Güneş yanığı nedir?
Güneş yanıkları solaryum (yapay ultraviole ışık kaynağı) ışığına maruz kalma sonucunda da gelişebilir.
Güneş yanığında deride hücresel düzeyde mikroskopik değişiklikler olur. Deride ultraviyole ışığı tarafından tetiklenen güneş yanığı hücreleri oluşur ve Langerhans ve mast hücrelerinin sayısı azalır ki bu hücreler vücudun bağışıklık sisteminin temel parçasıdır.
Güneş yanığına ne sebep olur?
Işık elektromegnetik spektrumu açısından ultraviyole (<400nm), görünür (400-760nm), ve infrared (>760nm) olarak ayrılır. Ultraviyole ışık ise3 spektruma ayrılır:
Ultraviole A (UV-A) = 320-400nm
Ultraviole B (UV-B) = 290-320nm
Ultraviole C (UV-C) = <290nm
UV-C radyasyon atmosferin dış tabakası tarafından filtre edildiğinden, insan derisi için bir problem oluşturmaz. UV-A and UV-B radyasyon güneş yanığının temel nedenidir. Her iki dalga boyu da güneş yanığına neden olabilmesine rağmen, deri her iki dalga boyundaki ışığa farklı yanıt verir.
UVA ve UVB ışığına derinin verdiği yanıtlar:
UV-A: UV-B den daha az kuvvetli olmasına rağmen, yeryüzüne daha fazla ulaşır. Derinin orta tabakası olan dermis ve deri altı yağ dokusuna kadar emilebildiği için derinin yeni hücrelerinin üretildiği alana zarar verir. Uzun süreli UV-A ışığına maruz kalmak dermiste hasara yol açarak cilt yaşlanmasına neden olur.
UV-B: Ciltte kızarıklık oluşturma potansiyeli daha fazladır. % 90'ı derinin üst tabakası olan epidermis tarafından emilir. Deride yanık yapma olasılığı daha yüksektir. % 90’ı derinin üst tabakası olan epidermis tarafından emilir. Epidermisten salınan çeşitli maddeler, deride güneş yanığının ilk belirtisi olan kızarıklık ve şişliğe neden olur. Tekrarlayan yanıklar, epidermiste yaşlanma belirtilerinin ortaya çıkarır.
Kimler güneş yanığı açısından risk taşırlar?
Deri, cildin renk tonuna ve güneş maruz kaldığında oluşan yanığa ve bronzlaşma eğilimine göre 6 tipe ayrılır. Cilt tipleri için tıklayınız.
En çok yanık riski taşıyan deri tipi fototip I’dir. Güneş yanığı riskini arttıran diğer faktörler aşağıda sıralanmıştır:
Ekvatora daha yakın olan bölgelerde
Yüksek rakımlı yerlerde
10.00 -14.00 arasındaki saatlerde
Açık, bulutsuz havalarda
Çevredeki yansımanın arttığı karlı veya buzlu ortamlarda risk artar.
Güneş yanığının belirtileri nelerdir?
Güneş yanığının belirtileri, cilt tipinde ve UV radyasyona maruz kalınan süreye göre değişir. Beyaz tenli kişilerde gün ortasında 15 dakikalık bir güneşe maruz kalmak, güneş yanığına neden olurken; esmer tenli kişiler güneş ışığını saatlerce tolere edebilirler.
Genellikle güneş yanığının belirtileri 2-6 saatte ortaya çıkar. Kızarıklık şişlik, tahriş, deride sıcaklık hissi, ağrı, şiddetli durumlarda su toplamaları , halsizlik ve ateş gelişebilir. 4-7 gün sonra ise deri soyulur. Şiddetli olgularda 2. derece yanık, su kaybı, ikincil enfeksiyon, şok ve hatta ölüm bile gelişebilir.
Güneş yanığının tedavisi nasıl yapılır?
Güneş yanığının tedavisinde hastanın rahatsızlıklarının giderilmesi ilk hedeftir. Çeşitli ağrı kesiciler, soğuk banyo, aloe vera içeren losyon ve nemlendirici kullanımı faydalıdır.
Bununla birlikte güneş yanığının tedavisinden çok güneş yanığından korunmak önemlidir. Güneşten korunma güneş yanıklarını engellerken UV’ nin diğer hasarlarından da korur. Özellikle 10.00- 16.00 saatleri arasında güneş altında kalınmamalıdır. Koruyucu kıyafetler giyilmeli, geniş şapkalar takılmalıdır. Düzenli olarak güneşten koruyucu faktörü (SPF) 30 ve üzeri olan güneşten koruyucu kozmetikler kullanılmalıdır.
Ama tüm bunlara rağmen eğer güneş yanığı gelişirse, yanığın şiddetini azaltmak amaçlı, aşağıdaki önlemler alınmalıdır:
Doktor önerisi ile aspirin veya antiinflamatuar ilaçlar alınmalı.
Yanık olan alanlara doktor önerisi ile günde iki kez kortizonlu kremler uygulanabilir.
Güneş yanığının uzun süreli etkileri nelerdir?
Güneş veya solaryuma aşırı maruz kalmanın cilt kanseri ve cilt kanseri öncesi oluşumlara, erken yaşlanma ve cilt kırışıklıkları, güneş lekeleri, çillere neden olduğu çok net bir şekilde bilinmektedir. Bir kez geçirilen su toplaması oluşan 2. derece güneş yanığı, hayat boyu cilt kanseri gelişim riskini iki katına çıkartmaktadır
