Türkiye 2010 yılı itibari ile tüm yurtta Aile Hekimliğine geçmiş bulunmakta. Yıl 2011 ve Aile Hekimliği Uygulaması pilot uygulamanın ötesine geçmiş durumda. Ne yazık ki Aile Hekimliği Kanunu henüz ortada yok. Kanunun çıkması için 2012 tarihi ifade edilmekte. Aile Hekimliği Kanunu neye göre yazılacak tahmin etmek de zor. Mevcut yönetmeliklere göre hazırlanırsa Avrupa’daki en kötü örnek olacağı şüphesiz. Özellikle son çıkan yönetmeliklerdeki maddeler, ülke gerçekleri ile bağdaşmamakta. Düşünün, düzensiz yapılaşmanın olduğu kentlerde nüfusunuz şehir merkezinde ise yönetmelikteki standartları karşılayacak bir ASM binası bulmanızın imkanı yok. Bu ASM açamayacağınız anlamına gelir. Birinci basamak sağlık hizmeti şehir merkezinde verilemiyorsa bunun sorumlusu Aile Hekimi değildir.
Böyle bir durumda iki farklı çözüm önerilebilir…
1-) Kanun ülke gerçekleri dikkate alınarak hazırlanabilir…
2-) ASM binaları, il sağlık Müdürlükleri ve Belediyelerin şehir planlama departmanları tarafından ortaklaşa hazırlayacakları planlar çerçevesinde ASM standartlarını karşılayacak şekilde inşa edilmelidir. Gerekiyorsa yer temini için istimlak yoluna gidilmelidir. Bu çözüm önerisi maliyetlidir ama çözüm için gerçekçi bir yaklaşımdır.
ASM personel ihtiyacı:
ASM de nüfusa en iyi şekilde hizmet vermek için ihtiyaç duyulacak personel minimal olarak ifade etmek gerekirse 1 Aile Hekimi, 1 Hemşire (ASE), 1 Tıbbi Sekreter, 1 Temizlik Personeli şeklinde olmalıdır. Personel seçimleri uyumlu ve verimli çalışma için Aile Hekimi tarafından yapılmalı, maaşları ise sağlık bakanlığı tarafından ödenmelidir. Bu konunun önemi özellikle tek aile hekiminin bulunduğu ASM’lerde personel ihtiyacı maliyetlerinin mevcut uygulamada ASM gider yardımından karşılanamayacağı gerçeğidir. Burada amaç hizmetin her ASM de eşit standartta verilebilirliğini sağlamak olmalıdır.
ASM Gider Ödeneği:
ASM gider ödeneği personel maaşlarını kapsamamalıdır. Gider kaleminde tıbbi sarf malzemeleri, ASM mobilya, bilgisayar donanım ve yazılım giderleri, kırtasiye giderleri, ASM kira bedeli, temizlik sarf malzemeleri, ASM fatura (ısınma, su, elektrik v.b) ve tamirat giderlerini kapsamalıdır. Bu gider kaleminin miktarının belirlenmesi bağımsız bir komisyon tarafından yapılması gerçekçi olacaktır. Ayrıca ASM Gider Ödeneği sorumlu kesimlerce yapılan açıklamalarda maaş ile birlikte ifade edilmemesine özen gösterilmelidir. Bu yanlış anlamalara engel olacak gerçekçi bir tutum olacaktır.
Aile Hekimliğinde Maaş :
Aile Hekimi: Aile Hekimliği uygulamasının dünyadaki örneklerinde Aile hekimleri özel bir statüde çalışmaktalar. Mesela Almanya da Aile Hekimleri örgütleri(Meslek odası, Sendika) gibi örgütler Kurumlarla oturup Aile Hekimleri için fiyat pazarlığı yapmaktalar. Türkiye’deki uygulamada bu şekilde olabilirmi? Bizim bir meslek odamız var fakat gundeminde biz yokuz, ve henuz sendikamız yok! Eksikliğin biran önce giderilmesi taraftarıyım.
