Kronik Obstüktif Akciğer Hastalığı, ilerleyici ve tam olarak geri dönüşümlü olmayan, buna karşılık önlenebilir ve tedavi edilebilir bir akciğer hastalığıdır. KOAH havayollarını daraltır, solunumu güçleştirir.
Genellikle kronik bronşit ve amfizem zemininde gelişen KOAH’da hastalar, öksürük ve balgamdan kısa mesafeli yürüyüşde bile oluşan nefes darlığına kadar değişik şikayetlere sahiptirler.
KOAH gelişimine yol açan sebepler nelerdir ?
KOAH için en önemli risk faktörü sigara içimidir. Pipo, puro ve birçok ülkede yaygın olan tütün tüketiminin diğer yolları da risk faktörüdür. Sigaraya pasif maruziyet de solunumsal semptomlara ve KOAH gelişimine katkıda bulunur.
KOAH’nin diğer kanıtlanmış nedenleri; iş yeri ortamındaki tozlar ve kimyasal maddeler (buhar, iritan maddeler, dumanlar) ve iyi havalanmayan evlerde yemek pişirme ve ısınma amacıyla kullanılan organik yakıtların (odun, tezek vb) yol açtığı iç ortam hava kirliliğidir.
Dünya Sağlık Örgütü "WHO", organik yakıtların dumanlarına maruziyete bağlı olarak oluşan KOAH nedeniyle her yıl 400,000 kişinin öldüğünü tahmin etmektedir.
Dış ortam hava kirliliğinin KOAH gelişimindeki özgül rolü henüz çok iyi bilinmemekle birlikte, akciğerlere inhale edilen partikül yüküne katkıda bulunduğuna inanılmaktadır.
Erken çocukluk döneminde geçirilen solunumsal enfeksiyonlar, akciğer fonksiyonlarında azalma ve erişkin dönemde solunumsal semptomlardaki artma ile ilişkilidir.
KOAH tanısı nasıl sağlanır ?
Risk faktörlerine maruziyet öyküsü olan kişilerde ve öksürük, balgam, eforla nefes darlığı olan hastalarda KOAH tanısı düşünülmelidir. Fakat tanı, solunum fonksiyon testleriyle doğrulanmalıdır. Bu testler, sadece tanıda değil, hastalığın şiddetinin belirlenmesi ve hastalığın seyrinin takibinde de kullanılmaktadır. Solunum fonksiyon testleri, bir sağlık kuruluşunda bulunan ve birinci saniyedeki zorlu ekspiratuvar volüm (FEVı) ve zorlu vital kapasite (FVC)’yi ölçen spirometriyle kolayca yapılır. Tedavi planını hazırlamadan önce, spirometrik anormalliğin boyutları, semptomların şiddeti ve diğer akciğer hastalıklarının (astım, tüberküloz vb) varlığına göre KOAH’nin şiddeti (risk altında, hafif, orta, ağır) belirlenmelidir.
Hafif KOAH
- Çok fazla öksürüğünüz olabilir. Bazen balgam çıkarırsınız.
- Ağır bir iş yaptığınızda ya da hızlı yürüdüğünüzde nefesiniz biraz sıkışabilir.
Orta Şiddette KOAH
- Daha çok öksürebilirsiniz ve balgam çıkarırsınız
- Ağır bir iş yaptığınızda ya da hızlı yürüdüğünüzde genellikle nefesiniz sıkışır.
- Ağır bir iş yaparken veya günlük işlerinizi yaparken zorlanabilirsiniz.
- Bir soğuk algınlığı veya akciğer enfeksiyonu geçirdiğinizde iyileşmeniz birkaç haftayı bulur.
Ağır veya çok ağır KOAH
- Çok daha fazla öksürebilir ve çok fazla balgam çıkarırsınız.
- Hem gündüz hem de gece nefesiniz daralır.
- Bir soğuk algınlığı veya akciğer enfeksiyonu geçirdiğinizde iyileşmeniz birkaç haftayı bulur.
