Çocuklarda idrar kaçırma bir hastalık mıdır?

Özel BSK Eskişehir Anadolu Hastanesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Dr. A.Kadir Kırkgöz, çocuklarda çok sık karşılaşılan ve bir sorun haline gelmiş olan idrar kaçırma ile ilgili bilgiler verdi.

Çocuklarda İdrar Kaçırmayı Ne Zaman Bir Hastalık Olarak Görmek Gerekir?
Bebeklik döneminde işeme tamamen refleksle olur. Çocuklarda idrar kontrolü ilk 5 yaş içerisinde tamamlanır. Bu yaştan sonra idrar kaçırma normal kabul edilmez. İdrar kaçırma birçok hastalığa bağlı olabilir. İdrar yolu iltihabı idrar kaçırma sebeplerinin başında gelir. Mesanenin çalışmasını sağlayan sinirleri etkileyen hastalıklar da idrar kaçırmaya yol açar. Beş yaşından sonra geceleri altına ıslatma durumuna “enürezis noktürna” denilir. Geceleri idrar kaçırma değişik toplumlarda %10-25 arasında değişen sıklıkta görülür. Bu rahatsızlığın sebebi tam olarak bilinmese de kalıtımsal olduğu düşünülmektedir.

Yatak ıslatma sorununun kendiliğinden geçmesini beklemek doğru değildir. Çocuğu ruhsal açıdan zor durumda bırakabilen bu rahatsızlığı tedavi etmek hem gereklidir, hem de mümkündür.

Enürezis noktürna şikayeti ile uzmana başvuran bir çocuğa ilk olarak idrar tetkiki yapmak gerekir. Çünkü idrar yolu enfeksiyonları geceleri idrar kaçırmaya yol açabilir. Böbrek ve idrar yollarında hastalık olup olmadığının ultrasonografi tetkiki ile araştırılması gerekir. Böbreklere idrarın geri kaçışı, idrar kaçırma şikayetine sebep olabilir. İdrar tetkiki temiz olan ve ultrasonu normal olarak değerlendirilen bir çocukta ileri tetkik istenmez ancak, idrarında iltihap olan veya böbreklerinde, mesanesinde sorun tespit edilen çocuklarda ileri tetkik yapmak gerekir. Geceleri kaçırmanın yanı sıra gündüzleri de kaçırma varsa mutlaka ileri tetkik yapılır.

Yatak Islatma Sorununun Çözümü Nedir?
Geceleri idrar kaçıran çocuklarda eğer altta yatan bir anormallik saptanmazsa enürezis tedavisine başlanır. Tedavinin ilk basamağı aileye sunulan önerilerdir. Önerilerin başında sıvı kısıtlaması gelir. Günlük sıvı alımının düzenlenmesi çok önemlidir. Sıvının 2/3'si gündüz saatlerinde alınmalı, sıvı gıdalar akşam saatlerinde giderek azaltılmalı ve yatmadan 1,5 - 2 saat kadar önce mümkünse kesilmelidir.

Sıvı kısıtlaması ile azalmayan idrar kaçırmalarında daha ileri tedavi yöntemleri gündeme geliyor. “Alarm pedi” bunlardan birisidir. Gece yatmadan önce çocuğun iç çamaşırına bir algılayıcı yerleştirilir. Bu algılayıcı, çocuğun başucunda duran bir alarma bağlıdır. Çocuğun iç çamaşırı ıslandığı zaman algılayıcı bunu alarm cihazına iletir ve alarm çalmaya başlar. Çocuğun her idrar kaçırmasında çalan alarm birkaç hafta içerisinde çocukta şartlı refleks oluşturur. Sonraki günlerde ise, çocuk daha idrar kaçırmadan kendiliğinden uyanır ve idrara kalkar. Ancak bu yöntem her çocukta başarılı olmaz. Özellikle uykusu çok ağır olan çocuklarda alarm yetersiz kalabilir.

Gece İdrar Kaçırmasının İlaçla Tedavisi var mıdır?
Sıvı kısıtlaması veya geceleri uyandırılmasına rağmen altına idrar kaçıran çocuklarda ilaç tedavisi gündeme gelir. Gece idrar kaçırmasının tedavisinde temel olarak iki grup ilaç kullanılır. Bunlardan ilki, aynı zamanda antidepresan etkisi olan bir ilaçtır. Geceleri yatarken tek doz halinde verilen bu ilaç ortalama %60 oranında fayda sağlar. İlaç 1-2 hafta içerisinde etkisini gösterir. İlaç kullanımı bittikten sonra genellikle şikayet tekrar başlar. Diğer tedavi seçeneği ise böbreklerden idrar süzülmesini azaltarak idrar miktarını düşüren bir ilaçtır. İdrar miktarı düştüğü için de altına ıslatma sorunu büyük ölçüde ortadan kalkar. Tabi bu ilaç da kesin çözüm değildir. Çocukların %90’ında etkili olan ilaç kesildiğinde, şikayetler tekrar başlar.

Geceleri idrar kaçırma her sene giderek seyrekleşir ve ergenlik sonuna kadar %99 oranında kendiliğinden kaybolur. Gece kaçırma sorununu bir hastalık olarak görmeyip, kalıtımsal bir mesane alışkanlığı olarak görmek gerekir. En önemli nokta ise gece idrar kaçırmaların atında yatan bir hastalık olup olmadığının anlaşılmasıdır. Bu nedenle, 5 yaş sonrasında gece kaçırmalarını dikkate alıp mutlaka çocuk doktoruna müracaat etmek gerekir.