İlik nakli için torpil arıyorlar

Türk Pediatri Hematoloji Derneği Başkanı ve Akdeniz Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı Pediatrik Hematoloji-Onkoloji Bilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Akif Yeşilipek, ''Maalesef halkımız araya birisini koyarak iş yapmaya alışmış. (Adamını bulsam ilik naklini öne alabilir miyim) diye çok uğraşıyor, milletvekillerini arıyor, başbakan, cumhurbaşkanına başvuruyorlar, özel kalemleri arıyorlar'' dedi.

Prof. Dr. Akif Yeşilipek, AA muhabirine yaptığı açıklamada, Akkdeniz Üniversitesi Hastanesi olarak yılda ortalama 60 hastaya ilik nakli yaptıklarını bildirdi. Bu rakamın yüksekliğine işaret eden Yeşilipek, yapılan nakillerin yarıya yakınının yurtdışından getirilen kök hücre ile gerçekleştiğini söyledi.

İlik nakli için sırada bekleyen çok hasta olduğunu ve aciliyetlerine göre bir sıra uyguladıklarını anlatan Yeşilipek, bağışıklık yetmezliği veya lösemi gibi beklemeye tahammülü olmayan hastalara birkaç ay içinde müdahale ettiklerini kaydetti.
Türkiye'de çocuğa ilik nakli yapan 10 merkez bulunduğunu, ancak AÜ'nün kapasitesinin çok yüksek olduğunu belirten Yeşilipek, ''Akraba dışındakileri büyük oranda biz yapıyoruz. Türkiye'nin her yerinden gelen, yurtdışından gelen hasta var'' dedi.

Antalya'da kemik iliği bankası olmamasının büyük bir eksiklik olduğunu vurgulayan Yeşilipek, ''Türkiye'deki kemik iliği bankasında gönüllü verici sayısı çok az. Bu nedenle maalesef 100'e yakın akraba dışı gönüllü ilik nakli yaptık. Bunlardan sadece 3'ünü Türkiye'den bulduk. Bunların hepsi dışarıdan, çoğunlukla da Almanya'dan geliyor. Kemik iliği acil ihtiyaçlarımızdan biri'' diye konuştu.

Hasta yakınlarının kemik iliği bağışı için başvurduğunu, ancak yasal prosedürler tamamlanmadığı için bağışları kabul edemediklerini anlatan Yeşilipek, şöyle devam etti:
''Sadece isim adres almakla yetiniyoruz. Çünkü onlarla ilgili doku gruplarına bakıp arşivlemek gerekiyor. Doku gruplarına bakmanın da bir maliyeti var. Yasal mevzuatta böyle bir ödeme sözkonusu değil. Bize bağışa gelene (500 lira ver, tahlil de yapalım) diyemiyoruz. Bu nedenle sadece adı, soyadı, adresi, iletişim bilgilerini kayıt altına alıyoruz. Nakil ihtiyacı olan hasta var, ama bunun çoğunluğunu yurtdışından sağlıyoruz. Bu kadar çok doğum olan, genç bir toplumda böyle bir durum acı tabi.''

NAKİL İÇİN TORPİL İSTEYEN VAR
Akif Yeşilipek, kemik iliği naklinin kolay olduğunu, ancak verici bulmakta zorlandıklarını bildirdi. İlik nakli gerekli hasta için önce Ankara ve İstanbul'daki kemik iliği bankalarına başvurulduğunu, yurtiçi taramadan sonra yurtdışı taramanın yapıldığını anlatan Yeşilipek, naklin aciliyet sırasına göre yapıldığını belirtti.
İlik nakli konusunda bile kendilerine ''torpil istemiyle gelenlerin'' olduğuna değinen Yeşilipek, şunları kaydetti:

''Maalesef halkımız araya birisini koyarak iş yapmaya alışmış. (Adamını bulsam ilik naklini öne alabilir miyim) diye çok uğraşıyor, milletvekillerini arıyor, başbakan, cumhurbaşkanına başvuruyorlar, özel kalemleri arıyorlar. Durumu onlara izah ediyoruz, yapılacak bir şey olmadığını belirtiyoruz. Onların araması bir şeyi değiştirmiyor aslında. Biz de aciliyete göre sıralama yapmak zorundayız. Herkesin çocuğu kendisi için en acil olanı. Ama bizim çok hastamız var, hepsini düşünerek hareket etmemezi gerekiyor. Bunu anlatmakta bazen çok zorlanıyoruz.''

UYGUN OLMAYAN HASTAYA NAKİL İSTİYORLAR
Yeşilipek, bazı hasta yakınlarının ise hasta nakile uygun olmadığı halde nakil yapılması için kendilerini zorladığına işaret etti. ''Biz ilik naklini isteğe göre değil, dünyanın kabul ettiği nakil endikasyonuna göre yapıyoruz'' diyen Yeşilipek, ''Sonuçta hastanın kazancı önemli bizim için. Eğer hasta önceki günlerini arayacaksa, nakil yapmamamız lazım. İlaç tedavisine cevap vermeyen hastalar var. Burada aileler ilik nakli yapılsa bu düzelecek gibi düşünerek çok baskı yapıyorlar. (Yüzde 90 nakil sırasında kaybederiz) diyorsunuz (yüzde 10 benim için önemli, siz yapın) diyor hasta yakını. Israrla yapmamızı istiyor, araya başka kişileri sokuyor, ama maalesef yapılacak bir durum olmuyor. Yakın zamanda bu sorunların aşılacağını zannetmiyorum'' diye konuştu.

YETİŞMİŞ ELEMANIN MECBURİ HİZMET SORUNU
Sağlık Bakanlığı'nın kök hücre toplamak için ''Türk kök'' projesi olduğunu, ancak hayata geçmediğini hatırlatan Yeşilipek, bu projenin hayata geçmesi halinde ilik bulma sorununun ortadan kalkacağını vurguladı.
Bir hasta için kardeş, anne, baba dahil olmak üzere akrabadan verici bulma ihtimalinin yüzde 30 olduğunu ve hastaların yüzde 70'inin vericisinin bulunmadığını kaydeden Yeşilipek, bu kişilere iliğin ancak kemik iliği ve kordon kanı bankalarından bulunabildiğine değindi.

Pediatrik Hemotoloji Derneği olarak Sağlık Bakanlığı öncülüğünde nakil yapılacak merkez ve yatak sayısını artırmayı hedeflediklerini de anlatan Yeşilipek, ''Ama bu tabii ki yatak sayısının artmasıyla olmuyor, yetişmiş eleman da gerekiyor. Yetişmiş elemanın daha doğru yerde kullanılması lazım. Mecburi hizmet bizim bu konuda önümüzdeki en büyük engellerden biri. (Şu anda bir merkez açalım) deseniz, orada çalışacak eleman bulamazsınız. Çünkü yeni yetişen çocukların hepsi mecburi hizmette'' dedi.
Hematoloji alanında yetişen az sayıda hekimin mecburi hizmet nedeniyle 2 yıl uzmanlık alanından ayrı kaldığına dikkati çeken Yeşilipek, hekimlerin mecburi hizmet sırasında bilgilerini güncelleyemediğine de değindi.