Bütün dünyada şişmanlık bir çığ gibi büyümektedir. Dünyadaki şişman insan sayısının aç insan sayısını geçtiği gösterilmiştir. Ülkemizde de durum farksızdır. Yapılan çalışmalarda ülkemizin yaklaşık 1/3'ünün şişman olduğu bulunmuştur. Bu oran kadınlarda %50'ye kadar çıkmaktadır.
Obezite nedir?
Toplumumuzda "Obezite" denilince çok aşırı şişmanlık anlaşılır. Halbuki vücuttaki yağ oranının normalden fazla olmasına şişmanlık deriz. Bu fazla kilolara göre de şişmanlığı sınıflandırırız. Fazla kiloları tespit etmek için yıllar içinde değişik yöntemler kullanılmıştır.
Bunlar:
- Vücut kitle indeksi (VKİ=BMI=Body Mass Index)
- Bel çevresi ve bel/kalça oranı
- Cilt altı yağ kalınlığını ölçmek
- Bioelektrik impedans yöntemi ile yağların ölçümü
- Bilgisayarlı Tomografi (BT) veya Magnetik Rezonans (MR) ile yağ ölçümü
- X-ray (Röntgen ışınları ile) yöntemiyle yağ ölçümü gibi yöntemlerdir.
Bunların bir kısmı pahalı ve gereksiz yöntemlerdir. Birçoğu şimdi pratik yaşamda kullanılmamaktadır. Daha çok akademik çalışmalarda gereğinde kullanılabilir. Şu anda polikliniklerde; VKİ, bel çevresi ölçümü ve bioelektrik impedans yöntemleri pratikte kullanılmaktadır.
Vücut kitle indeksi (VKİ) yöntemi: Kişinin kendi kilosunu boyunun karesine bölerek elde edilir. Örneğin: 1,70 m boyunda ve 90 kg ağırlığında olan bir insanın VKİ: 90/1.7x1.7=31.1 çıkar. Bu sonuç tablodan bakılarak şişmanlığın derecesi belirlenir. Bu dereceye göre ve hastanın geçmişteki zayıflama çabalarına göre yeni bir tedavi yöntemi seçilir.
Zayıf: VKİ<18.5
Normal: VKİ: 18.5-24.9
Fazla kilolu: VKİ: 25-29.9
Obez (Şişman): VKİ: 30-39.9
Morbid obez (Aşırı şişman): 40 ve üstü
Bel çevresi ve Bel/Kalça oranı ölçümü: İnsanlarda genelde iki tip şişmanlık olur. Birincisi elma tipi diğeri armut tipi şişmanlıktır. Elma tipi şişmanlıkta göbek ön plandadır, kalçalar zayıftır.
Buna Erkek tipi şişmanlık da denir. İkincisi Armut tipi şişmanlıktır. Göbekten çok kalçalarda yağ birikimi daha fazladır. Bu da kadın tipi şişmanlıktır. Elma tipi şişmanlıklar daha tehlikelidir. Bunlarda Şeker Hastalığı, Kalp Hastalığı, İnme ve Yüksek Tansiyon riski artmıştır.
Erkeklerde Bel çevresi<94 cm
Kadınlarda Bel çevresi<80cm olması idealdir
Erkeklerde 102cm kadınlarda 88cm den sonrası obez kabul edilir.
Bel/kalça oranı:
Erkekte %95 den fazla ise
Kadında %80 den fazla ise yani bel kalın ise santral obezite vardır.
Bu da yukarıda saydığımız hastalıklara daha çabuk yakalanabileceklerini göstermektedir.
Bioelektrik impedans yöntemi: Özel bir yöntemdir. Bunun için icat edilmiş tartılar vardır. Vücuda hissedilmeyen bir elektrik gönderir. Çeşitli dokuların (yağ-kas-su) buna karşı verdikleri direnci okuyarak bir rapor çıkarır. Böylelikle vücudun değişik bölgelerindeki yağ-kas-su oranları görülür. Normalin üstünde ise o bölgede yağ artışı olduğu söylenir ve buna göre tedavi planlanır.
Nasıl tedavi edilmeli?
Öncelikle bir iç hastalıkları uzmanı tarafından kişi değerlendirilmelidir. İyi bir sistemik muayene yapılmalıdır. Gerekli tetkikler istenmeli ve herhangi bir hastalığı olup olmadığı kontrol edilmelidir. Şayet bir hastalık bulunursa usulüne uygun tedavi edilmelidir. Daha sonra bir diyetisyen tarafından hastaya uygun diyet listesi çıkarılmalıdır. Diyet demek aç kalmak demek değildir! Ne zaman neyi ne kadar yemeği öğrenmek demektir... Sık aralıklarla hasta görülmeli ve yakından takip edilmelidir. Yoksa başarısız kalınır. Takipsiz kalan hasta başarısız olur... Bugün temel prensipleri yazdım. Bir dahaki yazımızda ayrıntılara gireceğiz.
Uzm. Dr. Yavuz Furuncuoğlu / İç Hastalıkları Uzmanı
