Sağlık Bakanlığı Ana Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması Genel Müdürlüğü tarafından "Üreme Sağlığı Eğitimcileri" hakkında Genelge yayımlanmıştır;
"Bilindiği üzere anne ve bebekler sağlık hizmetleri açısından risk altında bulunan ve öncelik tanınması gereken iki önemli grubu oluşturmaktadır. Bakanlığımızca, ülkemizde anne ve bebeklerin hayatının korunması, sağlık düzeyinde farklılıkların azaltılması, verilen hizmetlerin kalitesinin artırılması ve ihtiyacı olanlar tarafından gerektiği biçimde kullanılması için iyi planlanmış bir sağlık sistemi geliştirilmiş ve güçlendirilmiştir. Bu kapsamda ana çocuk sağlığı ve aile planlaması hizmetlerini iyileştirmenin yanısıra ulaşılabilirliğinin arttırılması, hizmetlerin etkililiği ve sürekliliğini sağlamak amacıyla bir dizi program yürütülmektedir. Söz konusu programların başarı ile yürütülebilmesi ve sürdürülebilirliğinin sağlanması için eğitim, hizmet, yönetim sistemlerinin bilimsel ve doğru stratejilerle, iyi işletilmesi gerekmektedir.
Çok boyutlu bir kalkınma göstergesi olarak anne ve bebek ölüm düzeyi, üreme sağlığı hizmetlerinin yürütülmesi ve kalite seviyesi ile yakından ilişkilidir. Gebelik, doğum eylemi ve lohusalık esnasındaki komplikasyonlar, gelişmekte olan ülkelerde üreme yaşındaki kadınlar arasında önde gelen ölüm ve sakatlık nedenidir Bin Yıl Kalkınma Hedefleri’nin 5. hedefi, anne sağlığının geliştirilmesi kapsamındaki temel müdahaleler, anne ölümlerinin azaltılması(Hedef 5.A) ve üreme sağlığına evrensel erişimin sağlanması(Hedef 5.B) olarak belirlenmiştir. Üreme sağlığı hizmetlerine evrensel erişimin temelinde hizmetlerin birinci basamak sağlık hizmetleri içinde sunulması ve ulaşılabilir olması kilit unsurdur.
Uygulanmakta olan Sağlıkta Dönüşüm Programı, sektörü yeniden yapılandırma anlayışına uygun olarak, sağlık alanının yeniden düzenlenmesini sağlama yolunda atılmış çok önemli bir adımdır. Bu program ile Bakanlığımızca başlatılan dönüşüm çabaları stratejik planlama çalışmaları ile revize edilerek yeni bir anlayışla düzenlenmiştir. Bu kapsamda hizmet verilmesi gereken nüfusa hizmeti ulaştırmak, en ücra yerleşim yerlerinde hizmet sunumunu sağlamak amacı ile gezici sağlık hizmeti uygulamasından, misafir anne hizmetine, şartlı nakit transferinden 5510 sayılı kanunla tüm nüfusun sosyal güvenlik kapsamına alınmasına kadar pek çok müdahale gerçekleştirilmiş, böylelikle sağlık hizmetlerine erişimin kolaylaştırılması ve artırılması amaçlanmıştır. Kuşkusuz her alanda olduğu gibi sağlık alanında da yapılacak yeni düzenlemelerin başarılı olabilmesi için, sisteme dahil olan tüm kurumların bütüncül bir yaklaşımla değerlendirilmesi gerekmektedir.
Dünya Sağlık Örgütü 2008 yılı raporunda, Alma-Ata deklarasyonunu tekrar gündeme getirerek “eşitsizliklerin giderilmesi, hizmet sunumunun iyileştirilmesi başta eğitim olmak üzere tüm ilkelerin gözden geçirilmesi gerektiğini” vurgulamıştır. EngenderHealth Cinsel Sağlık ve Üreme Sağlığı Hizmet Standartlarında; hizmet sunanın üç gereksiniminden birisi “Bilgilenme, Eğitim ve Gelişim Gereksinimi”dir. Bu gereksinimde “Personel hizmet verdiği konudaki bilgi ve becerilerini güncel durumda tutabilmek, sunduğu hizmetin kalitesini sürekli olarak geliştirebilmek için bilgi, beceri, kesintisiz eğitim ve mesleki gelişme olanaklarına gereksinim duymaktadır” ifadesi yer almaktadır.
Bu kapsamda hizmet içi eğitimlerin kurumsallaşması ve sürdürülebilirliğini sağlamak amacıyla, ülke genelinde 91 Ana Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması Eğitim Merkezi, hizmet sunum kapasiteleri genişletilerek Üreme Sağlığı Eğitim Merkezi (ÜSEM) olarak hizmet sunmaktadır. Bu merkezlerden personel ve fizik altyapısı güçlü olan 14’ü de Üreme Sağlığı Bölgesel Eğitim Merkezi (ÜSBEM) olarak faaliyet göstermektedir. Hizmet içi eğitimlerin yürütülmesinde ÜSBEM’ler ve bunlara bağlı olan ÜSEM’lerin bütüncül bir yaklaşımla, işbirliğiyle ekip anlayışı içerisinde çalışmalarının sağlanarak eğitimlerin sürdürülmesi önemlidir.
