Sosyal yardım 5 kat arttı

Neşe KARANFİL

Maliye Bakanlığı 2014 yılı sosyal yardım bütçesini ise 30.4 milyar TL olarak açıkladı.

Yeni kriterlerin tartışılmaya başlandığı sosyal yardımlar son 11 yılda 15 kart arttı. 2002 yılında 1 milyar 376 milyon lira olan sosyal yardımlar 2013 yılında 20 milyar lirayı aştı. Maliye Bakanlığı, sosyal yardımlar için 2014 bütçesinde ise 30.4 milyar TL ayırdı. 2002 yılında milli gelirin yüzde 0.50'si oranında yardım yapılırken, 2013 yılında sosyal yardımların payı yüzde 1.35'e çıktı. Ancak sosyal yardımlar 15 kart artmasına rağmen halen Avrupa Birliği'nin ortalaması olan yüzde 2.5'i yakalayamadı. 2014 yılında bu seviyeye yaklaşılması bekleniyor.

FARKLI YARDIM GRUPLARI

Sosyal yardımların büyük çoğunluğu Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı tarafından veriliyor ve koordine ediliyor. Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışmayı Teşvik Fonu üzerinden yapılan yardımların yanı sıra diğer bakanlıklar üzerinden de eğitim, kömür gibi yardımlar yapılıyor. Sosyal yardımlar "aile, eğitim, sağlık, özel amaçlı yardımlar, yaşlı ve engelli yardımları" gibi çeşitli ana gruplar altında veriliyor. "Aile yardımları" altında; gıda, barınma, sosyal konut projesi, yakacak, eşi vefat etmiş kadınlara yapılan yardımlar, muhtaç asker ailelerine yapılan yardımlar, "eğitim yardımları" adı altında eğitim materyali, şartlı eğitim, öğle yemeği, ücretsiz ders kitabı, öğrenci taşıma gibi yardımlar, "sağlık yardımları" içinde; şartlı sağlık yardımları, engelli ihtiyaç yardımları, genel sağlık sigortası prim desteği gibi destekler bulunuyor.

3 MİLYON AİLE YARARLANIYOR

Yaşlı ve engelli yardımları içinde ise yaşlılık aylığı, engelli aylığı, engelli yakını aylığı, silikoziz aylığı gibi yardımlar var. Bütün bu yardımlardan 3 milyon 96 bin 489 aile yararlanıyor. Sosyal Yardımlaşma Vakfı'ndan düzenli yapılan yardımlardan 2 milyon 258 bin 734 kişi, geçici yardımlardan ise 1 milyon 997 bin 306 hak sahibi faydalanıyor. Yaşlılık ve engelli maaşı olarak 1 milyon 222 bin 478 kişiye aylık veriliyor. Yardımların büyük bir bölümü Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakıfları üzerinden yapılıyor. 2013 yılında aile destek transferi olarak 1 milyar liralık harcama yapıldı. Aile Bakanlığı'nın verilerine göre yaşlılık ve engellilik maaşı olarak 3.3 milyar liralık harcama yapılırken, eşi vefat etmiş kadınlara da 752 milyon lira yardım gerçekleştirildi. Eşi vefat etmiş kadınlara 2 aylık periyotlarla 500 liralık düzenli yardım yapılıyor. İhtiyaç sahibi asker ailelerine 2013 yılında 77 milyon liralık yardım yapıldı.

Belediyeler de yardım yapıyor

Genel bütçe dışında belediyeler de çeşitli yardımlarda bulunuyorlar. Örneğin Ankara Büyükşehir Belediyesi yılda ortalama 130-150 bin arası ihtiyaç sahibi aileye, en az 2 defa olmak üzere, 63 kg, 21 kalem, 5 koliden oluşan, 265 bin ile 400 bin adet eve teslim gıda ve temizlik malzemesi yardımı, ihtiyaç sahibi, yakacak (ithal kömür) yardımı alma şartlarına uyan 80-90 bin aileye eve teslim yılda 1 ton olmak üzere, ithal kömür yardımı, yılda ortalama 13 bin ihtiyaç sahibi aileye 300 dağıtım noktasında, aile kişi sayısı kadar, günlük olmak üzere yaklaşık 60 bin adet halk ekmek yardımı, öğrencilere okul çantası, kırtasiye malzemesi, kışlık bot ve kaban yardımı, yılda ortalama 800 bin kişinin yararlandığı, yedi noktada sabah çorbası dağıtımı, giysi merkezinden giysi yardımı gibi yardımlar yapılıyor.

