Kanser, ülkemizde son yıllarda giderek artan ve ölüme neden olan hastalıklar arasında yer alıyor. Kanser hastalığında bireylerin yaşam biçimiyle ilgili özellikleri ve alışkanlıkları çok büyük önem taşımaktadır. Yanlış beslenme alışkanlıkları, yetersiz fiziksel aktivite ve hareketsiz yaşam, sigara ve alkol kullanımı, güneş ışınlarına yoğun olarak maruz kalınması ve stres gibi etmenler kanserin oluşmasına neden olan başlıca faktörlerdir.
Acıbadem Kocaeli Hastanesi Onkoloji Uzmanı Dr. Emel Üçgül Çavuşoğlu kanseri, vücudun belli bir kısmındaki hücrelerinin anormal ve kontrol dışı büyümesi olarak tanımladı ve kanserle ilgili şu bilgileri aktardı.
Kanser Nasıl Başlar?
İnsan vücudu pek çok değişik hücreden oluşur ve bazen değişikliğe uğrar. Bu anormal hücreler bir araya gelerek grup oluşturur ve tümör yapısını meydana getirir. Eğer bu tümör yapıları kötü huylu ise vücutta bulundukları bölgedeki sağlıklı dokulara yayılır ve yok eder. Kanser hücreleri kan aracılığı veya lenfatik sistem ile vücudun diğer kısımlarına gidebilir ve o bölgede tümör yapıları oluşturabilir. Kanserin erken teşhisinin önemi buradadır. Eğer kanser yapısı küçük ve başka yere yayılmamış ise tedavisi daha kolaydır.
Kimler Kanser İçin Risk Altındadır?
Her birey kanser açısından bir miktar risk altındadır. Kansere yakalanma riski pek çok faktöre bağlıdır. Bu faktörler genetik, çevresel ve kişisel faktörler olarak 3’ e ayrılır. Kişisel faktörler arasında beslenme alışkanlıkları, sigara içimi gibi yaşam tarzını ilgilendiren faktörler yer alır. Genetik faktörler aile öyküsünde var olan risk faktörlerini içerir. Çevresel nedenler arasında da çalışılan iş ortamındaki hava kirliliği, çeşitli gazlarla temas gibi faktörler sayılabilir.
Aile Öyküsü Kanser Riskimi Nasıl Etkiler?
Maalesef ki bazı kanser tipleri ailelerde genetik geçişle görülmektedir. Örneğin eğer bir kadınsanız ve annenizde, kızkardeşinizde ya da teyzenizde meme kanseri öyküsü varsa, sizin meme kanserine yakalanma riskiniz fazladır. Bu nedenle de rutin kontrollere daha erken başlanması önerilir.
Sigara Kanser Riskini Etkiler Mi?
Sigara içimi, akciğer, boğaz, ağız ve yemek borusu kanserlerinin ana nedenlerinden biridir. Sigarayı bırakmak; eğer içiyorsanız, sağlığınız için yapabileceğiniz tek ve en önemli şeydir. Günde 2 paket veya daha fazla sigara içenlerin akciğer kanserine yakalanma oranı içmeyenlere göre 20 kat daha fazladır. Ayrıca tütün ürünlerini çiğnemek, puro içmek de sigara kadar zararlıdır.
Çevresel Faktörler Ve Kanser
Bulunduğunuz çevrede havada bulunan toz ve zararlı partiküller, cildinizle temasta bulunan zararlı kimyasallar, kanser açısından riskinizi arttırmaktadır. Çeşitli kimyasal maddelerin( örneğin solventler, asbestoz gibi) kullanıldığı iş ortamlarında maske ve koruyucu kıyafet bulundurulması kanunlarla düzenlenmiştir. Aynı zamanda güneş ışığına sürekli korunmasız olarak maruz kalmak cilt kanserleri açısından risk faktörü oluşturmaktadır. Bu nedenle eğer açık havada güneş altında bir işte çalışıyorsanız güneşten cildinizi korumak zorundasınız.
Beslenme ve Egzersiz
Lifli besinlerden zengin beslenme ve düzenli egzersiz sağlık için genel anlamda önemlidir. Sağlıklı beslenerek ve fiziksel olarak iyi durumda olmak sizi bazı kanser türlerinden koruyabilir. Özellikle yüksek lifli sebze ve meyveden zengin beslenmenin barsak kanserlerinden koruyucu etkileri olduğu bilinmektedir. Gazlı içecekler, alkol ve yüksek yağ oranına sahip besinlerden uzak durmak sağlığınızı korumanızda yardımcı olacaktır.
Erkeklerin Yaptırması Gereken Tarama Testleri Nelerdir?
Günümüzde erkeklerin en sık endişe duyduğu kanserlerden biri prostat kanseridir. Aile öyküsü, kişinin yaşı ve alışkanlıkları tarama testi açısından karar verilme aşamasında önem taşır. PSA testi bu noktada devreye girmektedir. PSA yüksekliği prostat kanserinin bir bulgusu olabileceği gibi ciddi prostat enfeksiyonlarında da görülebilen bir bulgudur.
Kadınların Yaptırması gereken tarama testleri nelerdir?
Kadınların korkulu rüyası olan meme kanseri ilk akla gelen kanser tipidir. Mamografi düşük radyasyon dozuna sahip bir tarama testidir. Ancak eğer aile öyküsünde meme kanseri var ise daha genç yaşlardan itibaren hem hekim fizik muayenesi hem de meme ultrasonuyla takip edilmesi gerekir. Kadınların risk altında olduğu bir diğer spesifik kanser türü ise rahim ağzı kanseridir. Düzenli smear testi bu noktada önem kazanmaktadır. Pap smear ve HPV aşısı için doktorunuzla mutlaka konuşmanızı önermekteyiz.
Yaygın görülen diğer kanser türleri arasında kalın barsak kanserleri ve cilt kanserleri yer almaktadır.
Kalın barsak kanserleri için takip edilmesi gereken bulgular :
1-Makattan kan gelmesi
2-Tuvalete gidildiğinde büyük abdestte kan görülmesi
3-Tuvalet alışkanlıklarında birkaç haftada uzun süren kabızlık ya da ishal durumunun olması
4-Beklenmeyen kilo kaybı
Kolorektal kanserleri için yapılan tarama testleri:
1-Dışkıda gizli kan testi
2-Kolonoskopi
Kalın barsak kanserleri için dışkıda gizli kan testi 40 yaşından sonra senede bir defa yapılmalıdır. Kolonoskopi ise 55 yaşından sonra bir defa önerilmektedir. Eğer aile öyküsü ya da başka şikayetleri varsa bu testler daha erken yaşta yapılmalıdır.
Cilt kanseri için takip etmemiz gereken ise cildimizdeki lekeler ve benlerin büyüklüğü ve renk değişikliğidir.
Kanserden korunmak kısmi de olsa mümkündür. Sağlıklı beslenme alışkanlıklarına sahip olmak, düzenli egzersiz yapmak, fiziksel ve ruhsal dengemizi korumak, ailesel ve çevresel risk faktörlerimizin farkında olarak düzenli sağlık taramalarından geçmektir.
