Son dönemde, gerek SGK, gerekse de Sağlık Bakanlığı bünyesinde SUT birim fiyatlarının gözden geçirilmesi ve güncellenmesi amacıyla bazı çalışma grupları oluşturulduğu ve görüşler alındığı gözlenmektedir. Bu amaçla, biz de bu konudaki bazı temel hususları gündeme getirmekte yarar görüyoruz.
Önemli bazı konular şöylece özetlenebilir :
1. Türkiye’ nin Sağlığa Ayırdığı Bütçe Az Değildir
Türkiye’ nin sağlığa harcadığı miktar gelişmiş ülkelerle kıyaslandığında, toplamda daha az gibi görünse de, benzeri gelişmekte olan ülkelerle kıyaslandığında azımsanmayacak oranda yüksektir. Problem, sağlığa harcanan miktarın azlığı değil, bu miktarın adaletli ve verimli kullanılamaması durumudur.
2. İlaç Giderlerinin Azaltılması Sağlığı Rahatlatacaktır
Türkiye, halen milli gelirine oranla ilaca harcadığı pay yönünden dünya birincisi durumundadır. Milli gelirin % 1.95’ i ilaca gitmektedir. Aynı oran Almanya’ da % 0.95, Meksika’ da % 0.45’ tir. Toplam sağlık giderlerinin de % 42-44’ü ilaca gitmektedir. Bu oran da çoğu ülkede % 11-14 arasındadır. Bu demektir ki, ilaç giderleri 3 kat civarında yüksektir ve bu alanda tasarrufa gidilmesi kaçınılmazdır.
3. Performans Ödemeleri Körleme-Yanlış-Adaletsiz Dağıtılmaktadır
Son yıllarda, sağlık personelinin ve özellikle de doktorların muayenehanelerini kapattırarak hastanelere çekmeyi amaçlayan performans ödemeleri giderek devasa boyutlara ulaşmıştır ve toplamda büyük miktarlar oluşturmaktadır. Ödemelerin tüm yükü devletin ve SGK’ nın sırtına yüklenmiştir. Bu ödemeler sürekli desteklenmesine rağmen, sınırsız biçimde artış talepleri gelmektedir. Bütçenin bu talepleri karşılayabilme şansı yoktur. Ayrıca, performans ödemeleri, branşlar arasında büyük uçurumlar, suistimaller ve adaletsizlikler oluşturmuştur.
Bütçe yönünden finansman olanağı kalmamış ve adaletsiz, dengesiz bir zemine kaymış olan bu sistemin sürdürülmesi, ülkeye yarardan çok zarar verir hale gelmiştir. Bu nedenle, sistemin uygulamadan kaldırılması doğru olacaktır.
Sağlık giderleri içinde bu kalem, ilaç giderlerinden sonraki ikinci ana gider kalemi haline gelmiş görünmektedir.
4. SUT Birim Fiyatları İçinde, En Altta Laboratuvar Testleri Görünmektedir
Kuşkusuz her bölüm, kendi birim fiyatlarının yetersizliğini öne sürebilir. Bu iddialarında da kısmen haklı olabilirler. Ancak objektif olarak bakıldığı zaman, çoğu bölümün birim fiyatlarının –Türkiye’nin imkanları göz önüne alındığı takdirde- düşük de olsa, kabul edilebilecek düzeyde olduğu görülecektir. Ancak, laboratuvar testlerinin birim fiyatlarının, kabul edilemeyecek düzeyde ve çoğunun maliyet sınırlarının altında olduğu görülmektedir.
5. Laboratuvar Testlerindeki Yetersizliğin Nedeni,
2006 Yılındaki Acemi ve Kaba Düzenlemedir
Bilindiği gibi, 2006 yılına kadar, BUT (SUT) birim fiyatları her yıl belirli oranda artırılarak devam edilmekteydi. 2006 yılında da beklenen, 2005 fiyatlarının bir miktar artırılmasıydı. Ancak, IMF’ nin sağlık giderlerinde kısıntı talebinin kurbanı, yanlış bir değerlendirmeyle, laboratuvar testleri seçildi ve laboratuvar testlerinin birim fiyatlarında % 80-100 oranlarında indirime gidildi. Bu indirim yapılırken hiçbir bilimsel kriter kullanılmadı, Maliye Bakanlığı tarafından sadece tasarruf amacıyla kesinti yapıldı.
Diğer sağlık giderleri yönünden ise fazla bir değişiklik yapılmadı. En azından durumlarını korudular.
