Didem Seymen
Toplumda en sık görülen karaciğer hastalıklarından biri olan karaciğer yağlanması, ülkemizde her dört kişiden birinde görülüyor. Son yıllarda artan diyabet, obezite, metabolik sendrom gibi hastalıklar ve düzenli alkol kullanımı; zaman içinde karaciğer yağlanmasına neden olabiliyor. Liv Hospital Gastroenteroloji Uzmanı Doç. Dr. Binnur Şimşek, karaciğer yağlanmasıyla ilgili merak edilenleri anlattı...
► Karaciğer yağlanması nedir?
Karaciğerin ağırlığının yüzde 5-10'dan fazlası yağ ise, karaciğer yağlanması söz konusu demektir. Sıklıkla 40-60 yaş aralığındaki erişkin bireylerde görülür. Yağlanma, karaciğerde iki farklı şekilde meydana gelebilir. Hepatosteatoz olarak adlandırılan basit yağlanma tipinde karaciğer hücreleri içinde yağ birikimi vardır, bu duruma iltihabi değişiklikler eşlik etmez. Diğer tip ise steatohepatit olarak adlandırılan yağlı hepatit durumudur; karaciğerde yağ birikimine iltihabi reaksiyon eşlik eder.
► Karaciğer yağlanması tehlikeli mi? Siroza neden olur mu?
Karaciğer yağlanması ile birlikte karaciğer enzim yüksekliğinin bulunduğu yağlı hepatit hastalığında karaciğer hücrelerindeki kronik hasar ve fonksiyon kaybı sonucu yıllar sonra siroza dönüşüm görülebilir. Hatta bu siroz zemininde karaciğer kanseri gelişme riski de artar. Sebebi bilinmeyen karaciğer sirozlarının çoğunun nedeninin yağlı karaciğer hastalığı olduğu düşünülür. Yağlı hepatit; yüzde 15-50 oranında karaciğer fibrozisine ve yüzde 7-16 oranında da karaciğer sirozuna sebep olabilir. Başka bir deyişle, sağlıklı karaciğerde yağlanma sonrasında yağlı hepatit, ardından siroz ve bu zeminde karaciğer kanseri gelişimi mümkün olabilir. Obezite ve kontrolsüz diyabet hastalığı; en sık karaciğer yağlanmasına yol açan nedenler arasında yer alıyor. Bu yağlanma öncelikle basit yağlanma şeklinde başlayıp, sonrasında yağlı hepatit denilen karaciğer iltihabına kadar yol açabiliyor. Tedavi edilmezse yıllar içinde yağlı hepatit, siroza dönüşebiliyor.
► Belirtileri nelerdir?
Karaciğer yağlanması olan hastalarda genellikle herhangi bir şikayet olmaz. Çoğu zaman, hasta olunduğunun farkına varılmaz. Genellikle başka bir hastalık nedeniyle hastaneye başvurulduğunda tetkik edilirken karaciğer yağlanması tesadüfen teşhis edilir. Hastaların az bir kısmında bazı şikayetler görülebilir. Bu şikayetler arasında karın sağ üst kısmında ağrı, dolgunluk hissi, halsizlik, çabuk yorulma olabilir. Hastalığın siroza dek ilerlemiş döneminde ise kaşıntı, iştahsızlık, bulantı, karında su toplanması, kollar ve bacaklarda kas erimeleri ve sarılık gibi karaciğer yetersizliği bulguları görülebilir.
HAREKETSİZ YAŞAMDAN UZAKLAŞIN
► Aşırı alkol tüketimi: Karaciğer yağlanmasının en önemli nedenlerinden biridir. Bazı hastalarda kısa bir dönem içerisinde çok fazla alkol tüketilmesi de karaciğerde yağlanmaya neden olabilir. Alkol, karaciğerin yağ metabolizmasındaki işlevine zarar verir ve yağın karaciğer hücrelerinde birikmesine neden olur. Alkole bağlı karaciğer yağlanması ilerleyerek alkolik hepatit rahatsızlığına ve siroza dönüşebilir.
