Yumurtalık kistleri tıbbi literatürde "over kistleri" olarak adlandırılır. Burada over kelimesi "yumurtalık" anlamına gelmektedir. BSK Eskişehir Anadolu Hastanesi Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı Op. Dr. Nezih Erdöl, “kistler iyi huylu ve kanseröz kistler olarak basitçe ikiye ayrılabilir ve çok büyümelerine rağmen hiçbir şikayet yaratmazlar ve ancak rutin kontroller esnasında fark edilirler” diyerek yumurtalık kistleri hakkında bilgi verdi.
Çoğu kadın hayatının bir döneminde yumurtalıklarında kist problemi ile karşı karşıya gelebilir. Yumurtalıklardaki kistler genellikle belirti vermeyip, çoğu zaman rutin jinekolojik kontroller sırasında fark edilir. Genellikle masum olan ve herhangi bir tedavi dahi gerektirmeyen bu problemler, yanlış inanışlarla halk arasında kansere meyilli bir durum olarak görülerek gereksiz yere endişe yaratmaktadır.
Yumurtalık kistleri diğer organların kistlerinden ayrıdır. Yumurtalıklar embriyolojik orijinleri açısından çok değişik türdeki hücreleri bünyelerinde barındırır. Bu özellikleri ile yumurtalıklar vücuttaki diğer tüm organlardan ayrılırlar. Yumurtalıkların diğer önemli özellikleri ise hormonal etkilere cevap verici olmalarıdır. Değişik hormonlara cevap olarak yumurtalıklar büyüyebilir veya kistleşebilir, değişik türlerde olabilir.
Vücudumuzdaki hiçbir hücre sürekli kalıcı değildir. Tüm hücrelerimiz bir yandan ölürken diğer yandan yenileri yapılır. Yine bütün hücreler değişik miktar ve yapılarda bir tür sıvı salgılarlar. Hücrelerde üretilen sıvıların emiliminden fazla olması durumunda dokular arasında sıvı birikimi olur. Dokular arası biriken normalden fazla sıvıya "ödem" adı verilir. Ödemler, vücudun değişik yerlerindeki şişliklerle kendilerini gösterirler.
Eğer doku dışında biriken sıvılar bir zar tarafından çevrelenir, bir kesecik halini alır ve içeride sıvı alışverişi engellenirse ortaya çıkan bu lezyonun adı "kist" olur. Vücutta bulunan hemen hemen bütün organlarda kist ortaya çıkabilir (Beyin kistleri, akciğer kistleri, karaciğer kistleri gibi…).Ancak yumurtalık dışındaki organların kistleri genelde çok daha çabuk ve kolay belirti verir. Bunun nedeni diğer organlarda meydana gelen kistlerin bu organların fonksiyonlarını bozmalarıdır. Yumurtalık kistlerinin bir kısmı bu şekilde fonksiyon bozukluğu ile belirti verirken, çok büyük bir bölümü ne fonksiyonlarda bir kayba neden olur ne de uzunca bir süre belirti verir.
Over kistleri kabaca; kötü huylu ve iyi huylu olarak ayrılabilirler. En sık görülen kistler iyi huylu olanlardır. Yumurtalıklar diğer organlara göre belirti verme açısından daha fakirdirler. Çoğu kez çok büyümelerine rağmen hiçbir şikayet yaratmazlar ve ancak rutin kontroller esnasında fark edilirler.
Yumurtalık kistlerinin en sık belirtileri nelerdir?
Adet düzensizlikleri,
Karında şişlik,
Karın veya kasık ağısı,
Sindirim sitemi bozuklukları (kabızlık, ağrılı dışkılama),
İdrar yolu şikayetleri (sık idrara çıkma) gibi özgün olmayan belirtilerdir.
Over kisti dışındaki pek çok durum da benzeri şikayetler yarattığından, bu tür yakınmaları olan kişiler genelde durumlarını önemsemezler. Çok fazla büyümeyen bir over kisti karın boşluğu içerisinde kendine rahatlıkla yer bulabileceği için bir şişlik yapmaz. Ağrı, over kistlerinde görülen nadir bir bulgudur. Eğer ağrı varsa bu, kitlenin büyüdüğünü, iltihaplandığını gösterir.
Yumurtalıkta kistleri olan kişilerde nadiren kistlerin kendi etrafında dönmesi veya patlaması şiddetli ağrı ve akut karın tablosuna yol açabilir. Bu problemler halk arasında "kistin patlaması veya kistin kanaması" olarak adlandırılmaktadır. Akut karın ağrısı yapan bu durumlarda acil ameliyat gerekebilir.
Kistler mesaneye baskı yaparak sık idrara çıkma, "rektum" denilen barsağın son kısmına bası yaparak kabızlık veya ağrılı dışkı yapma şikayetlerine neden olabilirler. Zaman zaman da iştahsızlık, kilo kaybı, hafif bulantı gibi sindirim sistemi yakınmaları olabilir.
Unutulmaması gereken nokta, yumurtalıktaki kistlerin çok farklı türlerinin olduğu ve yarattığı şikayetlerin türüne bağlı olabileceğidir.
Over kistleri, genelde rutin muayeneler veya başka bir sebepten dolayı yapılan jinekolojik muayene ve jinekolojik ultrasonografiler sonucunda saptanırlar.
Yumurtalık kistlerinin iyi veya kötü huylu oldukları nasıl anlaşılır?
Kistlerin iyi huylu olup olmadığının değerlendirilmesinde;
Hastanın yaşı, (ileri yaşlarda veya menopoz sonrası kötü)
Kitlenin büyüklüğü ve şekli, (büyük ve düzensiz görünümde ise kötü)
Basit kist ya da solid (içi katı) yapıda oluşu, (komplike kist ise kötü, basit kist ise iyi)
Etrafa yapışık olup olmadığı (yapışık ise kötü)
Hassasiyet olup olmadığı önemlidir.
Ultrasonografide saf kist görünümünde olan ve 5-6 cm’den küçük çapta olan kistlerin iyi huylu ve fonksiyonel kist olma olasılığı yüksektir.
Ultrason muayenesinde içinde karnıbaharımsı çıkıntıları olan, 5-6 cm’den büyük, karında asit (sıvı birikimi) yapan, çevre dokulara yapışık, böbreklerde idrar kanalına bası yaparak genişlemelere sebep olan kistlerin kötü olma olasılığı yüksektir.
Dr. Erdöl, “menopoz sonrası ortaya çıkan kistler de kötü huylu olma potansiyeline sahiptir” diyerek, jinekolojik muayenelerin ihmal edilmemesi gerektiğini belirtti.