeni ilaç üretim fabrikaları açmak için çalışma başlatmıştı. Türkiye’nin bu adımının ardından bazı yabancılar yerli firmalarla ortaklığa gitmişti.
CİDDİ ADIMLAR ATILDI
Yerli ilaç üretimi konusunda ilk somut adım ABD’de ilaç alanında araştırma yapan Türk bilam adamlarını da biraraya getirerek onları destekleyecek Türk Sağlık Yatırımları Fonu kurulması oldu. Fonla ilgil çalışmalar devam ederken yerli ilaç yolunda son hamle ise Sağlık Teknokenti ile atılmıştı. Sağlık Bilimleri Üniversitesi (SBÜ), İstanbul Pendik’te; sağlık yazılımları, aşı çalışmaları, ilaç üretimi, sağlık danışmanlığı ve biyomedikal mühendislik hizmetleri kapsamında ürün ve materyal geliştirme çalışmalarının yapılacağı büyük bir teknokent kurma kararı almıştı. Sağlık Teknokenti’nde yapılacak çalışmalarla ilgili atılan ilk imza ise Sağlık Bilimleri Üniversitesi ile yerli bir biyoteknoloji firması arasında kansere karşı yeni bir biyoteknolojik molekül ve çok sayıda biyoteknolojik ilaç üretilmesini kapsıyor. Yetkililer sadece yerli firmalardan değil, yurtdışındaki çeşitli firmalardan da ortaklık teklifleri aldıklarını ve bu konuda şimdiden bazı işbirliği anlaşmaları imzalandığını ifade ediyor. Bu arada WTO anlaşmazlığı gidermek için 60 günlük bir konsültasyon süresi getiriyor, taraflar bu süre içinde anlaşma sağlayamazlarsa AB, sorunu WTO heyetinin karara bağlamasını isteyebiliyor.
HER YIL 6 MİLYAR DOLAR AÇIK
Türkiye ilaç sektörü her yıl 6 milyar dolar cari açık veriyor. Bunun nedeni Türkiye’nin kendi patentli molekülleri olmaması. Bugüne kadar yapılan yatırımlar ise hep jenerik ilaç üretimi konumsunda oldu. İlacı üretebilmek için o ilacın molekülünü üretmiş şirketlere Türkiye her yıl 5-6 milyar dolar lisans bedeli veriyor. Bu paranın da yüzde 95’i devletin cebinden çıkıyor. Bu rakam ABD’de yüzde sadece 20’lerde.
TÜBİTAK ÇALIŞIYOR
Yerli ilaç konusunda TÜBİTAK Marmara Araştırma Merkezi’nde (MAM) de çalışmalar devam ediyor. TÜBİTAK halen ‘Kanser Tedavisine Yönelik Yerli Biyobenzer İlaç Geliştirilmesi ve Üretimi (BİOSİM) Projesi’ni yürütüyor. Sanayi ve Teknoloji Bakanı Varank geçen yıl sonund amerkez’i zayeret ederek çalışmalar hakkında bilgi almıştı.
