KadInlar menopoz döneminde adeta ikinci delikanlılık dönemini yaşıyor. Ergenlik döneminde gençlerin yaptıklarını nasıl anlayış ve hoşgörüyle karşılıyorsak, bu özel dönemde de tıbbi desteğin yanı sıra kadınlara ailenin de moral desteğinde bulunması gerekiyor. Günümüzde menopoz kişiye özel tedavilerle kaliteli bir şekilde yaşanabiliyor. International Hospital Kadın Hastalıkları ve Doğum Bölüm Başkanı Prof. Dr. İsmail Çepni şunları anlatıyor;
Kişiye menopoz teşhisi nasıl konur?
Muayenede yumurtalıklarda ultrason ile aday yumurta görmeyiz. Rahim içi incedir. Rahim bir miktar küçülmüştür. Hastanın ateş basması, ani terlemeler, duygulanım değişiklikleri gibi ek yakınmaları olur. Vajinada kuruluk hisseder. Sık idrar yolu infeksiyonu olabilir. Laboratuvar açısından FSH hormonu yüksek çıkar. Östrojen hormonu düşüktür. Bütün bunlarla menopoz tanısı konulur. Hastayı hekime götüren adet görmemesi ve ateş basması yakınmalarıdır.
Östrojen hormonunun meme kanseri yaptığı doğru mu?
- NAMS (Kuzey ABD Menopoz Derneği); ateş basmasının tedavisinde tek seçeneğin östrojen olduğunu bildirmektedir.
- Yine vajinal kuruluk ve zayıflamanın ve idrar yolunun zayıflayıp infeksiyon risk artışının tedavisi menopozda doku zayıflamasını engellemesi nedeniyle östrojen ile yapılır.
- Menopoza bağlı kemik erimesinde progesteron ve östrojen hormonu, birlikte riski azaltıyor. Ama özellikle progesteron ve östrojenin birlikte kullanılması, meme kanserini artırıyor.
- Kadınlara en önemli sağlık sorunu hangisidir diye soruluyor. Bu soruya kadınların büyük çoğunluğu meme kanseri yanıtını vermiş, oysa bir kadının yaşam boyunca meme kanseri riski taşıma oranı yüzde 7.
- Kadınlar bu soruya kalp damar hastalıklarıyla karşılaşma riskleriyle ilgili verdikleri cevaplarla bu riski yüzde 5 olarak ifade etmiş. Oysa yüzde 37 yaşam boyu risk. Yani iki durumu farklı biliyorlar.
Kimlere hormon verilmemelidir?
Östrojen hormonuna duyarlı tümörler, meme kanseri, rahim içi dokunun endrometrium kanseri, melanom (ben kanseri), sebebi bilinmeyen ve tekrarlayan damar tıkanıklığı atakları, bu atakların akut dönemi, kalp infarktüsünün akut dönemi, karaciğer tümörü veya karaciğerinin çalışmasında sorun olanlar.
Menopozlu bir kadında hangi durumda hormon kullanılmalı?
- Ateş basması, terleme, idrar yolu ve haznesindeki kuruluk için östrojen ya da hormondan başka silah yoktur, kullanılmalıdır.
- Kalp hastalığından korunulması amacıyla hormon kullanımının yeri yoktur.
- Kemik erimesinde hormon kullanımının yeri var ancak sıralamada arka sıralardadır. Bunun yerine egzersiz, kalsiyum alımı ve güneşten yararlanma çok daha etkilidir.
- Menopozal yakınmalar psiko somatik ateş basmasından tutun da, duygulanım değişikliği ile ilgili olanlar kişinin sosyal konumuyla, psikolojik yapısıyla, aile içi ilişkileriyle, karakteriyle çok yakından ilgilidir. Her kadında idrar yolu ve vajinal yakınmalar olur. Ancak ateş basması ve benzeri yakınmalar, depresif ataklar hiç görülmeyebilir. 5-6 ay süresince görülebilir, yıllarca sürebilir.
Hangi yapıdaki kişilerin bu dönemi daha zor geçmektedir?
Organik yakınmalar değişmez ama yansımaları kişilikle ilgilidir. Menopozu delikanlılık çağıyla paralel düşünmelidir. Nasıl çocuklarımıza ergenlik döneminde hoş görüyle bakıyorsak, menopoz dönemindeki kadınlara da aynı hoşgörüyle yaklaşmalıyız.
