Performans sistemi iyileştirilmeli
Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Sağlık Ekonomisi Anabilim Dalı Başkanı Doç. Dr. Ayşegül YILDIRIM KAPTANOĞLU şu açıklamalarda bulunuyor:
Sağlık Bakanlığı hastanelerinde hem de üniversite hastanelerinde Sağlık Bakanlığı’nın hazırladığı “Sağlık Kurumları Girişimsel İşlemler Puan Listesi” kullanılmaktadır. Bu liste temel olarak sağlık uygulama tebliği (SUT) Sağlık Kurumları Puan Listesi (Hastanelerde yapılan her bir işlem için sosyal güvenlik kurumları (SGK) tarafından hastaneye ödenen ücretlerin listesi) temel alınarak hazırlanmıştır. Hastanede yapılan her işlemin SGK tarafından belirlenen bir fiyatı vardır. Uygulanan işlemin fiyatı ile söz konusu işlemin performans puanı pozitif bir korelasyon vardır. SUT’ta fiyatı olan bazı işlemlere performans puanı verilmezken, fiyatı tanımlanmayan bazı uygulamalara ise ekstra performans puanı verilmiştir (Kaptanoğlu-Yıldırım, Peksu & Bayraktar, 2011). Sağlık kurumlarına gelir getirici nitelikte olan ve performans puanı alamayan kronik hastanın yaşam kalitesi etkin takibi detaylı olarak incelenerek performans katsayısı aldığında hem hekim hem de hemşire hastayı tedavi, takip etme odaklı çalışacaklardır. Sağlık hizmetlerinde ekonomik açıdan büyük sorun oluşturan kronik hastaların takibi kolaylaşacaktır. Hali hazırda sağlık kamuoyunda hekimin ve hemşirenin yapılan işlem karşılığı ödeme aldığı şeklinde yorumlanan performans kavramı aslında ne kadar fazla işlem yapılırsa yapılsın hastaneye sağlıkta uygulama tebliği (SUT) ile kamu sigortaları tarafından gelen gelirlerin % 50’sinin dağıtımın söz konusu olduğu bir ek ödeme sistemidir. Sağlık personeline dağıtılacak toplam %50’lik döner sermaye miktarı hastanenin kalite katsayısı ile çarpılması sonucu bulunan rakam ile çarpıldıktan sonra (sağlık kurumunun kalite çarpanı 1 değil ise) azalarak dağıtılmaktadır. Burada arzu edilen hekimin işini yapması ve bunun sonucunda ise yapılan işlemlerin puanlandırılarak hekimin ücretlendirilmesidir. Genel sağlık sigortası yasasının yürürlüğe girmesi ile sağlık hizmetlerinde finansman sorunu büyük oranda azalacaktır. Ayrıca eğitilerek desteklenen ve ciddi olarak denetlenen güçlü birinci basamak yapılanması ile ancak hastanelerin mali yükleri azaltılabilecektir. Sağlık kurumlarının tümünde ister 1. ister 2. ve 3. olsun kronik hasta takibi, bakımı ve eğitimine daha yüksek puan verildiğinde sağlık personeli çıktı odaklı çalışmaya başlayacaklardır. Özellikle kronik hastaların takibinde diyabet, hipertansiyon vb. hastaların bir yıllık yaşam kalitesi puanları da muhakkak izlenmelidir. Eğer “Qaly” adı verilen 1 yıllık yaşam kalitesi performans kriterlerine konmazsa bu hastalar çok zarar göreceği için hastalık ve hasta maliyetleri en kısa sürede artacaktır. Örneğin diyabet hastasını eğiten hemşire ayda sadece 3 puan, takip eden hekim ise herhangi bir ek ücret almamaktadır. Fakat iyi takip edilemeyen ve yönetilemeyen