Evet, laboratuvar testlerinin de bir maliyeti bulunuyor. Hem de öyle az bir maliyet değil.
Çünkü, tıpta en pahalı ürün teknoloji ve bilgidir. Laboratuvar testleri de bu kategoride yer almaktadır.
Laboratuvar Testleri Maliyetsiz Sanılıyor Herhalde
Son yıllarda öyle bir algı yaratıldı ki, sanki laboratuvar testleri maliyetsiz ve bedavadır.
Bu nedenle de, sağlık sisteminde laboratuvar testleri neredeyse hediye ve ulufe gibi dağıtılmaya başlandı.
Bunların da ciddi maliyetleri olduğu unutuldu.
Aile sağlığı merkezlerinde ciddi sayıda laboratuvar testi ücretsiz olarak sunuluyor. Medikal firmalar eliyle- bir şekilde- laboratuvar sonuçları geliyor ve dağıtılıyor.
Ancak, bu nedenle düzenlenen laboratuvar test alımı ihalelerine bakılıyor mu acaba? Her ilde kaç milyon TL’lik boyutta ihaleler düzenlendiği biliniyor mu?
Kamu hastane birliklerinin laboratuvar test ihaleleri her bölge için onlarca, bazen yüzlerce milyon TL’lik boyutlarda yapılıyor. Yöneticiler bu durumun farkında mı acaba?
Ve bunların toplam bedeli de, milyonlarca TL’lere ulaşıyor. Bu durum biliniyor mu?
Yani laboratuvar testleri bedava değil. Ciddi bedelleri bulunuyor.
Bu Bedelleri Kim Ödeyecek?
Sonuçta halk ödeyecektir.
Ya Maliye Bakanlığı kanalıyla Sağlık Bakanlığı’na verilen genel bütçeden ödenecektir. Bu ödemeler de dolaylı olarak vergilerle halka yansıtılacaktır.
Ya Sağlık Bakanlığı SGK’dan talep edecek ve SGK’ ya daha fazla fatura çıkarmaya çalışacaktır. SGK’ nın ödediği her bedel de yine genel bütçeye ve halka yansıyacaktır.
Ya da halk bu şekilde dolaylı değil de, doğrudan cebinden ödeyecektir.
Sonuçta, her durumda bu bedeli halk ödeyecektir. Ya dolaylı olarak, ya da doğrudan şekilde.
Şu anda, dolaylı olarak ödemektedir.
Sağlık Sisteminin Bu Yükleri Taşıması Kolay Değildir
Politikacılara ve politikacıların emrinde ya da doğrultusunda hareket eden bürokrat yöneticilere kalırsa, her hizmet bedava sunulmalıdır. Çünkü halka hoş görünmek ve seçmen desteği sağlamak gerekir.
“Halkımızın sağlığı için her şey feda olsun! Sağlıkta tasarruf yapılmaz. Bunları ödeyecek paramız da var.”
Bazı politikacılar ve bakanlar – bürokratlar böyle konuşuyorlar.
Ancak, kazın ayağı öyle değildir.
Sağlık hizmetleri pahalıdır. Teknoloji pahalıdır. Laboratuvar testlerinin maliyetleri de yüksektir.
Olayı sadece test bazında düşünmeyin. Laboratuvar testlerinin firmalardan alım karşılığı, maliyetin yalnızca % 28’ i civarıdır. % 72’lik bedel personel, elektrik, su, bina giderleri, vergiler, otomasyon ve diğer giderlere harcanmaktadır. Bir laboratuvar testinin üretilmesi için 70- 80 kalem gider bulunmaktadır.
Laboratuvar testleri arttıkça, laboratuvar teknisyeni, laboratuvar uzmanı ve diğer personel sayısını da artırmak zorundasınız. Personel giderleri, maliyetin % 30’u civarındadır.
Bu nedenle yüzlerce milyon TL’lik ihaleler yapılıyor. Toplamda milyar TL’ler ödeniyor.
Ortaya da yüklü bir fatura çıkıyor.
Ne Yapılabilir?
Öncelikle, laboratuvar testlerinin maliyetinin yüksek olduğunun bilinmesi ve ona göre önlemler geliştirilmesi gerekmektedir.
• Gereksiz laboratuvar test istemleri önlenmelidir.
• Kapsamlar daraltılmalıdır.
Çarşaf çarşaf test istemlerine son verilmelidir. Endikasyon ile ilgili hedefe yönelik ve bilinçli test istemleri yapılmalıdır.
Her hekim, her testi isteyememelidir. Uzmanlığa göre testler belirlenmelidir.
• Birinci basamakta hediye tarzında ölçüsüz sunumdan vazgeçilmelidir. Zaten çoğu ilde laboratuvar uzmanı olmadan, medikal firmalar tarafından verilen bu hizmet tıbben ve hukuken sorunludur. Oluşacak tıbbi tazminat davalarında doğrudan sağlık yöneticileri sorumlu olacaklardır.
• Konunun gerçek muhatabı olan ruhsatlı tıbbi laboratuvarlar sisteme entegre edilmeli, SGK ile sözleşme yapılmalı ve uzmansız laboratuvar testi üretimine son verilmelidir. Bu durum, tıbben ve hukuken gereklidir. Halkın sağlığı yönünden de gereklidir.
• Tanı için zorunlu olarak yapılması gereken testler belirlenmeli ve bunlar ücretsiz olarak sunulmalıdır. Bunun dışındaki testler belirli bir katkı payı ile ya da kapsam dışına alınarak ücretli olarak sunulmalıdır.
Böylelikle, her durumda halka yüklenecek olan yüksek maliyetler azaltılmış ve bilinçli kullanım desteklenmiş olacaktır.
• Üniversite hastanelerinde sunulan özellikli testler için de, fark alabilme hakkı getirilmelidir. Bu durum, üniversitelerin finansal sorunlarının çözümüne katkı sağlayacaktır.
Prof. Dr. Paşa Göktaş
tiplab@tiplab.org