Bu kapsamda yayımlanmış olan 02 Mayıs 2011 tarih ve 2178 sayılı Üreme Sağlığı Eğitimcileri hakkındaki genelge aşağıda yer almaktadır;
T.C.
SAĞLIK BAKANLIĞI
Ana Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması Genel Müdürlüğü
Sayı: B100AÇS0120011-350-07
Konu: Üreme Sağlığı Eğitimcileri Hk. 02 Mayıs 2011 / 2178
…………………………..VALİLİĞİNE
(İl Sağlık Müdürlüğü)
İlgi: 24 Aralık 2010 tarih ve 2010/83 sayılı Genelge,
Hizmet İçi Eğitim; sunulan sağlık hizmetlerinin güçlendirilmesi amacıyla sağlık personeline güncel, bilimsel ve teknolojik gelişmeler ışığında bilgi ve beceri kazandırmak için yapılan faliyetlerdir. Sağlık bilim dünyasındaki sürekli gelişmeler ve uygulamaya koyulan yeni yaklaşımlar hizmet içi eğitimlerin sürekliliğini zorunlu kılmaktadır. Bu görevi de hizmet sunumunun yanı sıra Ana Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması Merkezleri yerine getirmektedir.
Hizmet İçi Eğitimlerinin sürdürülebilirliği ve kurumsallaşması amacıyla Türkiye genelinde 91 Üreme Sağlığı Eğitim Merkezi (ÜSEM) ve bu merkezlerden 14’ü de aynı zamanda, eğitimci yetiştirmek üzere Üreme Sağlığı Bölgesel Eğitim Merkezleri (ÜSBEM) olarak faaliyet göstermektedir.
Söz konusu eğitimlerin yürütülmekte olduğu Üreme Sağlığı Eğitim Merkezlerinde(ÜSEM); biri doktor olmak üzere en az üç üreme sağlığı eğitimcisi görev almaktadır. ÜSEM’ler rutin ana çocuk sağlığı ve aile planlaması hizmetlerinin yanı sıra illerinde hizmet sunan sağlık personelinin hizmet içi eğitimlerini gerçekleştirmektedir. Ayrıca eğitimini tamamlayan hizmet sunucuların hizmet sunum niteliği eğitimciler tarafından izlenip değerlendirilmektedir. Üreme Sağlığı Bölgesel Eğitim Merkezlerinde(ÜSBEM) ise; ikisi doktor olmak üzere en az beş üreme sağlığı eğitimcisi görev almaktadır. ÜSBEM’leri, ÜSEM’lerinin gerçekleştirdiği görevlerin yanı sıra bölge illerindeki ÜSEM’lerde eğitimci ihtiyacı olması halinde “Üreme Sağlığı Eğitim Becerileri Eğitimi” de düzenleme kapasitesine sahiptir. Bu merkezlerde çalışan eğitimciler aynı zamanda; bölgelerindeki ÜSEM eğitimcilerine eğitim öncesinde, eğitim sırasında ve sonrasında rehberlik etmek, desteklemek, hizmet içi eğitimin niteliğini izlemek ve değerlendirmekte de görev almaktadır. ÜSBEM’lerin izlenmesi ve değerlendirilmesi Bakanlığımız uzman eğitimciler tarafından gerçekleştirilmektedir.
İlgi Genelge ile; ülke genelinde sağlık personeli tarafından standart ve nitelikli hizmet verilmesinin sağlanması amacı ile Genel Müdürlüğümüzün yürütmüş olduğu tüm hizmet içi eğitimlere hizmet sunan sağlık personelinin katılması hususu bildirilmiştir. Ayrıca, Aile Hekimliği Uygulama Yönetmeliğinin “Eğitim” başlığı altında madde 17 nin ikinci fıkrasında “Sözleşme imzalamış aile hekimliği uzmanları, uzman tabip , tabip ve aile sağlığı elemanları; içeriği, süresi ve standartları Bakanlıkça belirlenen diğer hizmet içi eğitimlere alınabilirler” ibaresi ile aile hekimliğinde görev yapan sağlık çalışanları da dahil olmak üzere hizmet sunan sağlık personelinin hizmet içi eğitimlere katılmasının gerekliliği vurgulanmıştır. Bu doğrultuda eğitimlerin sürekliliğinin sağlanması için standart bir yaklaşımla eğitim almış, yukarıda nitelikleri ve asgari sayıları belirtilen üreme sağlığı eğitimcileri tarafından yürütülmesi gerekmektedir. Üreme sağlığı ve aile planlaması eğitimcisi olan sağlık personelinin hizmet içi eğitimlerin sürdürülebilirliği kapsamında AÇSAP merkezlerinde istihdam edilmeleri AÇSAP merkezlerinin fonksiyonlarını sürdürmesi ve nitelikli hizmet sunumu açısından büyük önem taşımaktadır.
Bu nitelikli personelin istisnai haller dışında başka kurum ve kuruluşlarda görevlendirilmemeleri hususunda bilgilerinizi ve gereği için ilgililere emirlerinizi rica ederim.
Dr.Yasin ERKOÇ
Müsteşar Yardımcısı
Dağıtım: 81 İl Valiliği