Herhangi bir mikroorganizmanın barsak mukozasında yaptığı tahribat sonucu ortaya çıkan ishal durumuna akut infeksiyoz ishal denir. İshal tanısını koyabilmek için kişinin günde en az 3 kez yumuşak, sulu dışkılaması gerekir. Ortalama olarak bir yıl içinde her insan en az bir kez akut ishal geçirse de hasta kişilerin çok azı doktora başvurur. Yeni doğanlar, sevil yaş grubu ve bağışıklık sisteminde sorunu olan kişiler bir yana bunlarda mortalite ölüm oranı çok düşüktür.
Akut ishallerin yarısı sporadik (tele vaka), kalan yarısı ise epidemilerin (salgın) içinde yer alır. Salgınlar çoğunlukla su veya gıda kaynaklıdır. Salgınlardan genellikle tek bir mikroorganizma sorumludur.
Akut ishale neden olan mikroorganizma bir virüs, bakteri veya protozod olabilir. En sık ishal nedeni olarak virüsler öne çıkar. Akut ishal vakalarının %90’nından fazla bir kısmı virüslere bağlıdır. Sıklık bakımında virüsleri bakteriler takip eder. Protozoalar (amip, giardia vb.) daha çok uzamış ishal nedeni olarak tespit edilirler.
Seyahatte olmayan, hastanede yatmayan, antibiyotik kullanım öyküsü olmayan bir kişide şiddetli karın ağrısı, kanlı ishal, yüksek ateş varsa büyük olasılıkla bir virüstür. Virüse bağlı ishallerde spesifik tanısal testler ve anti mikrobiyal tedavi gerekmez.
Turistlerde görülen ishallerde etken %80 olasılıkla bakteridir. Hastanede yatan hastalarda gelişen akut ishallerde etken %100 ‘e yakın olasılıkla bakteridir. Şiddetli karın ağrısı, yüksek ateş, ishalin günde 6 kez den daha sık olması ve ishal süresinin bir haftayı aşması hastalık etkeninin bakteri olduğuna işaret eder. Spesifik tanısal testler ve anti mikrobial tedavi gerekir. İshal nedeni olarak en çok karşımıza çıkan bakteriler Escheric Coli, Camphylobacter, Salmonella, Shigella, Clostridium difficile’dir.
Entamoeba Histolytica, (amip) genellikle kanlı ishale neden olur.
Hastalık etkeninin belirlenmesinde çeşitli yöntemlere gereğinde başvurulur. Gaitanın mikroskobik incelemesi basit fakat çok yararlı bir yöntemdir. Mikroskobide lökositlerin görülmesi çoğu kez etkenin invaziv bir bakteri olduğunu gösterir. Mikroskobide bol eritrosit görülmesine rağmen lökosit görülmemesi etkenin amip veya skigatoksin E. Coli olduğunu gösterir. Gaita mikroskobisi bakteriyel bir ishali düşündürüyorsa spesifik etken gaita kültürü ve spesifik autijen testleri saf almak için gerekir.
Bakteriyel ishallerde antibiyotik kullanımı gereklidir. Kullanılan başlıca ilaçlar Floroquinolon, Azitramisin, Rifaximin, Metronidazol, Vancomycin’dir.
ÖNERİLER:
1-Akut ishallerde çoğu kez fekal oral yol (ağız yolu) olmakla birlikte kişiden kişiye direkt bulaşma ve hatta hava yoluyla bulaşmada olabileceği bilinmektedir. Bu nedenle kişisel temizliğimize olduğu kadar tükettiğimiz gıda ve suyun temizliğine önem vermeliyiz. Hasta kişilerle direkt temastan kaçınmalı ve hatta aynı ortamda bulunmamaya dikkat etmeliyiz. Topluma açık yüzme havuzlarından da enfeksiyon alınabileceği akılda tutulmalıdır.
2-Riskli yurt dışı bölgelere seyahat edecekseniz kuru gıdalar, taze sebze ve meyveler veya taze pişirilmiş sıcak yemekleri tercih etmeliyiz. Ayrıca yanınızda prafilaktik (koruyucu) antibiyotik götürmenizde yarar vardır.
3-Akut ishallerde etkenin %90 olasılıkla bir virüs olduğunu göz önünde tutarak eczaneden antibiyotik almalıyız.
4-Şiddetli ishal ve karın ağrısı, yüksek ateş, kanlı ishal gibi belirtiler varsa hemen bir sağlık kuruluşuna başvurmanız gerekir.
5-Yakın zamanda veya halen kullanmakta olduğunuz bir antibiyotik varsa, bu bilgiyi mutlaka doktorunuza iletmelisiniz. Aksi taktirde doktorunuz size (yanlış ve zararlı olarak) tekrar antibiyotik önerebilir.
6-Hafif ishal durumunda bol sıvı alımı, ağrı varsa antispamodik ilaçlar, bulantı kusma varsa anti-emetik (bulantı-kusma önleyici) ilaçlar alınabilir. Bulantı kusma nedeniyle yeterli sıvı alamıyorsanız doktora başvurmalısınız.
