Kafenin sahibi Vesim el-Hac: "Engellilerle fizyoterapist olarak çalıştığım dönemde, onların da diğerleri kadar üretken olduğunu, topluma göstermek istedikleri birtakım entelektüel ve fiziksel yetenekleri olduğunu fark ettim"
Down sendromlu George: "Yaklaşık 1 yıldır kafede garson olarak çalışmaya başladım. Müşterilere sevgi, nezaket ve dikkatle hizmet ederek onları mutlu etmeye çalışıyorum"
Angelman sendromlu Farah: "Üç yıldır kafede çalışıyorum. Burası ikinci ailem oldu. Daha önce işim yoktu, bu kafe bize yaşama gücü verdi"
Beyrut'un doğusundaki Ez-Zelka bölgesindeki kafe 2018 yılından bu yana çoğunluğu Down sendromlu olmak üzere otizm, angelman sendromu gibi birçok özel gereksinim sahibi çalışanıyla müşterilerine hizmet veriyor.
Çalışanlarının yüzde 80'i özel ihtiyaç sahibi olan kafede çalışan engelli bireyler, kendilerine sunulan bu iş imkanı sayesinde sosyal ve ekonomik açıdan yaşama tutunuyor.
Kafenin sahibi Vesim el-Hac, "Engellilerle fizyoterapist olarak çalıştığım dönemde, onların da diğerleri kadar üretken olduğunu, topluma göstermek istedikleri birtakım entelektüel ve fiziksel yetenekleri olduğunu fark ettim." dedi.
- Lübnan'da bir ilk
Hac, Aralık 2018'de Zelka bölgesinde ilk şubelerini açtıklarını, 3 yıl aradan sonra da Beyrut'un güney banliyösündeki bir alışveriş merkezinde başka bir şube açtıklarını söyledi.
Lübnan'da bir ilk olan bu kafede, özel ihtiyaç sahibi çalışanların hizmet vermesinin toplumda olumsuz bir bakış açısı oluşturacağına dair başlangıçta endişelerinin olduğunu ancak bunun yersiz olduğunu gördüklerini ifade eden Hac, "Gençler başta olmak üzere Lübnan toplumu, düşündüğümüzün aksine bu girişime sevgisini ve desteğini gösterdi. İnsanlar bu güzel ve özel deneyimi yaşamak için kafemize geliyorlar." diye konuştu.
Hac, kafede çalışanları seçmek için önce "Lübnan Down Sendromu Derneği" ile iş birliği yaptıklarını, 6 çalışanla işe başladıklarını ve sonrasında çok sayıda talep geldiğini dile getirdi.
Çalışanların 3 ay boyunca eğitimden geçtiğini, yiyecek içecek hazırlama gibi işlerde zorlananların sadece müşterilere servis yaptığını aktaran Hac, "Geçtiğimiz yıllarda edindiğimiz tecrübelerden sonra müşterilerin yoğun olduğu zamanlarda işimizi kolaylaştırmak için kadromuzun tamamı yerine yüzde 80'ini engelli bireylerden seçtik." ifadelerini kullandı.
- "Agonist Kafe, bu çalışanların bereketiyle ekonomik krize direndi"
Lübnan'da ekonomik krizin patlak vermesinin ardından çok sayıda kafe ve restoranın kepenk indirdiğini hatırlatan Hac, "Agonist Kafe, bu çalışanların bereketiyle üç yıldır kepenk indirmeden ekonomik krize direndi. Dükkan kirasını, çalışanların maaşlarını ödememiz için bazı dernekler yardım etti. Şimdi yeniden ayağa kalkmayı başardık. " dedi.
Hac, bu çalışmanın engellilerin psikolojilerini de olumlu etkilediğini dile getirerek, şöyle devam etti:
"Aileleri, çocuklarının iş bulmadan önce hayal kırıklığı içinde yaşadıklarını ama sonra hayatlarının tamamen değiştiğini söyledi. Kafe ile hayallerinin gerçekleştiğini düşünüyorlar. Bu nedenle bir gün kafe kapanırsa bu durumun onları etkilemesinden endişe ediyoruz."