diyabet hastası ise diyaliz vb daha ağır hastalık tablolarına adaydır. Özellikle bölgesinde sorumlu olduğu hastaların sigara içme oranlarını düşüren ve uzun yıllar boyunca bölgesinde KOAH azaltan birinci ve ikinci basamak hekim ve sağlık personeli düzenli olarak performans almaları teşvik edildiğinde daha dikkatli davranacaklardır. Bu yapılan sağlık hizmetleri ise bilgisayar otomasyon sistemleri ile denetlenebilir. Eğer yaşam tarzından kaynaklanan hastalıklar o bölgede çok yoğun ise hastalar ve yakınları yoğun eğitim ve takip programlarına alınmalı ve sağlıklı yaşamaları özendirilmelidir. Bazı ülkelerde yapıldığı gibi yoğun tedavi, eğitim ve bilgilendirme çabaları sonrası yaşam tarzı değişikliği yapmayan kişilerin, örneğin sigara içicilerin sağlık sigortalarından ekstra ücret kesilmesi ise belki bir müddet sonra caydırıcı olması açısından denenebilir
Sağlık Bakanlığını Yeniden Yapılandırdık! 04.11.2011 tarihli Sağlık Bakanlığı Basın Duyurusu “Sağlıkta Dönüşüm Programı”nı küresel gelişmeleri gözeten, ülkemizin sosyo-ekonomik gerçeklerine uygun, yapısal, planlı ve sürdürülebilir bir Türkiye modeli olarak hazırladık. Programı, bütün vatandaşların eşit haklara sahip kişiler olarak sağlık hizmetlerine hakkaniyet içinde erişmelerini amaç edinen ahlâki anlayış üzerine inşa ettik. Vatandaşımızın hayatını kolaylaştıran adımları cesaretle ve kararlılıkla attık. Bu kadar yaygın ve etkili bir dönüşüm programının uygulanması yapacaklarımızın da habercisi niteliğinde oldu. Yürütmekte olduğumuz Dönüşüm Programının bileşenlerinden biri Sağlık Bakanlığının planlama, yönetme ve denetleme kapasitesini güçlendirmekti. Bu amaçla Bakanlık Teşkilatını yeniden yapılandırdık. Attığımız her adımda olduğu gibi bu yapılandırmada da insanı merkeze koyduk, vatandaşımızın ve sağlık sektörünün beklentilerini dikkate aldık. Bu çalışmada diğer ülke örneklerinin teorisini ve pratiğini inceledik. Yeniden yapılandırdığımız kurumların çağdaş normlarda verimli, etkili, saydam ve hesap verebilir olmalarını hedefledik. Bu çerçevede Bakanlığın görev ve sorumluluklarını aşağıdaki üç ana fonksiyon şeklinde belirledik:
a)Politika oluşturma, temel kuralları belirleme ve üst denetim,
b) Düzenleme ve denetleme,
c) Hizmet sunumu.
Kanun Hükmünde Kararname İle Neler Yaptık?
A- Bakanlığın Yeni Yapısı
Yeni yapıda politika oluşturma, temel kuralları belirleme ve üst denetim görevlerini Bakanlığa verdik. Diğer fonksiyonların yerine getirilmesi için Bakanlığa bağlı kuruluşlar teşkil ettik. Bu kuruluşlar şunlardır:
1- Temel sağlık hizmetlerini yürüten Türkiye Halk Sağlığı Kurumu, (Madde26).
2- Hastane hizmetlerini yürüten Türkiye Kamu Hastaneleri Kurumu, (Madde 29).
3- İlaç ve tıbbî ürünlerle ilgili düzenleme ve denetleme yapan Türkiye İlaç ve Tıbbî Cihaz Kurumu (Madde 27).
Bakanlık ve bağlı kuruluşlarının yeni teşkilatlanması en geç bir yıl içerisinde tamamlanacak. Bu süreçte kamu hastane birlikleri de kurulacak (Geçici Madde 1).