Çoğu laboratuvar testi ise, maliyet fiyatlarının altına düştü ve yapılamaz-sürdürülemez hale geldi. Örneği 1.5 TL’ ye boğaz kültürü, 2.9 TL’ye HbsAg, 5 TL’ ye lipoprotein (a), 4 TL’ ye Hemoglobin A1c, 3.6 TL’ ye Brucella IgG ve IgM gibi.
6. Paket Fiyat da Laboratuvar Testlerinin Suistimaline Neden Oluyor
ve Halkın Sağlığını Tehdit Ediyor
Çıkarılan paket fiyat uygulaması da, hasta için gerekli olan laboratuvar testlerinin isteminin kısılmasına neden olmuştur. Bu durum, hastaların sağlığı yönünden sakıncalar oluşturmaktadır.
Tasarruf amacıyla getirilen paket fiyat uygulaması da, sağlık giderlerinin artışını önleyememiştir. Önleyemediği gibi, hastalar için gerekli tetkik ve inceleme endikasyonlarının da kullanılmasını azaltmıştır. Bu nedenle, paket fiyat uygulamasının kaldırılması uygun olacaktır.
NE YAPILMALIDIR ?
1. Temel hedef olarak, ilaç giderlerinde tasarrufa gidilmeli, buradan sağlanacak tasarruf sağlığın diğer alanlarında kullanılmalıdır. İlaç giderlerinde tasarruf için, ilaca erişim kriterleri yeniden gözden geçirilmelidir. Sunulan ilaç kapsamı daraltılabilir. İlaç için ödenen katkı payı artırılabilir.
2. Performans sistemi kaldırılmalıdır. Daha dengeli ve adaletli bir sistem getirilmelidir.
3. SUT listesinde en mağdur durumda bulunan laboratuvar testleri birim fiyatları baştan sona güncellenmeli ve düzeltilmelidir. Hiçbir şey yapılamazsa bile, 2005 yılı BUT fiyatlarına geri dönülmelidir. Ancak, listenin yeniden gözden geçirilmesi ve güncellenmesi zorunluluk halini almıştır.
Tasarrufu, test birim fiyatlarını kabul edilemez düzeylere indirmek ve paket fiyatlar içine alarak halkın incelenme hakkını yok eden uygulamalara yönelmek yerine, test birim fiyatlarını gerçekçi biçimde belirlemek, ancak test istemlerinin doğru miktar ve endikasyonda istenilmesini sağlayacak denetleme yöntemlerini kurarak sağlamak daha akılcı, çağdaş ve kalıcı bir yöntem olacaktır. Doğru olan bu yöntem tercih edilmelidir. Kaldı ki, şu anda gelinen noktadaki bilişim altyapısı (Medula gibi) bu denetlemeleri sağlayabilecek niteliktedir.
4. Sağlık hizmetlerinde katkı payı almak, katkı payı oranlarını artırmak, birtakım işlemleri ödeme kapsamı dışında tutmak ayıp ve utanılacak yöntemler değildir. Bu uygulamalar, tüm ülkeler tarafından yaygın olarak kullanılmaktadır. Çünkü sağlık hizmetleri oldukça pahalıdır ve hiçbir ülkede sigortalar, bu giderleri karşılayabilecek durumda değildir. Bu nedenle de, çeşitli yollarla halkın finansmana katılımı sağlanmaya çalışılmaktadır.
Türkiye de bu ilkeleri uygulamak zorundadır. Çünkü popülizmin sınırı yoktur ve popülizm ülkenin en büyük düşmanıdır. Popülist uygulamaların bedeli, ileride daha ağır biçimde ödenecektir.
5. Ekonomik gücü daha iyi durumda olan kesimlerin, sağlığın finansmanına katılmasını sağlamanın yollarından birisi, tamamlayıcı sigortanın çıkarılması ve yasalaştırılmasıdır. Tamamlayıcı sigortanın yaygınlaştırılması, SGK’ nın ve devletin yükünü azaltacaktır.
Umarız bu önerilerimiz göz önüne alınır ve daha dengeli, adaletli ve kalıcı bir sağlık sisteminin oluşması yönünde adımlar atılır.
Saygılarımızla.
23/06/2009
Doç. Dr. Paşa Göktaş
Tel/Fax : 0216-348 26 12
web : www.tiplab.org
GSM : 532 243 84 74
e-mail : tiplab@tiplab.org