ÖZELLİKLİ SAĞLIK HİZMETLERİ
Bakanlığımız, uzun zamandır sağlığa ayrılan kaynakların akılcı ve verimli kullanılması, eldeki kaynakların dengeli dağıtılarak atıl kapasiteye ve kaynak israfına sebebiyet verilmeksizin erişilebilir, hakkaniyetli ve hasta odaklı bir hizmet sunum modeli uygulamaktadır. Bu doğrultuda; sağlık tesisi, sağlık insan gücü ve ileri teknolojili tıbbi donanım gibi sağlığa ayrılan kaynakların dengeli dağıtılması, özel projelendirilmiş ve maliyet gerektiren sağlık tesislerinin, maliyet li ve ileri teknolojili tıbbi cihazların ve yetişmiş sağlık insan gücü gerektiren özellikli sağlık hizmet çeşitliliğinin ülke geneline yaygınlaştırılarak hastaların bu hizmetlerden bulunduğu yerlerde yararlanması ve bu şekilde büyük şehirlere veya belirli hastanelere yoğun hasta talebine bağlı olarak gecikebilen teşhis ve tedavinin önüne geçilmesini amaçlayan bölge merkezli bir sağlık hizmet sunumu ilkesi benimsenmiştir.
Bakanlığımız bu ilke gereği ülkemizin coğrafi yapısı ve nüfus dağılımı, nüfusun sağlık merkezine uzaklıkları, bölgenin ulaşım kriterleri ve mevcut sağlık envanterleri dikkate alınarak bölgesel planlanma çalışmaları kapsamında 2010/50 sayılı Genelge ile 29 Sağlık Hizmet Bölgesi belirlemiştir. Ayrıca 29 Sağlık bölgesinin her birinin bağlı bulunduğu 10 Üst Bölge Merkezi yapılanmasına gidilmiştir. Bununla birlikte geçen süreç içinde planlama dinamiğinde yaşanan değişim ekseninde 28.3.2016 tarihli Makam Onayı ile Kars ilinin ulaşım mesafesi ve ulaşım şartları dikkate alınarak Ardahan, Iğdır ve Ağrı (Doğubayazıt ve Patnos ilçeleri Van bölgesinde olmak üzere) illeri ile birlikte 30’uncu sağlık hizmet bölgesi olarak belirlenmiştir.
Bölge merkezli anlayış çerçevesinde yürütülen hizmetlerden biri de yukarıda belirtildiği gibi özellikli ünite veya merkez olarak adlandırılan ve hastaneler bünyesinde kurulan, hizmet gereklerine uygun olarak projelendirilmiş fiziki alan, özel teknolojik donanım ve sertifikasyon sahibi nitelikli personel istihdamı ve faaliyet izni gerektiren sağlık hizmet birimleridir. Bu kapsamda 2015 yılında kardiyovasküler cerrahi, radyasyon onkolojisi, nükleer tıp, girişimsel radyoloji, yanık merkezi/ünitesi, patoloji merkezi, perinatal merkezler, palyatif bakım merkezleri, organ nakli merkezi, kemik iliği, el ve mikrocerrahi, robotik cerrahi, hiperbarik oksijen tedavisi, robotik yürüme rehabilitasyon sistemi, üremeye yardımcı tedavi merkezleri, genetik merkezler gibi özellikli birimlere yönelik olarak yürütülen planlama ve düzenleme çalışmalarında önemli düzeyde ilerleme kaydedilmiştir.
Bu bölümde; Kurumumuz bünyesinde sağlık hizmetinin etkin ve verimli bir şekilde, hiçbir sosyoekonomik farklılık gözetmeksizin, hakkaniyetli olarak sunulabilmesi amacıyla verilen özellikli sağlık hizmetlerinde kaydedilen gelişmeler özetlenmiştir. Kısaca örnekler vermek gerekirse;
KARDİYOVASKÜLER CERRAHİ HİZMETLERİ
TÜİK yansıtımlarına göre 2023 yılına kadar ülkemizin yaşlı nüfus oranı % 10,2’ye 2075 yılında ise %27,7’ye yükseleceği ve 2023 yılında Türkiye nüfusunun yarısı 34 yaşın üzerinde olacağı öngörülmektedir. Kalp-damar hastalarının sayısının bu doğrultuda artacağı tahmin edilmektedir. Bu sebeple Bölgesel Sağlık Planlaması kapsamında, 24 saat acil mücadeleye hazır kardiyoloji ve kalp damar cerrahisi merkezi kurulması çalışmaları devam etmektedir. Çalışmalarına 2007 yılında belirlenen 7 koordinatör hastanenin desteğiyle başlanan erişkin KVC merkezi sayısı 2015 yılında 62’ye ulaşmıştır.
