Ağrılara uyku bozuklukları eşlik ediyorsa

BSK Eskişehir Anadolu Hastanesi Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Uzmanı Dr. Ayşe Esra Sırmagül, yaygın ağrıya neden olan, çok sık görülen ve romatizmal bir hastalık olan fibromiyalji hakkında bilgiler verdi.
Özellikle sırt, boyun, omuzlar ve kalçalarda belirgin olmak üzere yaygın kas-eklem ağrısı, yorgunluk, sabah tutukluğu ile karakterizedir. Esas olarak kasları ve kasların kemiğe yapıştığı bölgeleri etkilemektedir. Bir eklem hastalığı değildir, eklemi tutmaz ve şekil bozukluğu yapmaz. Bir çeşit iltihaplı olmayan yumuşak doku romatizmasıdır. Kadınlarda erkeklere göre 7 kat daha fazla görülür. Daha çok erişkinlerin (35-60 yaş) hastalığıdır.
Fibromiyaljili hastalarda ağrı,  yanma, acıma, hassasiyet, karıncalanma, üşüme ya da kemirici ağrı gibi değişik şekillerde tarif edilebilir. Ağrıya el ve ayaklarda şişlik hissi eşlik edebilir. Ağrı gün içinde, hava şartlarına, uyku bozuklukları ve strese bağlı olarak değişiklik gösterebilir. Ağrı, bazen vücudun bir yarısında daha yoğun hissedilebilir.
Yorgunluk hissi, fibromiyaljinin diğer önemli bir belirtisidir.  Hastaların % 90’ında orta veya ileri derecede yorgunluk, dayanıklılıkta azalma ve bir çeşit tükenmişlik hali vardır, bazen yorgunluk ağrıdan daha önemli olabilir. Büyük çoğunluğunda uyku problemleri vardır. Bunlar derin uyku uyuyamazlar , gece boyunca sık sık uyanırlar ve sabahları yorgun kalkarlar. Bazı hastalarda ise fazla uyku vardır. Fibromiyalji sendromlu hastalarda, uykunun süresinden çok dinlendirici olmaması önemlidir. Uykusuzluk ve yorgunluk, keyifsizlik, ilgisizlik, dayanıklılık azalması ve tükenmişliğe yol açar.
Hastaların yaklaşık dörtte birinde depresyonla birliktedir. Kendini kötü hissetme gibi duygu durum bozukluğu ise çok daha sık görülür. Bazı hastalarda da konsantrasyon güçlüğü, basit zihinsel işlevlerde yavaşlama vardır.
Ayrıca cinsel isteksizlik görülebilir. Bu durum özellikle kadınlarda aile içi huzuru bozacak kadar şiddetli olabilir.
Çene eklemi ağrıları, kramplar ve kulak çınlamaları olabilir.
Fibromiyalji tanısı nasıl konulur?
Fibromiyalji tanısı hastada yaygın ağrı ve belirli hassas noktaların varlığı ile konur. Bu hastalığa özel, laboratuar testi ya da röntgen bulgusu yoktur. Testler ancak fibromiyaljiye benzer bulgular yapabilen diğer hastalıkların ayırt edilmesinde yardımcıdır. Teşhis tamamen hastanın ifadesine ve doktorun muayenesine göre konulur. Bu tanıyı koyabilmek için ağrıların en az 3 ay sürmesi, sabah yorgunluğu ve vücutta belli sayıda hassas noktaların olması gerekir.
Fibromiyaljinin nedenleri nelerdir?
Fibromiyalji’nin nedeni kesin olarak bilinmemektedir. Fiziksel ve ruhsal travmalar, ekonomik kayıplar, bir yakının kaybedilmesi, enfeksiyon hastalıkları, hormonal bozukluklar fibromiyalji sendromuna sebep olabilir. Stres, kaygı, depresyon, dinlendirmeyen uyku ve bazı romatizmal ve hormonal hastalıklarla ilişkili olabileceği düşünülmektedir. Aşırı egzersiz veya ağır sporlar yapmak, hareketsizlik, soğuk ve nemli havalar,  psikolojik stresler ağrıları arttırır.Ayrıca genetik faktörlerin de hastalığın gelişiminde rolü vardır.

Fibromiyalji nasıl tedavi edilir?
Fibromiyaljili hastalarda;
1. Ağrıyı azaltmak ve uykuyu düzenlemek için ilaç tedavisi
2. Kas spazmını azaltmaya yönelik gevşeme egzersizleri
3. Hastalığı anlamaya ve baş etmeye yardımcı eğitim programları yararlı olmaktadır.
Bazı hastalarda fibromiyalji çok hafif seyreder ve tedavide sadece hastalığın anlatılması ve endişelerin giderilmesi bile yardımcı olabilir. Ancak çoğu hastada detaylı bir tedavi programı planlamak gerekecektir.
İlaç tedavisi:  Fibromiyaljide derin uykuyu sağlamaya ve kasları gevşetmeye yönelik ilaç tedavisi uygulanır. Bu ilaçların çoğu depresyon tedavisinde kullanılmaktadır. Ancak, fibromiyalji tedavisinde kullanılan dozlar depresyonda gerekenden çok daha düşüktür.  Fibromiyaljide  sıcak uygulamalardan hemen hemen tüm hastalar yararlanmaktadır. Çoğu hasta dayanıklılığı artırmaya, ağrıyı azaltmaya yönelik egzersiz programından ve yüzme-yürüme-bisiklet gibi aerobik egzersizlerden büyük fayda görmektedir. Ancak fizik tedavi ve egzersiz tedavisinin çeşidi, süresi, dozu, hastadan hastaya değişebildiği için mutlaka hekim kontrolünde yapılması tavsiye edilir.
Tanı konduğunda hastanın ve yakınlarının bilmesi gereken şey,  her ne kadar fibromiyalji sendromu diğer iltihaplı eklem romatizmaları gibi hayatı tehdit eden, sakatlık yapan bir hastalık olmasa da, ağrı ve yorgunluk nedeniyle yaşam kalitesini bozabilen, iş gücünü azaltabilen gerçek bir hastalıktır.