Üzerinde durulması gereken bir konuda Aile Hekimlerinin kazanç kıyaslaması konusudur: Aile Hekimi Aile Sağlığı Biriminin (ASB) bütün sorumluluğunu üzerine aldığı için kazancı sağlık sektörünün farklı departmanlarında çalışan memur veya sözleşmeli meslektaşları ile kıyaslanması yanlıştır. Şöyle ki; Aile Hekimi sadece doktorluk yapmamaktadır. Bir yöneticidir, patrondur. Mevcut ASB’nin bütün giderlerinden sorumludur. Sağlık bakanlığının standartlarında hizmet vermek için gereken harcamaları yapmakta yetkilidir. Bu harcamaları gerek ödenekten gerekse kazandığı paradan yapma insiyatifine sahiptir. Bütün bu detayları ailehekimleri.net forumlarında ve internetteki çeşitli paylaşım platformlarında okumak mümkün. Yukarıdaki nedenlerinden ötürü devlette çalışan hiçbir personel ile benzerliği yoktur. Bir valinin hizmet verdiği mekanın eksiklerini, kırtasiye malzemelerini, kazandığı paradan karşıladığını duydunuz mu? Bu özelliği ile kimi kurumlarca kazanç konusunda eleştirilmesi yanlış ve manasızdır. Kıyaslama yapılacak ise daha çok klinik patronları, muayene işleten meslektaşları ile kıyaslanmalıdır! Bu kıyaslama yapıldığında aile hekimlerinin kazancının çok yetersiz olduğu görülecektir… “Bir Aile Hekimi ne kadar kazanmalıdır?” sorusuna verilecek cevap mevcut kazancıdan kesinlikle daha fazla olmalıdır şeklinde olacaktır.
İngiltere’de bir aile hekiminin kazancı ortalama 35 bin $ kadardır. Avustralya’da aldığı para 33 bin $ kadardır. Kanada’da ise 21 bin $ kadardır. Doğru bir kıyaslama için değerleri grafiğe taşımak gerekirse:
| Ülke | Kişi başı yıllık milli gelir (2009) | Aile Hekimi kazancı aylık(Ortalama) |
| İngiltere | 37 230 $ | 35 000 $ |
| Avusturalya | 38 210 $ | 33 000 $ |
| Kanada | 37 410 $ | 21 000 $ |
| Türkiye | 13 710 $ | 2 880 $ - 4 500TL. |
Kaynak : Görüntülemek için tıklayınız!
Toplum Sağlığı Merkezleri :
Toplum Sağlığı Merkezleri Aile Hekimliğinin bir parçası ve tabi ki destek vermesi için tanımlanmış kurumlardır. Toplum Sağlığı Merkezinde çalışan personelin ihtiyacı karşılayacak sayıda olması önemlidir. İhtiyaç olmasına rağmen son senelerde PDC’de yeni TSM kadroları açılmamaktadır. TSM içerisinde istihdam edilecek personelin maaşı da iyileştirilmelidir. İzin kullanan, raporlu olan aile hekiminin yerine hizmetin devamı için TSM hekimleri bakmalıdır. Pek çok ASM de bir aile hekimi hizmet vermekte yine bir çok ASM de sayı eşit olmadığından mesela “3, 5, 7” şeklinde aile hekimi bulunmakta. Bu durumda badi uygulaması yapılamamakta. Bazı hekimlerin iş yükü diğerlerinden fazla olmaktadır. Yine pek çok hekim bu gibi durumlardan ötürü izin kullanamamakta ve hatta hasta hasta çalışmak zorunda kalmaktadır. Bu durum ivedilikle çözülmelidir. Çözüm adil ve çalışan personeli korumalıdır. Mesela hasta olan hekim rapor aldığında işe gelemediği günlerde maaşından kesinti yapılmamalıdır.Ayrıca TSM nin görev tanımı net olmalıdır . görevleri belli olmalıdır ve bu görevlerini yapmalıdır . Şu andaki uygulamada muallak ibarelerden dolayı TSM nin yapması gereken butun görevleri aile hekimi yapmaktadır
Son olarak Aile Hekimliği Türkiye modelinin beklentilere cevap vermesi için uygulama kapsamındaki personelin motive olması çok önemlidir. Son çıkan yönetmeliklerdeki yoruma açık maddeler, özlük haklarının ihlaline yol açabilecek maddeler ve illerdeki Aile Hekimliğinin farklı uygulamaları personelin motivasyonunu bozmuştur. Bu motivasyonu geri getirmek Sağlık Bakanlığının elindedir…
Dr.Tolga SUCU
