Geleneksel Türk mutfağının en zengin örneklerini bulabileceğiniz Elazığ'da yemek çeşitliliği kadar eskinin izlerini taşıyan sofra düzeni ve adabını bugün de yaşamak mümkün. Halen devam eden yer sofraları, yemeğe büyükler başlamadan ve besmele çekilmeden başlanmaması gibi, değerlerimizi koruyan sofra adetleri, düğün ve iftar sofraları, kış mevsimi için yapılan mevsimsel yemeklik hazırlıkları, kurutulmuş sebze ve meyveler, erişteler, şehriye, tarhana, kurutu, pestil, tandır ekmeği yörenin yemek ve sofra kültürünün keyifli ürünleridir.
ZENGİN YEMEK ÇEŞİDİ
Elazığ mutfağı hayli zengin yemek çeşidine sahiptir. Elazığ adıyla birlikte anılan meşhur et yemekleri ve hamurlu ürünler kadar yörede yetişen otlar ve sebzelerle yapılan sebze yemekleri, salatalar ve çorbalarıyla da sağlıklı ve lezzetli çeşitler sunar.
LOBİK ÇORBASI
İftara iyi bir başlangıç kabul ettiğimiz çorba Elazığ'da da çeşit çeşit lezzetlerle karşımıza çıkıyor. Yörede pamuk ve bostan tarlalarında yetiştirilen fasulyegillerden küçük taneli lobikle yapılan ve aynı adı taşıyan lobik çorbası, keleços, kulaklı, bulama, kurutlu,ayranlı, mercimek, döğme, tarhana , tutmaçlı, şehriyeli çorbaları yöreye özgü çorbalardan bir kaçı. Çorba sıvı ihtiyacını karşılar , besin öğeleri zengindir ve doygunluk verir. Mideyi korur.
İFTARA ELAZIĞ'DAN AYRANLI ÇORBA VE SEBZELİ TARHANA
Malzemeleri:
Yoğurt, döğme, nohut, fasülye, yumurta, nane, tuz, un.
Yapılışı:
Döğme, nohut ve fasülye ayıklanıp yıkandıktan sonra suyunu çekene kadar haşlanır. Yoğurt suyla sulandırdıktan sonra içine yumurta ilave edilerek çırpılır. Çorbanın aslında un kullanıyor ancak buradaki önerim kepekli un yönünde olacaktır. Yarım kaşık kepekli un eklendikten sonra pişen döğme, fasulye ve nohut karışımına ayran ilave edilir ve kaynatılır.
SEBZELİ TARHANA
Malzemeler:
Tarhana, kuru soğan, 1 yemek kaşığı salça, nane.
Yapılışı:
Tarhana suya konarak açılması beklenir ardından suyuyla birlikte kaynatılır. Diğer tarafta salça ve soğan 1 yemek kaşığı yağla öldürülür. Her zaman olduğu gibi yemeklerinizi yaparken az miktarda yağla ve tercihen bitkisel yağ kullanarak yapmanızı öneriyorum. Aynı şekilde fındık ve mısır özü yağlarından elde edebileceğiniz karışımları da yine aynı ölçülerde kullanabilirsiniz. Nane eklendikten sonra tarhananın üzerine dökülür ve bir süre daha kaynatılır.
ORUÇ KADAR ÖNEMLİ BİR KONU
Ramazan ayı sağlık ayıdır. Oruç tutmak kadar iftar ve sahurda ne yediğiniz ne kadar yediğiniz büyük önem taşımakla birlikte bedeni zora sokacak yeme şeklinden kaçınmak gerektiğini unutmamak lazım. Oruç anlamını temsil eden nefsi terbiye ve ölçülü olmak prensibini iftar ve sahurda yerine getirmek Ramazan boyunca bedeni yeniden yapılandırmayı arındırmayı ve temizlemeyi sağlayacaktır. Bu şekilde kilo almak gibi bir sorunu da bertaraf etmiş olacaksınız. Yemeklerinizi yaparken günde 1 kaşık salça kullanabilirsiniz. Salçaya alternatif olarak kendi hazırlayacağınız domates sosunu da tercih edebilirsiniz.