- Artık işinize gidemeyebilir veya evde günlük işlerinizi yapamayabilirsiniz.
- Merdivenleri çıkamayabilir veya oda içinde yürüyemeyebilirsiniz.
- Çok çabuk yorulursunuz.
KOAH nasıl tedavi edilir ?
Etkili bir tedavi programında dört basamak vardır:
1. Hastalığın değerlendirilmesi ve izlenmesi,
2. Risk faktörlerinin azaltılması,
3. Farmakolojik ve farmakolojik olmayan yaklaşımlarla stabil KOAH'nin tedavisi,
4. KOAH semptomlarında kısa süreli kötüleşme ile karakterize akut alevlenmelerin tedavisi
Sigara içiminin bırakılması, KOAH gelişme riskini azaltan ve hastalığın ilerlemesini durduran tek ve en etkili girişimdir.
Stabil KOAH tedavisi, semptomlar için bronkodilatörlerin kullanımını ve yılda bir (ya da iki) kez grip aşısı yapılmasını içerir.
Farmakolojik olmayan tedavi yaklaşımları ise, solunumsal rehabilitasyon programları, oksijen tedavisi ve sınırlı sayıdaki vakada uygulanan cerrahi girişimleri içermektedir.
KOAH, sıklıkla evde ya da hastanede bakım gerektiren alevlenmelerle seyreder.
Akciğerlerinizdeki hasarın hızını yavaşlatmak için siz ve aileniz neler yapabilirsiniz ?
1. Sigarayı bırakın. Akciğerlerinize yardım etmek için yapabileceğiniz en önemli şey budur.
- Sigara içmeyi bırakabilirsiniz.
- Bir doktor ya da hemşireden yardım isteyebilirsiniz. Sigarayı bırakmanıza yardım edecek haplar, özel sakızlar veya cilde yapıştırılan özel yamalar hakkında bilgi alabilirsiniz.
- Bırakmak için bir gün belirleyin. Ailenize ve arkadaşlarınıza sigarayı bırakmayı deneyeceğinizi söyleyin. Evde sigara bulundurmamalarını söyleyin. İnsanlara evden uzakta ya da dışalarıda sigara içmelerini söyleyin.
- Sigara içme iste¤ğnizi artıran yerlerden ve kişilerden uzak durun. Evinizdeki kül tablalarını ortadan kaldırın.
- Kendinizi meşgul edin. Ellerinizi meşgul edin. Sigara yerine kalem tutmayı deneyin.
- Çok arzuladığınızda, sakız ya da kürdan çiğneyin. Meyve veya sebze atıştırın. Su için.
- Bu dönemde, bir gün boyunca sigarayı bırakmış olmanın yararları konusunda düşünün.
- Yeniden sigara içmeye başlarsanız, vazgeçmeyin. Yeniden bırakmayı deneyin. Tam olarak bırakana kadar, bazı insanlar pek çok kere bırakmayı dener.
2. Doktorunuzla görüşün. İlaçlarınızı doktorun söylediği şekilde kullanın.
3. Nefes alıp vermeniz kötüleştiğinde, hemen hastaneye veya doktora gidin.
Aşağıdaki tehlike işaretlerinden herhangi birini gördüğünüzde acil yardım isteyin.
- Konuşmada güçlük
- Yürümede güçlük
- Dudakların veya parmak tırnaklarının gri ya da mavi bir renk alması
- Kalp atışlarında veya nabızda hızlanma ya da düzensizlik
- İlacınız uzun süre rahatlatmıyorsa ya da etkilemiyorsa. Hala hızlı ve zor soluk alıp veriyorsanız
4. Evin havasını temiz tutun. Nefes alıp vermenizi zorlaştıran duman ve buharlardan uzak durun
- Evde duman, buhar ve ağır kokuların bulunmasını önleyin.