Hac, bu vatandaşların, iş gücü piyasasına entegrasyonuyla ilgili olarak, "Tecrübelerimizden sonra iş gücü piyasasının özel ihtiyaçları olan insanları entegre edebildiğini gördük. Başkalarına da iş bulması konusunda yardımcı olduk." diye konuştu.
- Özel ihtiyaç sahibi vatandaşların işlerine dört elle sarılması
Kafeye girer girmez müşterileri kocaman bir gülümsemeyle karşılayan 24 yaşındaki Down sendromlu Lübnanlı George, "Yaklaşık 1 yıldır kafede garson olarak çalışmaya başladım. Müşterilere sevgi, nezaket ve dikkatle hizmet ederek onları mutlu etmeye çalışıyorum." diyerek çalışmasından söz etti.
Kafede çalışan 33 yaşındaki angelman sendromlu Farah da "Üç yıldır kafede çalışıyorum. Burası ikinci ailem oldu. Daha önce işim yoktu, bu kafe bize yaşama gücü verdi." ifadelerini kullandı.
Müşteriler dahil olmak üzere çevresindekilerin onları sevdiklerini, kendilerine çok iyi davrandıklarını söyleyen Farah, kendilerinin de samimiyetle çalıştıkları için neşe ve pozitif enerji verdiklerini dile getirdi.
- Engellilerin hukuki hakları
Lübnanlı bazı hukukçulara göre, ülkede engelli vatandaşların hiçbir hakkı bulunmuyor; onlara özel 220/2000 sayılı yasa büyük ölçüde uygulanmıyor.
Kanunun -kağıt üzerinde- bu vatandaşlar için "siyasi ve spor haklarına ek olarak barınma, ulaşım ve eğitim hakkını güvence altına aldığı, kamu ve özel sektörün her birinde yüzde 3'lük bir istihdam kotası tahsis ettiği, bazı vergilerden ve kamu hizmetlerinden muafiyet sağladığı" belirtiliyor.
Kanunun uygulanmamasının yanı sıra Lübnan, 2006 yılında Birleşmiş Milletler tarafından engelli haklarına ilişkin ilk evrensel sözleşme olarak kabul edilen Engelli Kişilerin Haklarına Dair Uluslararası Sözleşmenin hazırlanmasına katılmasına rağmen onaylamadı.
Hukukçular, Dünya Bankası ve Dünya Sağlık Örgütü tarafından hazırlanan bir rapora göre, engelli vatandaşların nüfusun yüzde 15'ini oluşturduğu Lübnan'da genel olarak insan hakları ve özel olarak da engelliler meselesinin "öncelikli olmadığı" bakış açısıyla ele alındığını ifade ediyor.
Bahsi geçen "resmi ötekileştirme" ve kötü ekonomik şartların gölgesinde engelliler, kendilerini geçimini sağlamanın bile zor olduğu bir yaşamla karşı karşıya buluyor.
- Sosyal İşler Bakanlığının desteği
Bununla birlikte, Lübnan Sosyal İşler Bakanlığı, ülkedeki engelliler için birtakım hizmetler sunuyor.
Bakanlık, ülkenin dört bir yanındaki 102 bakım kurumuyla yaptığı sözleşmeler kapsamında yaklaşık 8 bin 500 engelliye hizmet veriyor. Bunlar arasında sahibinin, engelliler hakkındaki kanunda öngörülen hizmetlerden yararlanabileceği "engelli kartı" olduğu belirtiliyor.
Bu hizmetler içerisinde, bazı muafiyetler ve teşviklerin yanı sıra tekerlekli sandalye, protez uzuv, kulaklık, bebek bezi, serum ve finans kredisi gibi kolaylıkların olduğu kaydediliyor.
Bakanlık eğitim, bakım ve rehabilitasyonun yanı sıra kişinin yaşadığı engel türüne göre özel hizmetler, tıbbi bakım ve eğer mevcutsa hizmet merkezlerinde ücretsiz ilaç tedariki de gerçekleştiriyor.
Kanun ayrıca engelli vatandaşların devlet hastanelerindeki ilaç faturasının tamamının karşılanmasını öngörse de Lübnan'daki şiddetlenen ekonomik krizin gölgesinde bunun mümkün olmadığı aktarılıyor.
