Doğum anne rahmi içinde ki bebeğin zamanı gelince bazı kasılmalarla doğum kanalından ilerleyerek dışarıya çıkmasıdır.
Doğum eylemi üç evrede gerçekleşir.
Evre 1: Açılma (dilatasyon)
Evre 2: Bebeğin çıkışı
Evre 3: Halas (Plasentanın yani bebeğin eşinin çıkması) ile doğum eylemi tamamlanır.
Doğumun süresi birçok faktöre bağlı olarak değişmesine rağmen genellikle ilk doğumlar ortalama 6–9 saat, sonraki doğumlar ortalama 3-5 saatte tamamlanmaktadır.
Doğum eylemi sırasında 1. Evrede ağrılar rahim kasılmaları, rahim boynunun genişlemesi ve doğum kanalının açılmasından kaynaklanır. Bu ağrılar ritmik kasılmalar şeklinde ve oldukça şiddetli olarak hissedilir. İkinci evrede ise bebeğin başının doğum kanalından aşağıya inip dışarıya çıkarken kasık ve kalça tabanında ki yumuşak dokuları germesinden kaynaklanır.
Doğum eylemi fizyolojik bir süreç olmasına rağmen bu sırada hissedilen ağrının çok güçlü olması nedeniyle ağrıların azaltılması için çok sayıda yöntem kullanılmaktadır.
Günümüzde tüm dünyada normal doğum için altın standart olarak kabul edilen, en etkili, en güvenli ve en sık kullanılan yöntem epidural analjezidir. Epidural analjezi anestezi pratiğinde çok yaygın olarak kullanılan bölgesel anestezi tekniklerinden biridir. Ayrıca spinal analjezi ve kombine spinal epidural analjezi teknikleride daha az sıklıkla kullanılmaktadır.
Epidural analjezi uygulaması için temel koşul annenin bilinçli olarak doğum sürecine katılmayı tercih etmesidir. Ayrıca; gebelik süresinin problemsiz geçmiş olması, düzenli rahim kasılmalarının olması, rahim ağzının 3-7 cm açılmış olması, baş gelişte tek bebek olması ve 38-42 haftalık gebelik olması durumunda epidural analjezi ile doğum yaptırılabilir.
Epidural analjezi uygulanacak anne adayı için kadın doğum uzmanı, anne adayı ve anestezi uzmanı birlikte karar vermelidir.
Girişimden önce anestezi uzmanı anneye işlemin nasıl yapılacağını ve olası yan etkileri anlatır. Annenin varsa sorularını cevaplandırır. Anestezi uzmanı tarafından annenin fizik muayenesi yapılır, aldığı ilaçlar öğrenilir ve bazı tahlillere bakılır.
Değerlendirme sırasında; bel kısmında işlem yapılacak bölgede infeksiyon, geçirilmiş bel ameliyatı, kanama ve pıhtılaşma bozukluğu, tansiyonun aşırı düşük olması, kafa içi basıncın artmış olması (Beyin tümörü, kanaması vb), akli denge bozukluğu ve kanı sulandırıcı ilaçların kullanılması durumunda işlem yapılmaz.
Bu konularda sorun yoksa işlem için anneden onam alınır.
Epidural doğum tekniği nasıl gerçekleştirilir?
Doğum ağrıları başlayıp düzenli hale geldikten sonra anne adayı işlemin yapılacağı salona; doğumhane veya hazırlık odasına alınır.
Girişimden önce anneye damar yolu açılarak serum takılır, tansiyonu ölçülür, anne ve bebek kalp sesleri monitöre bağlanır.
Anne adayı sol tarafına yan yatar veya oturur, çenesini göğsüne dayar, kollarını omuzlarında çaprazlar ve olabildiğince öne doğru bükülüp sırtını kamburlaştırır. İyi bir pozisyon ve kıpırdamadan durmak, hareketsiz kalmak işlemin çabuk yapılması için çok önemlidir. Bunun için de anne ile devamlı sözel iletişimde bulunmak, yapılanları adım adım anlatarak onu rahatlatmak büyük önem taşır.