YANIK HİZMETLERİ
Bakanlığımızca yanık üzerine çalışma 2006 yılında başlatılmıştır. Bu çalışmalar kapsamında ilk olarak 2009 yılı Ağustos ayında “Yanık Tedavisi Bilimsel Komisyonu” kurulmuştur. “Sağlık Bakanlığı Yanık Tedavi Birimlerinin Kurulması ve İşleyişi Hakkında Yönerge” 2010 Ocak ayında yürürlüğe konulmuştur. Yönerge ile yanık tedavi hizmeti verilen yanık merkezi, yanık ünitesi ve yanık odalarının personel ve hizmet kıstasları, fiziki şartları, araç, gereç ve tıbbi donanım standartları, buralarda görev yapan personelin eğitim esasları belirlenmiştir. Bu tarihten itibaren yanık ünite ve merkez sayısı artmaya başlamıştır. 2009 yılında 3 olan sayı, 2015 yılında 35’ e çıkmıştır.
ONKOLOJİ HİZMETLERİ
a. Kapsamlı Onkoloji Merkezi (KOM): Onkoloji alanında ileri düzeyde bilgi birikimi ve yapılanmaya sahip, ulusal kanser politikasının oluşması ve uygulanmasında katkıları olabilecek, onkoloji merkezlerine deneyimli personel yetiştirmesi planlanan ileri merkezlerdir. Bu kapsamda 2012 yılında 5 olan KOM sayısı, 2015 yılı itibariyle de 10’ a ulaşmıştır.
b. Onkoloji Tanı ve Tedavi Merkezleri (OTTM): Standart onkoloji hizmetlerinin halka ulaştırılmasında aktif rol oynayacak merkezlerdir. 2015 yılı itibariyle sayısı 23’e ulaşmıştır.
PREMATÜRE RETİNOPATİSİ (ROP) HİZMETLERİ
Prematüre retinopatisi (ROP), yenidoğan yoğun bakım ünitelerinin sık karşılaştıkları problemlerden biridir. Prematüre retinopatisi potansiyel olarak kalıcı görme kaybına ve körlüğe neden olabilir; fakat en önemli özelliği uygun ve zamanında gerçekleştirilen tarama ve tedavi programları ile büyük oranda önlenebilir ve tedavi edilebilir olmasıdır. 2012 de 12 olan ROP tanı tedavi merkezleri 2015 yılı itibariyle 24 olmuştur.
EL CERRAHİSİ HİZMETLERİ
El ve üst eksremite ile bunların işlev ve şeklini direkt etkileyen tüm yapıların hastalıkların, yararlanmalarının cerrahi ve cerrahi olmayan yöntemlerle tedavisi mikro cerrahinin gelişmesi ile birlikte önem kazanmıştır. Duyu ve fonksiyonunun içi içe olduğu bu organımızda doğumsal anomaliler yanında değişik yararlanmalar da sık olmaktadır. Acil servise başvuran tüm travma olgularının % 30’unu el yaralanmaları oluşturmaktadır. Özellikle Bakanlığımızca 2009 yılında başlatılan çalışmalarla el cerrahı sayısı arttırılmış, komplike el yaralanmaları ve amputasyon vakalarına erken müdahale için planlama çalışmaları hız kazanmıştır.
PERİNATAL MERKEZLER
Perinatal merkezler, yüksek riskli gebelikler ve çok düşük doğum ağırlıklı bebeklerin (28 hafta veya 1000 gram ve altı) takip edilebileceği merkezler olup, gebeler sağlık kurum ve kuruluşlarına müracaat ettiklerinde yüksek risk faktörü tespit edilenler perinatal merkezlere yönlendirilmektedir. 2010 yılında 6 olan Perinatal merkez sayısı, 2015 yılında 15 olmuştur.
