Üremeye Yardımcı Tedavi Uygulamaları ve Üremeye Yardımcı Tedavi Merkezleri Hakkında Yönetmelik, Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girdi.
Yönetmelik, çocuk sahibi olamayan evli çiftlerden, tıbben uygun görülenlerin üremeye yardımcı tedavi metotları vasıtasıyla çocuk sahibi olmaları için yapılacak uygulamanın esaslarını, bu uygulamayı yapacak merkezlerin açılması, çalışması ve denetlenmesi ile ilgili usul ve esasları düzenliyor.
Yönetmelik, bünyesinde üremeye yardımcı tedavi merkezi bulunan üniversite ile kamu kurum ve kuruluşlarına bağlı sağlık uygulama ve araştırma merkezleri ve hastaneleri, tıp merkezleri ile özel hastaneleri ve gerçek kişi ve özel hukuk tüzel kişilerine ait müstakil üremeye yardımcı tedavi merkezlerini ve bunların üremeye yardımcı tedavi yöntemleriyle ilgili faaliyetlerini ve işletenlerini kapsıyor.
Yönetmelikle 6 Mart 2010 tarihli Resmi Gazetede yayımlanan Üremeye Yardımcı Tedavi Uygulamaları ve Üremeye Yardımcı Tedavi Merkezleri Hakkında Yönetmelik yürürlükten kaldırıldı.
-Komisyon 9 kişilik
Yönetmeliğe göre, merkezlerin hizmetlerinin geliştirilmesi ve kalitesinin artırılması amacıyla merkezler ve üremeye yardımcı tedavi yöntemleri ile ilgili bilimsel görüş vermek üzere, Bakanlıkça Komisyon oluşturulacak. Önceden 20 kişiden oluşan komisyon, 9 kişiden teşekkül edecek.
Bakanlıkça atıl kapasite oluşturulmaması ve kaynakların etkin ve verimli şekilde kullanılması için mevcut merkezlerin çalışma performansları ve hizmet kaliteleri de dikkate alınarak ülke, bölge ve il bazındaki ihtiyaca göre kamu ve özel hastaneler bünyesinde açılacak merkezler için planlama yapılacak. Bakanlığın planlaması doğrultusunda kamu ve özel hastaneler bünyesinde merkez açılabilecek.
Merkezler bünyesinde kadın hastalıkları ve doğum uzmanlık dalı ile erişkin ve yenidoğan yoğun bakımı bulunan hastanelerde ünite şeklinde açılacak. Bu ünite hastane hizmet binasının veya kampüsünün dışında ayrı bir yerde oluşturulamayacak. Hastane bünyesinde birden fazla merkez açılamayacak.
Yönetmelikle merkez açma başvurusu ve ruhsatlandırma işlemleri ile merkezin fiziksel standartları ve karşılaması gereken hususlar da belirlendi.
Özel hastane ve tıp merkezi bünyesindeki merkezlerde ilgili mevzuat çerçevesinde, müstakil merkezlerde ise acil durumlarda veya gerekli tıbbi durumlarda hasta naklinde kullanılmak üzere ambulans hizmeti verilmesi zorunlu olacak.
-Mesul müdür olma şartları
Merkezler, genel ve uygulama olmak üzere iki bölüm olarak değerlendirilecek. Yürürlükten kalkan yönetmelikte, hastane baştabibi veya mesul müdürü aynı zamanda merkezin de mesul müdürü oluyordu. Yeni yönetmelikte merkezlerde mesul müdür olarak görevlendirilecek tabibin taşıması gereken nitelikler de belirlendi.
Buna göre, mesul müdür olarak görevlendirilecek tabip, Tababet ve Şuabatı San'atlarının Tarzı İcrasına Dair Kanun uyarınca Türkiye'de mesleğini yapma hak ve yetkisine sahip olmak, Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olmak, mesul müdürlük yapacağı kuruluşun haricinde başka kamu veya özel sağlık kurum/kuruluşlarında çalışmamak şartlarını taşıyacak.