A1- Bakanlık Merkez Teşkilatı
Bakanlığın ve sağlık sisteminin politikalarını belirlemek üzere Sağlık Politikaları Kurulu oluşturduk. Böylece politika belirleyen yapı ile icracı yapıyı birbirinden ayırdık (Madde 6). Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü, Sağlığın Geliştirilmesi Genel Müdürlüğü, Sağlık Bilgi Sistemleri Genel Müdürlüğü, Sağlık Araştırmaları Genel Müdürlüğü ve Sağlık Yatırımları Genel Müdürlüğü gibi Bakanlığın yeni misyonuna uygun hizmet birimleri kurduk (Madde 7). Bakanlığın sürekli kurullarından Yüksek Sağlık Şurası ve Tıpta Uzmanlık Kurulu’nu muhafaza ettik. Ayrıca Sağlık Meslekleri Kurulu teşkil ettik. Bu kurul sağlık mesleklerinde eğitim müfredatı, meslekî alan ve dal belirlemesi gibi meslekî düzenlemelerde ve istihdam planlamalarında görüş bildirecek, mesleki yeterlilik değerlendirmesi yapacak ve etik ilkeleri belirleyecek (Madde 21-23).
A2- Taşra Teşkilatı
Bakanlık Taşra Teşkilatını yeniden yapılandırarak il sağlık müdürlüğüne ilaveten ilçe sağlık müdürlüğü kurulması imkânını getirdik. Ayrıca bağlı kuruluşlardan Halk Sağlığı Kurumu için illerde halk sağlığı müdürlüğü, Kamu Hastaneleri Kurumu için genel sekreterlik oluşturduk (Madde 25, 35). Kamu Hastaneleri Kurumuna bağlı hastanelerin daha etkili, kaliteli ve verimli işletilebilmesi için il düzeyinde Kamu Hastane Birlikleri kuruyoruz. Birliklere ve bağlı hastanelere objektif kriterlere göre denetlenebilir, hesap verebilir profesyonel ve çağdaş yönetim, işletim sistemi getiriyoruz (Madde 30-34).
Personel Hizmetlerin uzmanlaşmış personel eliyle yürütülmesi için sağlık uzmanı; özel bilgi ve ihtisas gerektiren nitelikli işler ve projeler için sözleşmeli uzman çalıştırılması imkânı sağladık (Madde 44-45).
Bakanlık ve bağlı kuruluşlarında çalışan yöneticilerin ve diğer personelin performanslarının ölçülmesi ve değerlendirilmesini öngördük (Madde 41).
Yeni kurduğumuz bağlı kuruluşlarda çalışanlar için de performansa dayalı ek ödeme sistemi getirdik (Madde 58/13).
Sağlık hizmeti sunumu sırasında veya görevinden dolayı personelimize karşı işlenen suçlar kapsamındaki davalarda Bakanlıkça ücretsiz avukatlık hizmeti verilmesi imkanı tanıdık (Madde 54).
Eğitim ve araştırma hastanelerimizdeki kliniklerin çalışmasını daha verimli kılmak amacıyla klinik şefi ve yardımcılarını eğitim görevlisi yaptık. Mevcut klinik şefi ve yardımcılarını eğitim görevlisi kadrolarına atadık. (Madde 58/7, Geçici Madde) Kamu hizmetine girmede adalet ve hakkaniyeti sağlamak için diş hekimi ve eczacıların atanmasını kura yerine sınav şartına bağladık (Madde58/7).
Üniversitelerle birlikte kullanılan sağlık kuruluşlarındaki akademik personelin akademik kadrolara atanabilmesi için Bakanlıktaki eğitim görevlisi kadrolarının kullanılabilmesi yolunu açtık (Madde58/7).
Hekim ve hemşire açığını dikkate alarak yabancı uyrukluların Türkiye’de çalışabilmesini sağladık. Tabiatıyla yabancı uyrukluların ülkemizde çalışabilmesi için diploma denkliği, Türkçe bilme ve gerekli diğer şartlar aranacak (Madde 58/8). En az bir yıldır çalışan vekil ebe ve hemşireleri (4/B)’li yaptık (Geçici Madde 11). 6 Nisan 2011itibariyle diş hekimliği fakültelerinde doktora eğitimi yapmakta olanlardan isteyenlerin Bakanlık kadrolarında maaşlı olarak eğitimlerine devam etmelerine olanak sağladık (Geçici Madde 12).
