Selahattin DÖNMEZ
Çölyak hastalığı genetik otoimmün (bağışıklık sistemiyle ilgili) bir hastalıktır. Gluten proteini, buğday, çavdar ve benzeri tahıllarda bulunur. Çölyak hastaları gluten proteinini sindiremez. Bu hastaların bağırsaklarındaki villüsler (besinleri emen ve besinlerin kana karışmasına yardımcı olan tüyler) kendi bağışıklık sistemleri yüzünden zarar görür ve demir, folik asit, kalsiyum, D vitamini gibi gerekli besinlerin emilimini engeller. Çölyak hastalığı tedavi edilmez ise, ishal, şişkinlik, gaz, kabızlık, yorgunluk, eklem ağrıları, hepatit, tip 1 diyabet ve bağırsak kanserine neden olabilir. Çölyak hastalığına tek bilinen tedavi, gluten içermeyen bir diyetle yaşamayı öğrenmektir. Çok küçük oranlarda gluten bile bağırsakların zarar görmesini sebep olabilir.
Yanlış teşhis kalıcı hasar bırakıyor
Gluten duyarlılığı, çölyak hastalığı olmayan fakat yine de gluteni tolere edemeyenler için kullanılır. Gluten içeren yemekler yedikten sonra, gluten duyarlılığı olan insanlar genelde mide ve bağırsaklarında çölyak hastalığı belirtileri gösterse de, bağırsakları zarar görmez. Birçok insanda, gluten tamamen kırılamaz, sindirilemez ve rahatsızlık oluşturur. Çölyak hastalarında ise, kırılamayan gluten problemler yaratır ve bağırsakları zedeler. Gluten duyarlılığı ve çölyak hastalığı arasındaki farkı herkesin anlaması gerekir, çünkü bu konudaki yanlış teşhis oranı çok yüksektir. Gluten duyarlılığını teşhis eden bir test henüz bulunmamıştır. Teşhis sadece eliminasyon yöntemiyle yapılmaktadır: buğday alerjisi ve çölyak hastalığı test edilerek seçenekler arasından elenir ve hasta gluten içermeyen bir diyete olumlu cevap veriyor ise, gluten duyarlılığı teşhisi konur.
Biyopsi KAN ve genetik test şart
Araştırmalara göre, çölyak hastalığı olan insanların yüzde 85’i hasta olduklarını farkında değiller. Uzmanlara göre, teşhis için kullanılması gereken en doğru test endoskopi ve ince bağırsak biyopsisidir. İnce bağırsak biyopsisiyle, bağırsaktan örnekler alınır ve villüsün etkinliği incelenir. Eğer villüslar düzleşmiş ise, besinlerin emilmesinin engellendiği görülür ve bu çölyak hastalığı teşhisine bir örnek olur. Çölyak hastalığında yanlış teşhisin konulması çok olası. Test çölyak hastalığı araştırma merkezinde yapılmaz ise, yanlış teşhise neden olabilir. Endoskopi sırasında bağırsaktan 4-6 örnek alırsa yanlış teşhis riski azalır. Biyopsiden önce, kan ve genetik testler yapılır. Kan testinden önce, hastanın gluten içeren yemekler yemesi istenir (2-6 hafta arası haftada en az 2 dilim ekmek önerilir). Çölyak hastalarının kan testlerinde immünoglobin A antikor eksikliğine rastlanır. Gluten içeren yemekler genetik testlerini etkilemez. Çölyak hastalığı ailede var ise, bütün aile üyelerinin test edilmesini tavsiye ediyorum. Teşhis konmadan, glutensiz diyete geçilmesini kesinlikle önermiyorum.
- Kahvaltı: Glutensiz yulaf ezmesi, yoğurt üzerine doğranmış muz, keten tohumu, bal, epekli-glutensiz mısır gevreği, yağsız süt, çilek
- Öğle ve Aksam Yemeği: Biftek, marul, közde patates, fırında pişirilmiş tavuk göğsü, zeytin yağı, patlıcan, sarımsak, limon suyu, parmesan peyniri, taze fasulye, hindi, soğan, havuç, zencefil
-Ara Öğünler: Ceviz, meyve, yağsız yoğurt