TOPLUM RUH SAĞLIĞI MERKEZLERİ
Bakanlığımızca 2006 yılında “Toplum Temelli Ruh Sağlığı Hizmet Modeli” kabul edilmiş ve 2011 yılında Ulusal Ruh Sağlığı Eylem Planı (URSEP) yayımlanmıştır. Bu Modelle, hastalığın alevlenme döneminde kısa süreli yatış yapılan genel hastaneler bünyesinde psikiyatri servislerinin açılması ve taburculuk sonrası hastaların takip, tedavi ve rehabilitasyonlarının yapıldığı Toplum Ruh Sağlığı Merkezlerinin açılması hedeflenmiştir.
Toplum Ruh Sağlığı Merkezleri (TRSM); bireysel tedaviyi, iyileştirmeye yönelik tedavi programları ve psikososoyal destek hizmetlerini, hastalara hastaneye yatmadan, yaşadıkları ortamda kolay ulaşılabilir şekilde sunmaktadır. Böylece ikamet ettiği çevrede gereken psikososyal desteği, bireysel çerçevede takip ve tedavisi devam eden hastanın uzun süreli ve/veya tekrarlayan hastane yatışları ve olası olumsuz sonuçların (yeti yitimi, stigmatizasyon vb.) önüne geçilmektedir. 2011 yılında 40 olan TRSM sayısı % 195’lik bir artışla 2015 yılında 118’e ulaşmıştır.
PALYATİF BAKIM MERKEZLERİ
Palyatif Bakım Hizmetleri, yaşamı tehdit eden hastalıklara bağlı olarak ortaya çıkan sorunlarla karşılaşan hastalarda ağrı ve diğer semptomları erken tanımlamak ve değerlendirmek, bu kişilere ve aile bireylerine tıbbi, psikolojik, sosyal ve manevi destek vererek acılarını hafifletmek veya önlemek, yaşam kalitesini geliştirmek için faaliyet göstermek amacıyla Palyatif Bakım Hizmetlerinin Uygulama Usul ve Esasları Hakkında Yönerge kapsamında sunulan hizmettir. Kanser, ileri evre KOAH, İnme (Fonksiyonların en az %50’si kaybedilmiş olmalıdır), son dönem böbrek yetmezliği, ileri evre kalp yetmezliği, diğer yaşam ömrünü kısaltan hastalıklar (Motor nöron ve ilerleyici nörolojik hastalıklar, ALS, Alzheimer), diğer ileri dönem organ yetmezlikleri (KC, beyin) HIV/AIDS, çocuklarda genetik / konjenital, ilerleyici hastalık vb. yaşamı tehdit eden diğer hastalıklar bu merkezlerimizde yatırılarak tedavi edilmektedir. Palyatif bakım hizmetleri; yataklı sağlık tesislerinde palyatif bakım merkezleri, yataklı sağlık tesisleri dışında ise aile hekimleri ve evde sağlık hizmet birimleri tarafından yürütülür.
ÇİM
Çocuk İzlem Merkezleri (ÇİM), 20 Ekim 2012 tarih ve 28431 sayı ile Resmi Gazete’de yayımlanan Çocuk İzlem Merkezleri (ÇİM) konulu genelge uyarınca Sağlık Bakanlığına bağlı hastaneler/kurumlar bünyesinde, çocukların ikincil örselenmesini asgariye indirerek, çocuklara bilinçli ve etkin bir şekilde müdahale edilmesi, öncelikli olarak, adli ve tıbbi işlemlerin bu alanda eğitimli kişilerden oluşan bir merkezde ve tek seferde gerçekleştirilmesini temin etmek üzere açılmıştır.
AMATEM – ÇEMATEM AMATEM
(Alkol ve Madde Bağımlılığı Tedavi Merkezi) ve ÇEMATEM (Çocuk ve Ergen Madde Bağımlıları Tedavi Merkezi) 29 Aralık 2013 tarih ve 28866 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Madde Bağımlılığı Tedavi Merkezleri Yönetmeliği kapsamında; madde bağımlılarına yönelik, ayakta veya yatarak detoksifikasyon tedavisi, idame tedavileri ve rehabilitasyon amacıyla, ilaçla ve/veya ilaçsız olarak yapılan her türlü tedavi modelitesinin uygulandığı tedavi merkezlerini ifade etmektedir. Kurumumuz bünyesinde bu merkezler, genel hastanelerin veya özel dal hastanesi niteliğindeki akıl ve ruh hastalıkları hastaneleri bünyesinde kurulmaktadırlar.