Yeni yapılandırmada halen çalışan personelimizin mükteseplerini koruduk ve mağduriyetlerine mahal vermedik. Bu çerçevede kadro unvanları değişmeyenlerin Bakanlık ve bağlı kuruluşlarına aynı kadro unvanıyla atanmalarını öngördük. Kadroları kaldırılanları ise durumlarına göre Bakanlık müşaviri veya araştırmacı kadrolarına atayarak eski ve yeni kadroları arasında varsa mali hak farklarının tazminat olarak ödenmesini sağladık (Geçici Madde 4).
C- Aile Hekimliği
Ülkemizin aile hekimi uzmanı ihtiyacını gidermek için 2020 yılına kadar uygulanmak üzere sahada çalışan ve TUS’u kazanan aile hekimlerinin sözleşmelerini devam ettirerek uzmanlık eğitimi almalarına imkân sağladık. Aile hekimliği asistanları saha eğitimlerini aile hekimi olarak yapabilecekler. Aile hekimleri ile aile sağlığı elemanlarının sözleşmeli statüde geçirdikleri süreler, bu hizmetleri devam ederken memuriyetlerinde değerlendirilecek ve intibakları yapılacak. Aile hekimlerine sağlığın geliştirilmesi, hastalıkların önlenmesi, takibi ve kontrolündeki başarılarına göre pozitif performans uygulanacak ve buna göre ödeme yapılacak (Madde 58/8, 58/10).
D- Yatırımlar
İleri teknoloji gerektiren tıbbî cihaz, ürün, hizmet ve ilaç sanayisinin geliştirilmesine ve desteklenmesine yönelik yerli sanayiye malî ve diğer teşvikler ile yurtdışından teknoloji transferine ve off-set uygulamalarına imkân sağladık (Madde 50). Ülkemizin sağlık alanında bölgesel bir cazibe merkezi haline getirilmesi, yabancı sermaye ve teknoloji girişinin hızlandırılması amacıyla sağlık serbest bölgeleri kurulabilecek (Madde 49).
E- Muhtelif Düzenlemeler
İnsani ve teknik yardım amacıyla yurtdışı sağlık hizmet birimleri kurulabilecek (Madde 51). Sağlık hizmeti sunmaya yetkili kişi ve kurumlar sosyal amaçlı gönüllü ve ücretsiz sağlık hizmeti verebilecek (Madde 52). Televizyon ve radyo kuruluşlarına sağlıkla ilgili uyarıcı, bilgilendirici ve eğitici programları ayda doksan dakika ücretsiz yayınlama mecburiyeti getirdik (Madde 53). Bakanlık planlamalarına göre sağlık kuruluşu açacak yatırımcının daha adil biçimde belirlenebilmesi için sağlık kuruluşu açma yetkisini lisans şartına bağladık (Madde 57). Gıda üretim-satış ve temizlik hizmetleri ile ilgili iş yerlerinde çalışanlara hijyen konusunda eğitim verilmesini mecburi hale getirdik. Halk sağlığını korumak amacıyla bulaşıcı hastalığı ve bazı sağlık problemleri olanların, iyileşinceye kadar buralarda çalışmasına müsaade edilmeyecek (Madde 58/11). Hizmet kalitesinin artırılması ve vatandaşlarımızın mali açıdan korunması amacıyla diş hekimliği muayenehanelerinde fiyat tarifesi yerine rehber fiyat uygulaması getirdik (Madde 58/12). Sağlık mesleklerinin uygulamasından doğan hukuki ihtilafların yargı yoluna gidilmeden kısa sürede çözümü için taraflar arasında rızaya dayalı uzlaşma prosedürü getirdik (Madde 24).
Ayşenur Asuman UĞUR
Doktor Dergisi
www.doktordergisi.com