Bel bölgesi antiseptik bir solüsyon ile temizlenir, steril delikli yeşil örtülür ve ince bir iğne kullanılarak işlem bölgesi lokal anestezik ile uyuşturulur. Bölge uyuştuktan sonra epidural aralığa özel bir iğne ile girilir. Bu sırada ağrı hissetmezsiniz veya çok az hissedersiniz. Epidural aralık omurga kanalı içerisinde sinir liflerinin geçtiği yaklaşık 0,5 cm lik bir boşluktur. Bu iğnenin kılavuzluğunda buraya plastik, kılcal bir hortum yerleştirilir ve iğne çıkarılır. Daha sonra kateterin çıkmaması için sırta bantla sabitlenir. İşlem süresi ortalama 5-10 dk’dır. İşlem bittikten sonra sırt üstü yatılması, hareket edilmesi katetere zarar vermez ve kateter hissedilmez.
Rahim kasılmaları düzenli hale geldikten sonra rahim ağzı yaklaşık % 60-70 incelip, açıklığı 4 cm’e ulaşınca yani sancılar anneyi ciddi olarak rahatsız ettiğinde başlayınca ilaç uygulanır. Daha önce ilaçların uygulanması, kasılmaları etkileyip doğumu geciktirir. Geç kalındığında ise hem anne gereksiz ağrı çekmiş olur hem de ağrılar daha sık geleceğinden anne adayı işlem süresince hareketsiz kalamaz ve epidural işlemin uygulanması zorlaşabilir. İlaç uygulandıktan sonra İlk olarak ayaklarda ısınma ve karıncalanma en sonunda yaklaşık göbek hizasına kadar yükselen uyuşukluk hissedilir. Ağrılar azalmaya başlasa da tam etkinin ortaya çıkması 10-25 dakika alır. Ağrı doğumun ilerlemesiyle ve ilacın etkisinin azalmasıyla şiddetlendiğinde doz ayarlaması yapılır.
Amaç annenin kasılmaları hissetmesi fakat ağrı duymamasıdır. Doğum gerçekleştikten sonra kateterin çıkarılması ağrılı bir işlem değildir. Gebelerin %85’inde yeterli etki elde edilirken, %12’sinde kısmi etki görülebilir. %3 vakada ise hiç etki görülmeyebilir.
Doğum ağrılarının hafifletilmesi, bebeğin ve annenin sağlığını olumlu yönde etkiler ve konforunu artırır. Doğum sürecinde anne yorulmadığı için rahatlıkla ıkınabilir, doğuma aktif olarak katılabilir. Anne, bebeğini doğurduğu zaman uyanık ve ağrısız olduğu için o güzel anın tadını çıkarır.
Bu yöntemle çok az ilaç uygulandığı için anne ve bebeğe olumsuz etkisi çok azdır. Ancak nadiren de olsa doğum sürecinin uzamasına sebep olabilir.
Doğumun gerçekleşemediği bazı durumlarda epidural kateterden verilen ilaç miktarı ve konsantrasyonu artırılarak sezeryan ameliyatı da yapılabilir.
Çok sayıda avantajına rağmen bu yönteminde bazı dezavantajları vardır. Deneyimli anestezi uzmanları tarafından epidural kateter takıldığında yan etkiler çok azdır.
İstenmeyen yan etkiler: hafif baş dönmesi, geçici tansiyon düşmesi, bulantı, kaşıntı, sersemlik ve idrar yapamama kolaylıkla tedavi edilebilir.
Tüm anne adaylarına ağrısız bir doğum ve aileleriyle geçirecekleri sağlıklı, güzel hayatlar dileğiyle!!!
Doç. Dr. Müslüm ÇİÇEK
Anestezi ve Reanimasyon Uzmanı
Özel Gaziosmanpaşa Hastanesi
[email protected]