YAĞ MİKTARINI ORANTILI KULLANIN
Yağ miktarını orantılı kullanmak vücuda günlük ihtiyacının dışında yağ yükleyecek miktar ve zarar verecek yağ türlerinden kaçınmak gerekiyor. Aşırı yağlı ve ağır yemekler yemek kalbe yüklenmeye neden olur. Tansiyon yükselir. Ağır bir yemek yendiğinde kalp daha hızlı atmaya başlar, tansiyon yükselir, insülin değeri yükselir. Damar sertliği olan kişilere daha fazla yük bindirir. Kalp krizlerine zemin hazırlar ve kolaylaştırır. Diğer yandan yağlı yemekler kilo alımına, karın -bel çevresi ve iç organ yağlanmalarına neden olur.
YAVAŞ SİNDİRİLEN GIDALARI TERCİH EDİN
Sahurda yavaş sindirilen besin değeri yüksek gıdalar tüketmeye özen gösterin. Bu gün boyu kan şekerini dengeleyecek ve iftarda aşırı tüketimin önüne geçecektir. Bu sebeple yörelerimizin özel lezzetlerini sağlıklı beslenme kriterleri çerçevesinde seçmeye ve size aktarmaya çalışıyoruz. Ağırlıklı sebze yemekleri çorbalar, lif içeriği yüksek, kan şekerini dengeleyecek düşük kalorili yöresel lezzetleri iftar sofralarımıza taşıyoruz. Elazığ'dan kabak aşı, karnı yarık, taze patlıcan, fasülye oturtma, bamya, dizme, bakla, söğürtme, ışkın yemeği, pirpirim, kenger yemeği bunlardan bir kaçı.
YATSILIK
Elazığ'da 3 öğün yemeğin dışında kuşluk ve yatsılıklara rastlıyoruz. Orcik, pestil, ceviz, meyve gibi yiyeceklere yatsılık adı veriliyor.
MUKAŞERLİ KÖFTE FARKI
Ve yörenin bahsetmeden geçemeyeceğimiz mukaşerli köftesi var elbette. Mukaşer siyah nohut demek bulamayanlar beyaz nohutta kullanabilirler. İftar sofralarına farklı bir lezzet getirecek mukaşerli köfte için malzemeler şöyle:
½ kg mukaşer
500 gr. köftelik bulgur
1 soğan, 1 çorba kaşığı un- biz kepekli un tercih ediyoruz
1 tutam kuru reyhan
1 demet maydanoz, 1 çay kaşığı pul biber.
Sos için:
2 Soğan, 1 çorba kaşığı yağ ,1 çorba kaşığı biber ve domates salçası karışımı.
Nohut iyice haşlandıktan sonra üstüne yıkanmış bulgur ilave edilir bir süre bekletilir .Ardından diğer malzemeler eklenir ve yoğurulur.Küçük köfteler halinde yuvarlandıktan sonra tuzlu suda haşlanır. Köfteler haşlanırken soğan ve salça az yağda çevrilir ve bir miktar su eklenir.Köfteleri servis yaparken bu sos üzerine dökülür.
İFTARA MİSAFİR VARSA SÜSLÜ FİDOŞ
Patlıcan seviyorsanız yöreden bir başka özel yemek süslü fidoşu deneyebilirsiniz. Yarım kilo kıyma, patlıcan, yeşil biber, domates, soğan maydanoz, kırmızı biber süslü fisoş için malzemeler. Patlıcanların pişirilme işlemini kızartmadan yapmayı tercih ediyoruz.
Kıyma, kuru soğan, kırmızıbiber, tuz ve maydonoz karıştırılıp yoğrulur ve şekil verilir. Patlıcanlar dilimlenir Doğranmış olan yeşilbiber, domates ve köfteler sıra ile tepsiye dizilir. Ilık suda yapılan domatesli sos üzerine dökülerek fırına atılır.
10 dakika fırında pişirilir
İFTAR İÇİN NOTLAR
Pilav veya makarnayı haftada 2 kere tüketin ve tercihinizi kepekli makarna ve pirinçten yana kullanın. Yemeklik olarak kullanacağınız pirinçleri yine esmer pirinç veya bulgurdan seçin.
Yemekten sonra ara öğün mutlaka yapılmalıdır. 2.5 -3 sonrasında meyve ya da sütlü meyveli tatlılar ara öğün olarak tercih edilebilir.
HAZIRLAYAN: Dr. İsmail AĞAR