EVDE SAĞLIK HİZMETLERİ
Evde sağlık hizmeti, yatağa bağımlı ve ihtiyacı olan hastaların muayene, tetkik, tahlil, tedavi, tıbbi bakım ve rehabilitasyon hizmetlerinin evinde ve aile ortamında yapılması, bu kişilere ve aile bireylerine sosyal ve psikolojik destek hizmetlerinin bir bütün olarak birlikte verilmesi amacıyla sunulan bir hizmettir. Evde sağlık hizmetleri ile yatağa bağımlı hastalar başta olmak üzere, solunum sistemi hastaları, ileri derecedeki kas hastaları, terminal dönemdeki kanser hastaları ve yeni doğanlara kendi aile ve ev ortamlarında sağlık hizmeti sunulmaktadır.
Evde sağlık hizmetleri, Türkiye Halk Sağlığı Kurumu koordinasyonunda Aile Hekimleri, Toplum Sağlığı Merkezleri, Türkiye Kamu Hastaneleri Kurumu bünyesindeki sağlık kurum ve kuruluşları (eğitim ve araştırma hastaneleri, genel hastaneler veya dal hastaneleri) ile ayrıca Ağız Diş Sağlığı Merkezleri bünyesinde kurulan birimler vasıtası ile sunulmaktadır.
Evde sağlık hizmetleri biriminde; Sağlık hizmeti kapsamında muayene ve konsültasyon hizmeti, Sağlık Kurulu Raporlarının çıkarılması- Süresi Dolan Raporların yenilenmesi, ilaçların yazılması, tetkik ve tedavi (pansuman, yara bakımı, sonda uygulamaları) hizmetleri, rehabilitasyon, eğitim ve destek hizmetleri, ağız ve diş sağlığı hizmetleri, evden hastaneye; hastaneden eve hasta nakil hizmetleri verilmektedir. Hastaların ihtiyaç duyduğu, tedaviye yardımcı olabilecek ve demirbaş niteliğindeki tıbbi cihazlar hizmet süresince zimmet karşılığı hastanın kullanımına tahsis edilmektedir. Hastaların sosyal hizmetlere olan ihtiyaçları tespit edilerek ilgili kurum ve kuruluşlarla gerekli koordinasyon sağlanmaktadır.
ANNE MİSAFİRHANESİ
Bebeklerin özellikle ilk 6 ay anne sütünden mahrum kalmamaları anne ve bebek arasındaki bağının gelişmesi, bebeğin hastalıklardan korunması ve büyüme gelişmesi için mutlak suretle gerekliliği bilimsel olarak kanıtlanmıştır. Aynı zamanda doğumu yaklaşmış olan gebelerin, çeşitli sebeplerden dolayı (ulaşım, kötü hava şartları, güvenlik zafiyeti vs.) sağlık hizmetine ulaşım sıkıntısı yaşanmaması, gebe ve bebek sağlığının korunarak gebeliğin sağlıklı bir şekilde sonlandırılması için mutlak gereklidir.
Bu kapsamda Bebeği/çocuğu (0-2 yaş) yeni doğan yoğun bakım ünitesinde /yoğun bakım servisinde yatan annelerin hastaları iyileşinceye kadar bebeklerini düzenli bir şekilde emzirebilmeleri ve doğumu yaklaşmış olup ulaşım sıkıntısı çeken gebelerin doğum yapıncaya kadar sağlık tesisinde konaklamalarını sağlayacak anne misafirhaneleri hizmete açılmıştır. 2015 yılsonunda 77 ilde 215 sağlık tesisinde 1109 yatak ile hizmet verilmektedir.
Türkiye Kamu Hastaneleri Kurumu Özellikli Sağlık Hizmetleri 2015 Raporu için tıklayınız
Sağlık Aktüel - www.saglikaktuel.com
YASAL UYARI: Yayınlanan köşe yazısı/haberin tüm hakları Sağlık Aktüel’e (www.saglikaktuel.com) aittir. www.saglikaktuel.com biçiminde aktif bağlantı kurulabilir, açık kaynak gösterilmek kaydıyla içerik kullanılabilir. Açık kaynak göstermeden yapılan alıntılar için yasal işlem uygulanacaktır.