Uzmanların yaygın görüşü, statinlerin koroner arter hastalıkları ile mücadelede önemli avantajlar sağladıkları... Ama, bunları “doğru yer ve zamanda kullanmak” çok önemli.
Kolesterol yüksekliği popüler sağlık konularından biridir. Hemen her gün, bir şekilde gündeme gelir. En çok tartışılan da “kolesterol yüksekliğinin önemli bir sağlık tehdidi olup olmadığı, kolesterol ilaçlarının zararları ve bunlara ne zaman başvurulacağı”dır.
Bazı ince noktalar var
Kanda aşırı yükselen kolesterolü azaltmada kullanılan “statin grubu” ilaçların faydaları kadar zararlarının da olabileceği biliniyor. Kardiyologlar ve iç hastalıkları uzmanlarının yaygın görüşü statinlerin koroner arter hastalıkları ile mücadelede önemli avantajlar sağladıkları ama, bunları “doğru yer ve zamanda kullanmak” çok önemli. Çünkü, bunlar zaman zaman gereksiz yere de kullanılabiliyor.
Kolesterol dengesi bozulan, (kötü kolesterol LDL’si yüksek, trigliseridi fazla ve/veya iyi kolesterol HDL’si düşük) birine ne zaman ilaca başlanacağı, hangi ilacın ne dozda kullanılacağı kararını hastanın doktoru verecektir ama bu işin bazı ince noktaları var. Mesela doktorun bu konuda uzmanlaşmış olması, iç hastalıkları ya da kardiyoloji alanında uzman olması lazım. Ayrıca tedaviye başlama kararını doğru gerekçelere dayandırması da tıbbi ve etik bir zorunluluk. Bu ilaçların kime, ne zaman verilebileceği, nelere dikkat edileceği gibi konuları merak ediyorsanız yazıyı dikkatle okumanızı öneririm.
BİR ÖNERİ
Gereksiz kullanım sanılandan yaygın
Ne var ki, pratikte her zaman böyle olmuyor. Çoğu doktor LDL kolesterolü azıcık yüksek görürse reçetesine bu ilaçlardan birini yazıveriyor. Dahası bazıları kolesterolü iyice düşürmede o kadar kararlılar ki herhangi bir koroner hastalığı öyküsü olmayan birinin LDL değerini %70-80 mg gibi çok düşük değerlerde tutmakta ısrarlı olabiliyor.
Ayrıca çoğu hekim statinlerden kaynaklanabilecek yan etki ve toksik reaksiyonlar yönünden de hastasını takip etmiyor. Hatta bazıları, hastaların ilaçla ilgili farklı şikâyetlerini ciddiye alma gereği bile duymuyor. Dahası bu ilaçların ne zaman, ne süre ile ne dozda alınacakları ve yan etkileri konusunda hastalarını bilgilendirmeyi bile unutabiliyor.
Belki de bu nedenle çoğu hasta bilmeden bu ilaçları akşam saatlerinde kullanmaları gerekirken sabah kahvaltıyla birlikte alabiliyorlar. Kas ağrıları içinde kıvranırken bir başka doktora gidip çare arayışına girebiliyor. Kısacası doktorların bu ilaçları kullanırken çok da dikkatli olduklarını söylemek mümkün değil.
BİR KUŞKU
Rakamlar neden sürekli düşüyor?
Kamuoyundaki yaygın bir kanaat de şu: Bu ilaçların ne zaman kullanılacağı konusundaki kararı doktorların değil üretici firmaların verdiği düşünülüyor. Genel kanaat, ilaca başlama zamanı yani LDL ve total kolesterolün hangi değerlerinde statin grubu bir ilaç kullanılması gerektiğinin, ilaç şirketlerinin yönettiği (!), yönlendirdiği araştırmalarla belirlendiği yönünde! Doktorlar, ilaç firmalarınca finanse edilen araştırmalara bakarak, kolesterol rakamlarını sürekli aşağıya çekiyor. Tabi bu durumda ilaç kullanmaması gereken çok insan ilaç kullanmak zorunda kalabiliyor.
BİR UYARI
Karaciğer ve kaslarınız zarar görebilir
Kolesterol ilaçlarıyla ilgili bir başka problem de şu: Bu ilaçlar da yan etkileri olabilen yapay kimyasallar. Özellikle karaciğer ve kaslar üzerinde toksik etkileri var. Gerçi bu oran %2’yi pek geçmiyor ve geri dönüşlü diye biliyoruz ama çok yaygın kullanıldıkları dikkate alınırsa bu oranlar bile önemli. Diğer taraftan bu ilaçların (bazı meslektaşlarım kabul etmese de) cinsel güç azalmasından kas yorgunluğuna, unutkanlıktan depresyona, uykusuzluktan hazımsızlığa, saç dökülmesinden ereksiyon güçlüğüne kadar farklı yan etkileri olabiliyor. Sadece bu bile her hastaya olur olmaz her durumda bu ilaçları önermenin yanlış olduğunu gösteriyor.
BİR ÖNERİ
Ne zaman kullanılmalı?
Statin grubu ilaçları (rosuvastatin, atorvarstatin, pravastatin, lovastatin...) tümüyle zararlı saymak gibi katı bir inadın içine girmek de bana göre doğru değil. Koroner arterlerinde anjiyografi olarak gösterilmiş daralma ve tıkanmalar bulunan, yumuşak plakları olan, koroner arter hastalığı nedeniyle bypass operasyonu geçiren, stend takılan ve LDL kolesterolü çok yüksek bulunan birinde bu ilaçları kullanmamak en azından elimizdeki bilimsel verilere göre tıbbi bir hata bile sayılabilir. Kanıtlanmış koroner arter hastalığı olan birinde, özellikle “LDL-3 ve LDL-4 yüksekliği ile bunlara eşlik eden HDL düşüklüğü” de varsa bu ilaçların hastalığın ilerlemesinde ciddi bir yavaşlama yapabileceği biliniyor.
NE YAPMALI
Araştırma sonuçları ne diyor?
Bu ilaçların kolesterolü azaltma yanında, yaşlılığa bağlı akciğer sorunları, hatta Alzheimer’a yakalanma riskini azalttığı, bazı kanserlere yakalanma ihtimalini düşürdüğünü gösteren bulgular da var elimizde. Ama bunlar, bu ilaçların tümüyle masum olduğu ve herkese verilmesi gerektiği anlamına da gelmiyor tabii ki... Bana göre bu ilaçları kullanırken de ifrat ve tefritten uzak, “makul” bir çizgide kalmayı sürdürmeli, yeni çalışmaların sonucunu beklemeliyiz. Hekimlerin, tereddütlerini ise saygıyla karşılamalıyız.