Merkezlerde, hasta hakları ihlalleriyle bunlara bağlı ortaya çıkan sorunların önlenmesi ve gerektiğinde hukuki korunma yollarının fiilen kullanılabilmesi için hasta haklarına dair mevzuatın etkin şekilde uygulanmasına yönelik gerekli tedbirler alınacak.
-Evlilik fotokopileri görülecek
Üremeye yardımcı tedavi yaptırmak üzere başvuran adayların evli olmaları ve ilgili formu doldurarak birlikte işlem yaptırmaları gerekecek.
Önceki yönetmelikte, başvuran adayların evli olmaları şartı aranıyordu, eşlerin fotoğrafları, kimlik fotokopileri ve evlilik cüzdanı fotokopisi dosyalanacağı öngörülüyordu.
Yeni yönetmelik gereğince, eşlerin nüfus cüzdanı ve evlilik cüzdanı asılları görülmek suretiyle fotokopileri ve fotoğrafları alınacak. Bu belgelerin kişilere ait olup olmadığı kontrol edilerek işlemlere başlanacak.
-Doku saklanmasını gerektiren şartlar
Önceki yönetmelikte, üreme hücreleri ve gonad dokularının (testis ve over dokuları) saklanmasını gerektiren tıbbi zorunluluk halleri şöyle sıralanıyordu:
"Erkeklerde, cerrahi yöntemlerle sperm elde edilmesi halinde, kemoterapi ve radyoterapi gibi gonad hücrelerine zarar veren tedaviler öncesinde, üreme fonksiyonlarının kaybedilmesine yol açacak ameliyatlar (testislerin alınması vb.) öncesinde, çok az sayıda sperm olması (kriptozoospermi) durumunda.
Kadınlarda, kemoterapi ve radyoterapi gibi gonad hücrelerine zarar veren tedaviler öncesinde, üreme fonksiyonlarının kaybedilmesine yol açacak olan ameliyatlar (yumurtalıkların alınması gibi operasyonlar) öncesinde."
Yeni yönetmelikle, erkekler ve kadınlarda üreme hücreleri ve gonad dokularının saklanması şartları aynı kaldı. Ancak kadınların durumuna bir şart daha eklendi. Buna göre artık kadınların, düşük over rezervi olup henüz doğurmamış veya aile öyküsünde erken menopoz hikayesinin üç uzman tabipten oluşan sağlık kurulu raporu ile belgelendirilmesi durumunda da üreme hücreleri ve gonad dokuları saklanabilecek.
-Basın aracılığıyla reklam yasak
Müstakil merkezler, tıbbi deontoloji ve mesleki etik kurallarına aykırı şekilde, insanları yanıltan, yanlış yönlendiren ve talep yaratmaya yönelik, diğer merkezler aleyhine haksız rekabet yaratan davranışlarda bulunamayacak ve bu mahiyette tanıtım yapamayacak.
İstatistiki bilgiler, merkezler tarafından bilimsel yayın organları haricinde Bakanlık izni olmadan yayınlanamayacak. Abartılı sonuç ve başarı oranları bildirimi ile görsel veya yazılı basın kullanılarak hastaların ve kamuoyunun yanlış bilgilendirilmesine yol açan her türlü faaliyet yasak olacak.
Bu yönetmelikte belirlenen üremeye yardımcı tedavi uygulamaları ve yönetmelik dışı uygulamalar konusunda bilgilendirme amacıyla da olsa tüm basın ve iletişim araçlarıyla reklam yapılamayacak.
Müstakil merkezlerin isimlendirilmesinde, kişilerin yanlış algılaması ve karışıklığın önlenmesi amacıyla, hangi ilde olduğuna bakılmaksızın ülke genelindeki üniversite ve kamu sağlık kurum veya kuruluşlarının adları aynen veya çağrıştıracak şekilde kullanılamayacak.
Merkezler, şikayet üzerine yapılan inceleme ve soruşturma ile Bakanlıkça teknik komisyona yaptırılan veya Bakanlık tarafından yapılan olağan ve olağan dışı denetimler hariç olmak üzere, müdürlük ekiplerince altı ayda bir rutin değerlendirilecek.