AB ortalaması yüzde 2.5

Türkiye'de sosyal yardımlar artsa da henüz Avrupa Birliği ortalamasını tutturamadı. Avrupa Birliği ülkelerinde ortalama yüzde 2.5 düzeyinde. Slovenya'da yüzde 2.3, Hırvatistan'da yüzde 3,8, Macaristan'da yüzde 2,7, Romanya'da yüzde 3,4, Rusya'da yüzde 2,6 ve Sırbistan'da yüzde 2 düzeyinde sosyal yardım yapılıyor.

Maliye, bütçede 30 milyar ayırdı

Sosyal yardımlara ilişkin rakamlarda kurumlar arası karışıklık yaşanıyor. 2011 yılından itibaren sosyal yardımların koordinasyonu Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı'nda toplandı. Aile Bakanlığı, okul çağındaki çocuklara yapılan yardımlar, 65 yaş aylığı, kömür yardımı gibi birçok yardımı kontrol ediyor. Yardımların büyük kısmı Sosyal Yardımlaşma Genel Müdürlüğü ve Sosyal Yardımlaşma Fonu üzerinden dağıtılıyor. Fon üzerinden ailelere düzenli gıda, barınma yardımları yapılırken, yine Sosyal Yardımlaşma Genel Müdürlüğü üzerinden yaşlılık ve engelli aylıkları ödeniyor, Aile Bakanlığı üçüncü olarak da geçmişte yeşil kart olarak bilinen genel sağlık sigortası ödemelerini yapıyor. Aile Bakanlığı'nın bütçesine aktarılan pay son yıllarda artarken, Sosyal Yardımlaşma Fonu'na gelir ve kurumlar vergisi tahsilatının yüzde 2,8'i trafik para cezalarının yüzde 50'si, RTÜK reklam gelirlerinin yüzde 15'i de aktarılıyor.

Aile Bakanlığı belediyeler, Milli Eğitim, vakıflardan da bilgi topluyor. Buna karşılık örneğin Kalkınma Bakanlığı bazı rakamları verilerine almıyor, bu nedenle yıllık programlarda sosyal yardım harcamaları farklı çıkabiliyor. Ya da Maliye Bakanlığı sosyal yardımlarda FATİH projesini de kapsama alıyor, Aile Bakanlığı bunu sosyal yardım olarak kabul etmiyor. Maliye Bakanlığı 2014 yılı sosyal yardım bütçesini 30.4 milyar lira olarak açıklarken, Aile Bakanlığı gerçekleşmelere göre rakam ortaya koymayı tercih ediyor. Örneğin 2012 yılı sosyal yardımlar; 2014 yılllık programda 15.9 milyar, Aile Bakanlığı'ndan Sümer İncedal'ın çalışmasında 16.6 milyar lira ve Aile Bakanlığı'nın bazı çalışmalarında 19.8 milyar lira gözüküyor. Sümer İncedal, Aile Bakanlığı'nın 19.8 milyar liralık açıklamasında çocuklara yönelik bazı transferlerin de kapsama alınmış olabileceğini, kendi çalışmasında sadece sosyal yardımları esas alındığını söyledi.

İlk 6 aylık yardımlar

208.3 milyon TL

1 milyon 605 bin öğrenciye yapılan eğitim yardımı

86.5 milyon TL

585 bin çocuğa yapılan sağlık yardımı

5.1 milyon TL

53 bin 920 kadına gebelik için yapılan sağlık kontrolü yardımı

192 milyon TL

Eşi vefat eden 264 bin 580 kadına yapılan yardım

61.4 milyon TL

Muhtaç askerlerin ailelerine verilen katkı

971 milyon TL