► Diyabet, insülin direnci ve obezite: Her fazla kilolu ya da obez kişide karaciğer yağlanması olur demek doğru değildir ancak obez kişiler arasında karaciğer yağlanmasına rastlanma oranı, yüzde 70-80'lere ulaşabilen düzeylerdedir. İnsülin direnci, hormonal nedenler ya da sadece kötü beslenme alışkanlıkları nedeniyle alınan kilolar; vücutta yağ hücrelerinde depolanır. Artan kilolar yüzünden yağ hücreleri artık yağ depolayamaz hale gelebilir. Bunun sonucunda, hücrelerde depolanamayan yağlar kanda dolaşmaya ve karaciğer gibi iç organlarda toplanmaya başlar.
► Yanlış beslenme: Fast-food tarzı yiyeceklerden uzak durmak, karaciğer yağlanması oranını belirgin bir şekilde azaltır. Günlük taze sebze-meyve, beyaz et ve lifli gıdaların tüketimi de son derece önemlidir.
► Hareketsiz yaşam: Aktivitelerdeki belirgin kısıtlanma ve hareketsiz yaşam obezite, diyabet ve nihayetinde yağlı karaciğer hastalığı için ciddi risk faktörüdür.
FİBROSCAN YÖNTEMİ YAĞLANMAYI SAPTIYOR
Yağlı karaciğer hastalığının erken evresinde muayenede karaciğerde büyüme (hepatomegali) dışında ek bir muayene bulgusu çoğunlukla mevcut değildir. Yağlı hepatitli bireyler, kan analizlerinde karaciğer enzimlerinde yükseklik ve görüntülemede karaciğer yağlanması olduğu saptanarak tanı alır. Kısa bir süre öncesine dek hastalığın tanısında; kanda karaciğer enzimlerinin ölçümü, ultrasonografi, bazen bilgisayarlı tomografi ve MR gibi görüntüleme yöntemleri kullanılıyor, bazen de kesin tanı için karaciğer biyopsisi yapılması gerekiyordu. Ultrasonda yağlanmanın saptanabilmesi için, karaciğerdeki yağlanma oranının yüzde 30 ve üzerindeki düzeylere ulaşması gerekir ve yağlı karaciğer beyaz, parlak ve genellikle büyümüş olarak görülür. Son yıllarda ise hem yağlı karaciğer hastalığının tanısını, hem de karaciğerde yağlanmaya bağlı hasarın derecesini belirlemede karaciğer biyopsisine eş değer düzeyde bilgiler verebilen, hasta için de kolay, hekimi de kısa sürede tanıya götürebilen bir teknik olan Fibroscan yöntemi kullanılıyor. Fibroscan yöntemi karaciğer yağlanmasını ve yağlanmaya bağlı hasarın düzeyini saptıyor. Karaciğer yağlanması Fibroscan isimli ileri teknoloji cihazıyla karaciğer sertliği hızlı, ağrısız ve zahmetsiz bir şekilde ultrason dalgaları kullanılarak kısa sürede ölçülebiliyor. Fibroscan ile, karaciğerdeki yağlanmanın miktarı ve bununla birlikte yağlanmaya bağlı siroz olup olmadığı tespit edilebiliyor.
ŞEKERSİZ KAHVE İÇİN
Kafeinin karaciğer yağlanmasına iyi geldiği, dünyanın saygın karaciğer hastalıkları dergilerinde bilimsel çalışmalar ile kanıtlandı. Her gün bir fincan şekersiz kahve içenlerde, içmeyenlere oranla daha az yağlı karaciğer hastalığı görülmüştür.
DUR DEMEK MÜMKÜN
Sağlıklı beslenme, yeterli fiziksel aktivite ve kilo kontrolü ile karaciğer yağlanması önlenebilmektedir. Bu nedenle yağlı ve karbonhidratlı gıdaların tüketimi sınırlanmalı, sebzemeyve tüketimi artırılmalı, hazır gıda tüketimi en aza indirilmelidir. Yağlı karaciğer hastalığı tanısı alan bireyler alkol alımından da kaçınmalıdır. Doktor önerisi olmadan gelişigüzel ilaç kullanılmamalıdır.
