Demir eksikliği, çocukların hem beyin gelişimini hem de bedensel gelişimini olumsuz etkiliyor. Çocuklarda demir eksikliği tedavisi için hızlı büyüme dönemi kaçırılırsa kaybın geri dönüşü olmamaktadır. Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Hilal Mocan, bebeklerin sağlıklı fiziksel ve zihinsel gelişimleri için, ilk bir yıl doğru ve demirden zengin beslenmesinin önemine dikkat çekiyor.
Yapılan araştırmalara göre, Türkiye’de 5 yaş altı her 2 çocuktan birinde demir eksikliği görülmektedir. Genel tabloya bakıldığında en sık görülen yaş grubu 6 ile 36 ay arası çocuklardır. Demir eksikliği süt çocuğunda mental ve motor gelişimi yavaşlatarak çocukların entellektüel gelişiminin bozulmasına neden olmaktadır. Demir, sinir sistemi gelişmesinde önemlidir. Demir eksikliği olan çocuklarda beyin gelişiminin olumsuz etkilendiği görülmekte ve tedavi için hızlı büyüme dönemi eğer kaçırılırsa tedavi edildiklerinde kaybın geri dönüşü olamamaktadır.
Amerikan Pediatri Akademi Komitesi, yenidoğanların 9-12. ayda, prematürelerin 6. ayda demir eksikliği açısından taranmasını önermektedir. Süt çocuğunun demir ihtiyacı, uygun beslenme ile sağlanamazsa, hızla “Demir Eksikliği Anemisi” gelişir. Bebeklerin 6. aydan daha uzun süre “tek başına” anne sütü ile beslenmesi, sadece inek sütü veya pirinç unu maması alması gibi yanlış beslenme alışkanlıkları demir eksikliğini kolaylaştıran en önemli faktörlerdir. Demir eksikliğinin gelişmesinde, inek sütünün demir içeriğinin düşük olmasının yanında, inek sütünden demir emiliminin düşük olması ve inek sütünün sıklıkla intestinal kan kaybına sebep olması önemli nedenlerdir.
Prof. Dr. Hilal Mocan, özellikle büyümenin çok hızlı olduğu 0-3 yaş bebeklik ve çocukluk döneminde bebek beslenmesinin çocuğun fiziksel ve zihinsel gelişimi açısından hayati öneme sahip olduğuna dikkat çekiyor. Beyin gelişimi dolayısıyla bilişsel gelişimin beslenme ile çok yakından ilgili olduğunu, beynin de demir eksikliğine karşı son derece hassas bir bölge olduğunu belirtiyor. Prof. Dr. Mocan; “İlk 6 ay bebeğe verilebilecek en değerli besinin sadece anne sütü olduğunu, anneden depolanan demirin bebeğe 6 ay yeterli geleceğini, 6. aydan itibaren bebeklere anne sütü yetersizse formül mama verilmesini bunun yanı sıra demirden zengin ek besinlere geçilmesi gerektiğini söylüyor. Pirinç unu gibi inek sütü ile hazırlanan ya da kilo alımı dışında bebeğe faydası olmayan besinlerden kaçınılmasını gerektiğini, bir yaşından önce inek sütünü de bebeğe zararlı ve demir yönünden zayıf olduğu için önermiyor.”
Bir yaşından önce inek sütü, demir eksikliğine neden olmaktadır. İnek sütü demir açısından fakirdir, bebeğin demir ihtiyacını karşılayamaz.
Yapılan araştırmalar göstermektedir ki, inek sütü ile beslenen bebeklerde günlük ihtiyacı olan önemli mineraller (demir, iyot, çinko gibi) eksik kalıyor ve büyüme ve gelişme geriliğine sebep oluyor.
Zihinsel ve fiziksel gelişim geriliği ile kansızlık gibi pek çok sağlık sorununa yol açan demir eksikliğinin önüne geçmek için, doğru besinlerle demir ihtiyacını karşılamak gerektiğine dikkat çeken Prof. Dr. Hilal Mocan; “Bebek 6. aydan sonra hiçbir şekilde yeterli anne sütü alamıyorsa, litresinde 6-12 mg demir içeren formül maması tercih edilmelidir. Ayrıca demirden zengin beslenme sağlanmalıdır ( Et, yumurta, baklagiller gibi ). Ülkemizde inek sütü kolaylığı açısından hem sıvı olarak hem de ek besinlerle karıştırılarak sık tercih edilen bir gıda olmuştur. Oysa ilk 1 yıl inek sütü bebeğin demir ihtiyacını kesinlikle karşılamaz. Süt çocuklarında en önemli demir eksikliği nedenleri, takip edilmeyen erken doğumlar, inek sütü verilmesi, daha sonra da ek gıdaların hazırlanmasında demirden zengin gıdalar yerine pirinç unu, bisküvi, ekmek kullanılmasıdır. Demir, uygun olmayan gıdalarla verilirse onların içindeki demiri bağlar ve işe yaramaz hale getirir. Erken inek sütü alımı, içerisinde yeterli demir olmayışından dolayı demir eksikliğine yol açar. Demir eksikliği de zekâ geriliğine de davetiye çıkarabilir. ” diyor.
İki yaşına kadar demir eksikliği görülen çocukların zihinsel ve motor gelişimleri düşük seviyelerde gerçekleştiğini ve sonrasında demir takviyesi yapılsa bile bunun telafisi mümkün olmadığını sözlerine ekleyen Prof. Dr. Hilal Mocan; erken çocukluk döneminde yaşanan demir eksikliği anemisinin 11-14 yaşlarındaki okul performansında anlamlı derecede azalmasıyla ilişkili olacağını söylüyor.
