Türkiye, 2008'de 90 milyar dolarlık yatırım beklenen dünya ilaç araştırmaları pazarından pay almak için kolları sıvadı. Türkiye, Ar-Ge çalışmalarını beyin gücüne dayandıran Boston modelini kullanarak ilk etapta pazardan 900 milyon dolarlık pay almayı hedefliyor.
ABD'nin üniversite kenti Boston, araştırma geliştirme (Ar-Ge) stratejisiyle Türkiye'ye rol model olacak. Boston, Ar-Ge stratejisi sayesinde, dev ilaç şirketlerinin biyoteknoloji araştırmaları alanında merkezi halinde. Ar-Ge çalışmalarını teşvik ve indirimden çok beyin gücüne dayandıran Boston modeli, Türkiye'ye 2008'de 90 milyar dolarlık yatırım planlanan dünya ilaç araştırmaları pazarından pay alma imkânı yaratacak. Model ile birlikte Türkiye'nin ilk beklentisi ise pazardan 900 milyon dolar kapmak.
Özel sektör, üniversite ve kamu işbirliğine dayanan yapısıyla Boston eyaleti bugün Pfizer, Merck Sharp&Dohme (MSD), Wyeth, Novartis, Sanofi Aventis gibi ilaç firmalarının biyoteknolojik ilaçlarını geliştirdiği merkezi konumunda bulunuyor. Harvard ve MIT'nin de aralarında olduğu 122 üniversite, 410 biyoteknoloji şirketi ve ABD'nin en önemli beş hastanesinin bulunduğu Boston eyaleti, 1978 yılından beri biyoteknolojik araştırmalara öncülük yapıyor. Öyle ki dünyadaki biyoteknolojik araştırmaların yüzde 80'i Boston'da gerçekleştiriliyor. Kentte geliştirilen ve en çok bilinen biyoteknolojik ürünler arasında Viagra ve DNA testleri yer alıyor.
Hedef 900 milyon dolar yatırım
Biyoteknolojide, canlı hücreler ve biyolojik moleküller, sorunları gidermek ve yararlı ürünler üretmek amacıyla kullanıyor. Araştırmacı İlaç Firmaları Derneği'nin (AİFD) Boston'un gelişmiş biyomedikal sistemini incelemek için yaptığı ziyarette Türk gazetecilerin sorularını yanıtlayan eski başbakan danışmanı, şu anki Boston Massachusetts Vali Yardımcısı John Mahoney, Boston'un Türkiye için iyi bir model olabileceğinin altını çizerek "Sadece üretime odaklanarak aynı yerde kalma riski var. Ama Ar-Ge ile ileriye gidebilirsiniz" açıklamasını yaptı. Mahoney, İrlanda'yı biyoteknoloji üssü haline getiren isim olarak tanınıyor.
Biyoteknolojik araştırmaları ve ilaçta Ar-Ge çalışmalarını Türkiye'ye çekmek isteyen AİFD, bu amaçla önümüzdeki haziran ayında Sağlık Bakanlığı'na bir rapor sunacak. AİFD Genel Sekreteri Engin Güner, Ar-Ge Yasası'nın iyileştirilmesi için hazırlanacak raporun, Türkiye'nin en az 900 milyon dolar yatırım çekmesini hedeflediğini aktararak "Türkiye'ye ilaç araştırmaları için sadece 30 milyon dolar tutarında yabancı sermaye geliyor. Oysa altyapımız var, iyi yetişmiş insan gücüne sahibiz ama helva yapamıyoruz. Ar-Ge Yasası'yla iyi bir başlangıç yapıldı, ancak önemli olan yasanın içini doldurmak" diye konuştu.
Ya güç olursunuz ya da izleyici
2008'in sektör için kritik önem taşıdığına değinen Güner, Türkiye'nin yenilikçi ilaçların araştırılması, geliştirilmesi ve üretiminde küresel bir güç olmak veya başka ülkelerde geliştirilen teknoloji ve ürünlerin izleyicisi olmaya devam etmek arasında tercih yapması gerektiğini ifade etti. Güner, 2008'de yeni ilaçların keşfedilmesi ve araştırılması için küresel çapta yaklaşık 90 milyar dolarlık yatırım yapılacağını vurgulayarak "Halen 600'den fazlası kanser için olmak üzere, altı bini aşkın yeni ilaç adayı geliştiriliyor. Yeni üretim merkezleri, ekipman ve yenileme için bu yıl yapılacak milyarlarca dolarlık yatırım da eklenince 2008'de yenilikçi ilaç sektöründe küresel düzeyde yaklaşık 100 milyar dolar tutarında yatırım yapılması bekleniyor" dedi.
