Diyabetten korumak için önerilerde bulunan Türkiye Diyabet Vakfı Başkanı Prof. Dr. Temel Yılmaz, "Diyabet mevsimsel olarak ayrım göstermez. Bol sulu ve hızlı emilen yaz meyveleri kan şekerini daha hızlı artırır. Düzenli spor yapmaya ve beslenmeye dikkat edin" diyor.
Türkiye'de diyabet denince akla gelen ilk isimlerden biri olan Türkiye Diyabet Vakfı Başkanı Prof. Dr. Temel Yılmaz, diyabetten ve diyabete bağlı hastalıklardan korunmak için yedi altın öneri sundu. Yılmaz, diyabetlilerin yazın dikkat etmesi gereken kurallara değindi...
KİLO VE ŞEKER ÖLÇÜMÜ YAPTIRIN
Kilo kontrolü sağlığın temel şartlarından biridir. Diyabette de fazla kilo, hastalığa davetiye çıkarır. Teknolojinin gelişmesine paralel olarak yoğun iş temposu içinde sağlıksız beslenen ve egzersiz yapmayan herkes diyabet riski taşır. Şişmanlık oranı arttıkça, insülin hormonunun hücreye girişi bozulur ve diyabet gelişimi hızlanır. Bu nedenle şişmanlığın tedavisi ile diyabetin tedavisi ortaktır. Kan şekeri düşmesi önlemli ve mutlaka kilo kontrolü sağlanmalıdır. Amerikan Diyabet Birliği'ne göre; 45 yaşın üzerindeki herkesin diyabet riskine karşı glikoz yükleme testi yaptırıp kapsamlı bir kontrolden geçerek risk oranını ölçtürmesi gerekiyor..
HER GÜN EN AZ BİR SAAT YÜRÜYÜN
Riskli olan grupta ya da tokluk kan şekeri ile gizli şekeri olduğu saptanan kişiler, ilaç kullanmadan diyabetin gelişini geciktirebilir ya da önleyebilir. Finlandiya'da yapılan bir çalışma; her gün bir saat yürüyen kişilerde diyabet oluşumunun yüzde 50 engellendiğini gösterdi. Risk taşıyan kişiler bir 'adımsayar' alıp, günde en az 10 bin adım atmaya, yani yaklaşık 6 kilometre yürümeye çalışabilir. En azından haftalık olarak egzersiz yoluyla yakılan 500 kalori, diyabet gelişme riskini yüzde 6 oranında azaltır. Diyabetli olsun olmasın herkes her gün yürümeye gayret etmelidir.
EGZERSİZ ÖNCESİ BOL SIVI TÜKETİN!
Spor yapan diyabet hastaları, vücutlarında oluşan sıvı ve elektrolit kaybına karşı su tüketimlerini artırmalıdır. Egzersiz öncesi, egzersiz sırasında ve sonrasında bol su içmeleri gerekir. Terlemeyle kaybettikleri sodyum ve potasyumu ise beslenme programlarında potasyum içeriği zengin (portakal, mantar, ıspanak, kayısı vb.) besinlere yer vererek ve spor sonrası bir bardak az tuzlu ayran veya bir bardak mineralli maden suyu içerek karşılayabilirler. Şeker kontrolünü sağlamak için diyetisyeniniz ile egzersiz planı yapın.
AŞIRI STRESTEN UZAK DURUN!
Ekonomik kriz süreçlerinde strese bağlı olarak, özellikle diyabetli hastaların kan şeker ayarının ve regülasyonunun bozulduğunu ve tedavisinin daha zor olduğunu biliyoruz. Tek başına stres ve kaygı, kan şekerini 40-60 puan yükseltebilen iki etkendir. Ayrıca bu dönemde, kişi kötü beslenirse, kan şekeri ayarı çok daha güçleşir. Özellikle diyabet, hipertansiyon, kroner kalp hastalığı ve kanser gibi birçok hastalığın gizli bir seyir gösterdiğini biliyoruz. Bu dönemde stres, gergin ve sinirli bir kişilik yapısı; hastalıkların beklenen süreçten daha hızlı öne çıkmasını ve hızlı ilerlemesini sağlar. Aşırı stresten uzak durun!
KIŞIN UNLU GIDALAR KAN ŞEKERİNİ BOZAR
Diyabet mevsimsel olarak ayrım göstermez. Özellikle yazın hastalar yürüyüş, koşma ve yüzme gibi sporları yapma imkânı bulabiliyorlarsa, kan şekeri kontrolü daha kolay olacaktır. Fakat bu noktada özellikle yaz meyvelerine dikkat etmek gerekir. Yaz meyveleri bol sulu ve hızlı emilen meyveler olduğundan kan şekerini daha hızlı artırırlar.