Doğum yapmayanlar menopoza erken mi girer?
Hiç doğum yapmamış olmak nedeniyle erken menopoza girildiği doğru değil. Var olan yumurtaların yaşla birlikte tüketilmesi ve bitmesi sonucunda menopoza girilir. Bir başka boyutunu da tüp bebek hastası sorar. Çok yumurta kullanılıyor, erken menopoza mı girilir burada böyle bir şey sözkonusu değil, tüp bebek tedavisinde zaten o ayda tüketilecek yumurtalar kullanılmaktadır.
Düşük kilolu kadınlar menopoza daha erken mi giriyor?
Vücut kitle indeksinin ve cilt altı yağ dokusunun yumurtlama süreciyle etkisi vardır. Çok zayıf kadınların cilt altı dokusu zayıf olduğundan yumurtlama aksayabilir ama menopoza etkisi vardır. Cilt altı yağ dokusu yeterli ya da fazla olan kadınalarda cilt altı yağ dokusunda bir tür östrojen üretilir, yapılır. Bu menopoz yakınmalarının daha hafif geçmesine destek olur.
Menopozun etkilerini azaltacak önerileriniz neler?
- Ateş basması, terleme, vajinal kuruluğu önlemek için tıbbi destek sunulmalıdır.
- İdrar yollarını desteklemek için hormon verilmelidir.
- Soysal yaşama daha çok katılması desteklenmelidir.
- Aile bireyleri hoşgörmeli bunun için de bilgilendirilmelidir.
- Bu dönemdeki kadın yeterli ve dengeli beslenmelidir.
- Normal sıklıkta sağlık kontolünden geçmelidir.
- Yaş ilerdikçe kalp ve kanser riski artar. Normal sıklıkta sağlık kontrolü çok önemlidir.
Hormon kullanmayan kadınlarda kalp krizi ve felç riski
- Araştırmalar hormon replasman tedavisi (dışarıdan östrojen hormonu verme) yapmanın özellikle de kalp hastalıkları açısından hormonun koruyucu olmadığını tespit etmiş
- Hormon kullanmayan 10 bin kadından 30'u kalp krizi geçirirken, hormon kullananlarda bu sayı 37'ye çıktı.
- Kullanmayan 10 bin kadından 21'inde felç görülüyor, kullananlarda 29 felç olgusu bulunuyor.
- Toplardamar tıkanıklığı her 10 bin kadından 16'sında görülürken, kullananlarda 34'e yükselmiş.
- Kalın barsak kanseri hormon kullanmayan grupta 10 bin de 16 iken, hormon kullanan her 10 bin kadından 10'unda görülmüş.
- Kalça kırığı hormon kullanmayanlarda her 10 bin kadından 15'inde görülürken, kullananlarda 10'a düşmüş.
- SONUÇTA: Daha önceden kalp hastalığı olanlarda kullanılmaması gerekiyor. Kalp krizinin önlenilmesi için diyet, sigaranın bırakılması, spor ve uygun ilaçlar uygun hekimlerce verilmelidir.
Aşırı alkol kullananlar menopoza daha mı geç giriyor?
Doğru değil. Aksine özellikle sigara yumurta kalitesinin bozulmasında ve menopozun erkene gelmesinde etken olabilir. Yine kemoterapi ilaçları ve ışın tedavisi çoğalma yeteneği olan hücreleri çabuk öldürür, yumurta hücreleri de böyle çabuk ölenlerdendir, bu nedenle yumurta hücreleri ilaçlar nedeniyle ölünce kadınlar menopoza girer.
Menopoz tedavisinde yeni gelişme ve tıbbi yaklaşımlar neler?
Günümüzdeki yaklaşım menopoz tedavisinin kişiye özgü olarak düzenlenmesi gerektiğidir. Etkin olduğu belirtilerde hormon en güçlü tedavi yöntemidir. Gerektiğinde kullanılmalıdır. Süresi ve kaç yıl kullanılacağı kişiye göre belirlemeli, her yıl hasta ve hekim oturup durumu değerlendirmelidir. Önümüzdeki yıllarda sadece östrojen içeren tedaviler gündeme gelecektir. Belki de ne kadar erken başlanırsa kalp hastalığıyla ilgili korunma da da etkili olabileceği ortaya çıkacaktır.