Pfizer, MSD, Wyeth, Novartis, Sanofi Aventis firmalarının Ar-Ge çalışmaları hız kazanırken, Türkiye'de ağırlıklı yapılan bazı ilaçların klinik araştırmaları ise yıllık 341 adetle sınırlı kalıyor. Bu sayının önümüzdeki günlerde artması beklenirken şu an için akciğer ve prostat kanserlerinin tedavisi amacıyla geliştirilen bazı ilaçların klinik araştırmaları Türkiye'de yürütülüyor. Sanofi Aventis Medikal Danışmanı Semra Yörük, Türkiye'de insanların bir kısmının klinik araştırmalara katılmayı kabul etmediğinin altını çizerek şöyle devam etti: "İnsanlar 'Kobay mı oluyorum?' diye düşünüyor. Mevcut yöntemlerle tedavi olamayan hastalar için tek şans yeni ilaçları kullanmak. Türkiye klinik altyapısıyla rakiplerinden öne çıkıyor. Türkiye artık araştırmalar için ilk önerilen ülkeler arasına girdi."
Kök hücrede hâlâ fırsat var
1999'dan beri Boston'da faaliyet gösteren Pfizer Teknoloji Araştırma Merkezi'nin Operasyon Müdürü Stephen Faraci de Türkiye için kök hücre çalışmalarının rekabet açısından avantaj sağlayabileceğine dikkat çekerek "Diğer konularda birçok ülke yıllardır çalışma yürütüyor. Ama kök hücre çok yeni bir alan. Türkiye, bu noktada geç kalmış sayılmaz, hâlâ rekabet şansı var. Yeni bilim dallarında Türkiye henüz treni kaçırmadı" tespitini yaptı.
Dünyanın en büyük firmaları tedavilerde kullanılacak ilaçlarda bir devrim yaratmak için Ar-Ge çalışmalarına dolu dizgin devam ediyor. ABD, İsviçre, İngiltere, Çin, Avusturya ve Japonya'da ilaç Ar-Ge laboratuvarları bulunan Novartis bünyesinde 3400 kişi yeni ilaç geliştirebilmek için çalışıyor. Alzheimer ve onkolojiye odaklanan MSD, çalışmalarını Amerika, Kanada, İtalya ve Japonya'daki merkezlerinde yürütüyor. Yılda 45 milyar dolar ciro elde eden Pfizer, bunun 8 milyar dolarını Ar-Ge'ye ayırıyor. 1300 bilim insanıyla altı ülkede araştırmalarına devam eden Wyeth, son olarak kemik erimesi (osteoporoz) ve kemik kırıklarının tedavisi için yeni bir ilacı piyasaya sürmeye hazırlanıyor. Yeni ilaç, erimeyi durdurmak yerine kemiğin yenilenmesini sağlıyor. 28 milyar dolar cirolu Sanofi Aventis de araştırma geliştirme için 4.5 milyar dolarlık bütçeye sahip. Şirketin sadece Amerika'da beş Ar-Ge tesisi var.
Boston, biyoteknolojide 42 bin kişi istihdam ediyor
* Boston, araştırmasından üretimine kadar biyoteknoloji sektörünün yüzde 50'sini barındırıyor.
* Sadece biyoteknoloji sektörü 2000 yılından bu yana yüzde 32 büyüdü.
* Boston'da biyoteknoloji sektöründe 42 bin kişi çalışıyor.
* 122 üniversitenin bulunduğu şehirde 410 biyoteknoloji şirketi yer alıyor.
* Boston'daki merkezlerde 1800 farklı ilacın Ar-Ge çalışmaları sürüyor.
* Dünya genelinde geliştirilmekte olan ilaçların yüzde 7'si Boston'un Massachusetts eyaletinde bulunuyor.
* Dünya genelinde geliştirilmekte olan ilaçların yüzde 7'si Boston'un Massachusetts eyaletinde bulunuyor.