- Evinizi boyatmak veya böcekler için ilaçlatmak zorundaysanız, bunları başka bir yerde kalabileceğinz zaman yaptırın.
- Yemeklerinizi açık bir kap ya da pencere yanında pişirin. Böylece duman ve ağır kokular kolayca dışarıya çıkabilir. Uyuduğunuz ya da zamanınızın çoğunu geçirdiğiniz yerin yakınında yemek pişirmeyin.
- Odun ya da gazla ısınıyorsanız, dumanlar çıksın diye bir kapı ya da pencereyi aralık bırakın.
- İçerideki hava dumanlIysa ya da ağır kokular varsa, kapı ve pencereleri açın. Dışarıdaki havanın çok kirli veya tozlu olduğu günlerde pencerelerinizi kapatın ve evde oturun.
5. Vücudunuzu dinç tutun. Solunum egzersizlerini öğrenin.
Nefes alıp vermeniz zorlaştığında solunum egzersizleri size yardımcı olabilir. Bu egzersizler nefes alıp verirken kullandığınız kasları güçlendirebilir. Doktorunuzdan sizin için en uygun olan solunum egzersizlerini tarif etmesini isteyin.
Düzenli olarak yürüyüş ve egzersiz yapın
- Kol, bacak ve vücut kaslarınızı güçlendirirseniz, daha kolay hareket edersiniz.
- 20 dakikalık yürüyüşler başlangıç için iyidir. Bu egzersizler kollarınızı, bacaklarınızı ve vücudunuzu güçlendirir.
- Başladığınızda acele etmeyin.
- Nefesiniz daralınca, durun ve dinlenin.
- Yürüyüş ya da egzersiz için hoşunuza giden bir yer seçin.
- Yapmaktan hoşlandığınız egzersizleri bulun.
- Ailenizden birinden ya da bir arkadaşınızdan size katılmasını isteyin.
- Doktorunuzla sizin için ne tür egzersizlerin uygun olduğunu konuşun.
Sağlıklı gıdalar yiyin. Sağlıklı bir kiloya gelin.
Ailenizden sağlıklı gıdalar alarak ve hazırlayarak size yardımcı olmalarını isteyin. Bol bol sebze ve meyve yiyin. Et, balık, yumurta ve soya gibi proteinli gıdalar alın.
Yemek yerken:
- Yemek yerken nefesiniz daralıyorsa, yavaş yiyin.
- Yemek yerken daha az konuşun.
- Çabuk doyduğunuzu hissediyorsanız, daha az ama daha sık yiyin.
- Kilolu iseniz, kilo verin. Eğer kilolu iseniz, nefes alıp vermek ve gezinmek daha zordur.
- Eğer çok zayıfsanız, kilo almak ve sağlıklı kalmak için ek gıdalar ve içecekler alın.
6. KOAH'ınız ağır ise, nefesinizden olabildiğince yararlanın. Evde hayatı mümkün olduğunca kolaylaştırın.
- Arkadaşlarınız ve ailenizden size yardım etmelerini ve fikir vermelerini isteyin. İşleri yavaş yavaş ve oturarak yapın.
- Mutfakta, banyoda ve uyuduğunuz yerde, ihtiyacınız olan şeyleri kolayca ulaşabileceğiniz tek bir yere koyun.
- Yemek pişirmek, temizlik yapmak ve diğer günlük işleri yapmak için çok basit yollar bulun.
- Eşyaları taşımak için tekerlekli küçük bir masa ya da el arabası kullanın. Eşyalara ulaşmak için uzun saplı bir sopa veya maşa kullanın.
- Nefes alabileceğiniz bol elbiseler giyin.
- Giymesi kolay elbiseler ve ayakkabılar kullanın.
- Evinizde eşyalarınızı taşımak için başkalarından yardım isteyin; böylece sık sık merdiven çıkmak zorunda kalmazsınız.
- Oturmak için hoşlandığınız ve başkalarını kabul edebileceğiniz bir yer seçin.