Fransa, 1966-1996 arasında Pasifik Okyanusu'ndaki deniz aşırı toprağı Fransız Polinezyası yakınlarında 193 nükleer deneme yaptı. Martta yayımlanan bağımsız bir araştırma, Fransa'nın 1960-1970 arasındaki denemeler sonucu oluşan radyasyon seviyesini ve halk sağlığı üzerindeki tam etkilerini gizlediğini bildirdi. Fransız Polinezyası'nın talebiyle, Paris'te konuyla ilgili yuvarlak masa toplantısı yapıldı. Fransa Savunma Bakanı Vekili Genevieve Darrieusseq, Fransa devletinin herhangi bir karartma yapmadığını, resmi özür dilemesinin söz konusu olmadığını duyurdu. Polinezya'nın başkenti Papeete'de yaklaşık 3 bin kişi Fransa'nın Mururoa'da 2 Temmuz 1966'da yaptığı ilk nükleer denemenin yıl dönümünde protesto gösterisi düzenledi.
Disclose haber sitesinden gazeteciler ve araştırmacıların, Fransa'nın 1960-1970 arasında yaptığı nükleer denemelerin sonuçlarını gizlediğine ilişkin bağımsız araştırmayı martta yayımlamalarından 4 ay sonra başkent Paris'te Fransa ve Fransız Polinezyası taraflarının katılımıyla 2 günlük yuvarlak masa toplantısı düzenlendi.
Toplantıya Fransız Polinezyası Hükümet Başkanı Edouard Fritch, Fransa ve Fransız Polinezyası'ndan seçilmiş yetkililer, bakanlar ve sivil toplum kuruluşları katıldı.
- Resmi özür söz konusu değil
Ülke basınındaki haberlere göre Savunma Bakanı Vekili Genevieve Darrieussecq, Fransa devletinin nükleer testlerin sonucu oluşan radyasyon seviyesini gizlemediğini ve resmi özür dilemesinin söz konusu olmadığını belirtti.
Polinezya'nın Fransa'nın caydırıcı gücünün inşasında büyük katkısı bulunduğunu dile getiren Darrieussecq, insani, sosyal, sağlık, çevre ve ekonomik tüm sonuçları üstlenmenin gerekli olduğunu söyledi.
Sağlık Bakanı Olivier Veran ise dünyada tiroit kanseri oranı en yüksek olan Polinezyalı 40-50 yaş arası kadınlarda ve diğer radyasyon kaynaklı hastalıklara Polinezya Sosyal Güvenlik Fonu'nun 1985'ten bu yana harcadığı 670 milyon avroyu, Fransa'nın tazmin etmesi talebini, sadece Nükleer Denemelerin Kurbanlarına Tazminat Komitesi (CIVEN) tarafından tanınan kurbanların masraflarının tazmin edilebileceğini söyleyerek yanıtladı.
Yuvarlak masa toplantısının son oturumuna başkanlık eden Denizaşırı Bölgeler Bakanı Sebastien Lecornu ise Pasifik Okyanusu'nda yapılan nükleer denemeler sonucu kirlenen takımadalar konusunda yeni bir sayfa açmak istediğini aktardı.
Fransız Polinezyası Hükümet Başkanı Fritch de Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron'un tarihçilerin önemli bir talebi olan nükleer denemelere ilişkin askeri arşivleri açma sözü verdiğini kaydetti.
- Polinezya delegasyonunda hayal kırıklığı
Diğer yandan, Fransız Polinezyası basını, toplantının bittiği ikinci günün sonunda Polinezya delegasyonunun yüzlerinde acı ve hayal kırıklığı olduğu yorumunu yaptı.
Delegasyondan kimsenin konuşmak istemediğini yazan basın, Hükümet Başkanı Fritch'in "Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron'un 25 Temmuz'da Ada'ya yapacağı ziyarette konuyu ileri taşıyacağı" yönündeki beklentiyi ifade etti.
Polinezya basını ayrıca "Gerçeklerle yüzleşelim, görüşmeler başarısız oldu." ifadesine yer verdi.
Fransız Polinezyası'nın Fransa Ulusal Meclisindeki temsilcisi ve adanın bağımsızlığını savunan Moetai Brotherson, Fransa özür dilemedikçe toplantılara katılmayacağını bildirdi.
Polinezya'nın başkenti Papeete'de yaklaşık 3 bin kişi Fransa'nın Mururoa'da 2 Temmuz 1966'da yaptığı ilk nükleer denemenin yıl dönümünde protesto gösterisi düzenledi.
- Fransa'nın nükleer denemeleri
Fransa, 1966-1996 arasında eski sömürgesi Cezayir ve deniz aşırı toprağı Fransız Polinezyası'nda yaklaşık 210 nükleer deneme yapmıştı. Polinezya'da yapılan 193 nükleer denemenin 147'si yer altında gerçekleşmişti.
100 binden fazla kişinin etkilendiği tahmin edilen nükleer denemeler, uluslararası tepkiler üzerine eski Cumhurbaşkanı Jacques Chirac döneminde sona erdirilmiş ve kurbanlara tazminat ödenmesi kararlaştırılmıştı.
Fransa'da 2010'da nükleer deneme mağdurlarına tazminat ödenmesini öngören bir yasa yürürlüğe girse de sadece 20 kişiye tazminat ödenmişti. Tazminat taleplerine ilişkin birçok başvuruyu reddeden Fransa, verdiği sözü tutmamakla suçlanmıştı.
- Mururoa Dosyaları
Disclose haber sitesi gazetecileri, Amerikan Princeton Üniversitesi ve İngiliz çevreci grup Interprt araştırmacıları, Fransa Savunma Bakanlığına ait gizliliği kaldırılmış "Mururoa Dosyaları" olarak adlandırılan 2 bin belgeyi inceleyerek mart ayında “Toxic” adıyla kitap yayımlamıştı.
Belgelerin incelenmesi ve hem Fransa'dan hem de Fransız Polinezyası'ndan onlarca kişiyle mülakatlar sonrası araştırmacılar, kitapta Fransa’nın bölgede 1966’da Aldebaran, 1971'de Encelade ve 1974'te Centaure nükleer denemelerinin radyasyon etkilerini yeniden kurgulamıştı.
Fransa'nın denemelerin etkilerini bazen kasti olarak daha az hesapladığı vurgulanan kitapta, radyasyon seviyesinin Fransa Atom Enerji Komisyonu tarafından 2006’da hesaplanandan ve kurbanlara tazminde referans alınan miktardan 10 kata kadar daha fazla olduğu kaydedilmişti.
Kitap, Fransız yetkililerin nükleer denemelerin Ada halkının sağlığı üzerindeki gerçek etkisini 50 yıl boyunca sakladığı sonucuna varmıştı.
Şu ana kadar sadece 63 sivil Fransız Polinezyası vatandaşına nükleer deneme sonucu ortaya çıkan radyasyona maruz kaldığı için tazminat ödendiğini bildiren Disclose sitesine göre, bölgedeki nükleer denemeler 100 binden fazla insanı etkiledi.
Polinezya Hükümet Başkanı Fritch, 60 yıllık inkar, sindirme, hor görmenin bir anda silinemeyeceğini belirterek, konuyu Fransa yönetimiyle konuşmayı talep etmişti.
