İç Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Osman ERK
Telomer nedir?
Yunanca ‘telos' son, ‘meros' ise parça anlamına gelir. Telomerler kromozomların uçlarında yer alan, genetik bilgi taşımayan, DNA ve protein içeren bölgelerdir. Telomerler kromozomları korur, kromozom uçlarının birbirine yapışmasını engeller, kromozomlara uygun bir pozisyon sağlar.
Telomerlerin kritik bir kısalığa ulaşması yaşlanmayı başlatan unsurlar arasında yer alır. Oksidatif stres ve inflamasyona yol açan karbonhidratlar ve şeker, fastfood yiyecekler, hayvansal proteinler, işlenmiş gıdalar, asidik gıdalar, doymuş ve trans yağ içeren gıdalar telomer boylarını kısaltıcı etki yapmaktadır.
Sigara içilmesi, HIV virüsü infeksiyonu, sisplatin gibi bazı kanser ilaçları da telomerlerdeki kısalmayı hızlandırabilirler.
Bunları yap telomerler uzasın
Sebze ve meyveler, bitkisel proteinler, tekli doymamış yağlar, omega 3, antioksidan vitaminler, resveratrol, egzersiz, uyku, sakin ve dingin bir yaşam, B vitaminleri, haftada 4-5 gün akşamları 12 saat kadar aç kalmak telomerleri koruyucu etki yaratmaktadır.
Akdeniz ve Okinawa diyetlerinin telomerleri uzatıcı etki gösterdiği ispatlanmıştır.
Telomeraz gençlik iksiri mi?
Telomeraz; hücre içerisinde var olan, kısalan telomerleri onaran, telomerlerin bitmemesini sağlayan bir enzimdir. Hücrenin telomer boyu ve telomeraz enzim aktivitesi hücrenin kaç defa bölünebileceğini yani yaşam süresini belirlemektedir. Telomer boyunun kısalmasını önleyen tedaviler ve telomeraz aktivitesini artıran tedavilerle yaşlanma sürecinin yavaşlatılabileceği düşünülmektedir. Kanserli hücre ve dokularda telomeraz enzimi oldukça etkindir. Telomeraz normal hücrelerde hücrenin çok daha fazla sayıda bölünmesini ve dolayısı ile çok daha uzun yaşamasını sağlarken, kanserli hücrelerin sonsuz bir hızla çoğalmasına neden olmaktadır. Yaşlanma, genetik ve çevresel faktörler telomerlerde hasarlara neden olabilir.
Hızlı yaşlanmanın nedenleri
Telomerler basitçe ayakkabı bağlarının uçlarında yer alan, bağların açılmasını ve deforme olmasını önleyen metal parçalara benzetilebilir. Telomer uzunluğu hücre çoğalmasını ve dolayısıyla yaşam süresini belirleyen en önemli unsurlardan biridir. Telomer boyu ne kadar kısa ise yaşam o kadar kısadır. Bütün bunlara değinmeden önce yaşlanmayı hızlandıran nedenlere bir göz atalım…
1. Serbest radikaller, antioksidan sistemin yetersizliği
2. Toksinler, çevresel kirlilik, radyoaktivite, manyetik kirlenme
3. Glikozilasyon
4. Hormonlarda azalma
5. İnsülin direnci, şeker hastalığı
6. Sağlıksız ve hareketsiz yaşam tarzı
7. Sağlıksız beslenme
8. Sigara, alkol, uyuşturucu
9. Stres, depresyon
10. Uyku kalitesinde azalma
11. Genetik miras
12. Vücut yağlanması, obezite
13. Geçirilmiş hastalıklar
14. Aşırı egzersiz
15. Damar yaşlanması
16. Kolesterol yüksekliği
17. Homosistein yüksekliği
kaynak:sözcü