HAMUR YEMEYİN!
Kışın ise havaların soğukluğu nedeniyle karbonhidratlı gıdalar, tatlılar, unlu ve hamurlu gıdalar daha çok tüketilir. Spor ve egzersiz yapma olanağı da daha azdır. Bu nedenle kan şekerinde bozulma ve yükselme olur, daha hızlı kilo alınır. Düzenli spor ve beslenmeye her zaman dikkat edilmelidir. Hızlı emilen gıdaları ve karbonhidratlı besinleri sınırlı alan hastalarda diyabet mevsimsel özellik göstermez.
EV KADINLIĞININ RİSKLERİNE DİKKAT
Yapılan çalışmalar; ülkemizde diyabetin, kadınlarda erkeklere oranla daha yüksek olduğunu gösteriyor. Buna karşılık, kadınların iş hayatına daha büyük oranda girdiği İsveç'te diyabet erkeklerde daha fazladır. Ülkemizde, çalışmayan ve yaşamı evde geçen kadınlarda hem obezite oranının hem de diyabet oranının daha yüksek olduğu gözleniyor. Çünkü yaşamı genellikle hareketsiz ve kapalı ortamlarda geçen kişilerin, mutfakta geçirdiği süre artınca, beslenme ve sosyal davranış biçimlerinde değişiklik olur. Egzersiz ve spor alışkanlığı kaybolur, mutfak ve yemeğe dayalı kültür daha da ön plana çıkar. Yapılan çalışmalar, özellikle 30'lu yaşlardan sonra ev kadınlarında kilo fazlalığı ya da obezite oranının yüzde 70'lere çıktığını gösteriyor. Bu da daha önce belirttiğim gibi diyabete davetiye çıkarıyor.
SİGARA DAMARA ZARAR VERİYOR!
Sigara, diyabetli hastada kesin bir sağlık felaketine neden olur. Diyabet, hızlandırılmış damar hasarı yapan bir hastalıktır. Sigara da, hızlandırılmış damar hasarı yapan bir başka faktördür. İkisi bir araya geldiğinde, damar tahribatını engellenemez bir ölçüde artırır. Kroner kalp hastalığına, diyabetik ayak damar tıkanıklığına, sigara içen diyabetlilerde, içmeyenlere göre altı kat daha fazla rastlanır. Sigara içen Tip1 diyabetlilerin yüzde 50'sinden fazlasında böbrek hasarı ve diyaliz ihtiyacı geliştiğini biliyoruz. Amerika'da, bir yılda ayağında damar tıkanıklığı olan 100 binin üzerinde hastanın yüzde 90'ında diyabet gelişiyor. Bu nedenle sigara içenlerin en kısa zamanda sigarayı bırakmaları şart.
'ALTIN ÇİLEK'E DİKKAT
Altın çilek dünyada posa içeriği ve lif bakımından en zengin meyvedir. Formülündeki 'Banana leaf' sayesinde hem meyve olarak emilimi çok yavaştır hem de vücuttaki kan şekerinin dengeli olarak seyretmesini sağlar. Demir, fosfor, A, C ve E vitamini açısından da oldukça zengin bir meyvedir. Kalorisi de diğer meyvelere göre çok daha düşüktür. 100 gram altın çilekte 46 kalori vardır. Hem emiliminin daha yavaş olması hem de kalori içeriğinin düşüklüğü nedeniyle diyabetliler, bu meyveyi bir defada 150 gramın üzerine çıkmamak koşulu ile yiyebilirler. Ancak bu meyvenin, şeker düşürücü etkisi henüz bilimsel olarak kanıtlanmadı. Yani altın çilek bir zayıflama ya da diyabet ilacı olarak algılanmamalıdır. Doktorun verdiği ilaçların yanı sıra yemek gerekir.
DİYABET 2020 NEDİR?
'Diyabet 2020 Hedef ve Stratejiler' projesi, diyabet alanında Türkiye'ye 2020 yılına kadar bir yol haritası çizmeyi amaçlıyor. Bir sivil inisiyatif olan bu projeye diyabetle ilgili toplumun tüm kesimleri ve STK'lar katılıyor. Diyabet gerek korunma gerek bakım, izlem ve önlenmesi aşamalarıyla ele alınıyor. Projeye Dünya Sağlık Teşkilatı ve Uluslararası Diyabet Federasyonu destek veriyor. Ocak 2010'da yapılan Çözümler Çalıştayı ile önümüzdeki 10 yılda yapılması gerekenler tartışıldı. Temmuz ayında yayınlanan son doküman yakında kamuoyuna açılacak ve son şekli 14 Kasım 2010'da Dünya Diyabet Günü'nde sunulacak.