Erkeklerdeki doğurganlık oranında, yaşa bağlı bir düşüş yaşanmaktadır. Sperm sayısı, orta yaşlardan itibaren her yıl yaklaşık %2 oranında azalmaya devam etmektedir. Sperm sayısı ve hareketliliği azaldığı için; döllenmenin gerçekleşme şansı da zorlaşır. Aynı zamanda spermin DNA bütünlüğünde de yaş ile birlikte bozulmalar meydana gelir ve bu durum genetik mutasyonların bebeğe geçme riskini artırabilir.
Tıp alanında yaşanan gelişmeler, erkeklerdeki biyolojik süreci durdurmak ve spermin etkinliğini uzun yıllar boyunca korumak için birtakım çalışmalara olanak sağlanmıştır. Sperm dondurma işlemi, erkeklerin verimli dönemlerini korumak için etkili bir yöntemdir.
Sperm dondurma nedir?
Sperm dondurma; 1950'lerde geliştirilen, sperm hücrelerinin daha sonra kullanılmak üzere korunmasını amaçlayan bir işlemdir. Bu yöntem, bir erkeğin sperm hücrelerinin gelecekteki verimliliğinin korunabilmesini hedeflemektedir.
Bir erkeğin gelecekteki çocuk sahibi olma yeteneğinin korunması için, genç ve sağlıklı iken spermlerin dondurulması tavsiye edilir. Erkeğin yaşı arttıkça, Trizomi 21 veya Down Sendromu gibi kromozomal anormalliklerle doğan bebek sayısında artış görülür.
Dondurularak korunan spermlerin yaşayabilirliği konusunda bilinen bir zaman sınırı yoktur. Spermler, doğru şekilde saklandığı takdirde süresiz olarak canlı kalabilme özelliğine sahiptir. 20 yıl önce dahi dondurulmuş olan spermlerden, pozitif bir gebelik testi sonucu alındığı bilinmektedir.
Sperm dondurma kimlere uygulanır?
Sperm dondurma işlemi için uygun olan adaylar şöyle sıralanabilir:
- Düşük sperm miktarı veya kalitesi nedeniyle gebelik oluşturma şansı düşük olan;
- Kanser tedavisi görmeden önce gelecekteki doğurganlıklarını korumak isteyen;
- Bebek sahibi olma şansını gelecek yıllara ertelemek isteyen;
- Yaralanma riski yüksek olan meslekleri olan;
- Üreme sistemleri üzerinden herhangi bir ameliyat geçirmesi gereken;
- Vasektomi planlayan, ancak gelecek için doğurganlıklarını korumak isteyen;
- Kısırlık tedavisi gören, ancak gerektiğinde semen örneği üretemeyen;
- Sperm hücrelerini başkaları için bağışlayan erkekler sperm dondurma yönteminden yararlanabilir.
Sperm dondurma nasıl yapılır?
Sperm dondurma işlemi için başvuran erkekten öncelikle semen analizi ve HIV, hepatit B, hepatit C gibi hastalıkların varlığını tespit etmek için kan testleri istenir. Semen analizi, sperm kalitesini ve miktarını analiz etmek için kullanılan bir teşhis testidir. Test sonucuna göre ejakülattaki sperm sayısı, hareketli spermlerin yüzdesi, hareketlerin nitelikleri ve normal görünüme sahip sperm yüzdesi tespit edilebilir. Böylece dondurulacak olan spermin verimliliği kontrol edilir.
Test sonuçlarının olumlu olması halinde sperm numunesi istenir. Numune vermeden 2 ile 5 gün öncesinde cinsel aktiviteden uzak durulması gerekir. Erkek; çok yakın bir zamanda boşaldıysa sperm sayısı düşük olabilir ya da çok uzun zaman önce boşalmışsa spermlerin çoğu hareketsiz olabilir.
Tek bir boşalma esnasında; boşalma hacmine ve son boşalma döneminden bu yana geçen süreye bağlı olarak 40 milyon ila 600 milyon sperm elde edilebilir. Semen numunesi steril bir kapta toplanır ve analiz edilir. Gerekli görüldüğü takdirde ek numuneler de alınabilir.
Donma işlemi sonrasında sperm hücrelerinde hasar oluşumunu önlemek için numuneye kriyoprotektan eklenir. Kriyoprotektanlar düşük moleküler ağırlıklı ve buz kristalleşmesiyle spermi donma hasarından korumak için kullanılan yüksek geçirgen kimyasallardır.
İki farklı sperm dondurma tekniği bulunmaktadır:
- Yavaş dondurma; iki veya dört adımda, 2-4 saatlik bir süre içinde ilerleyen sperm soğutma işlemini içerir. Örnek, daha sonra -196 santigrat derece sıcaklıktaki sıvı azot içine daldırılır.
- Hızlı dondurma işlemi olarak bilinen vitrifikasyonda ise; numuneleri tutan steril çubuklar ve azot buharları 8 ila 10 dakika süreyle doğrudan temas ettirilir. Ardından -196 santigrat derece sıcaklıktaki sıvı azot içerisine daldırılır. Böylece sperm sıcaklığı anlık olarak 37 °C’den -196 °C’ye düşer. Bu yöntem kullanılarak dondurulmuş spermlerin hayatta kalma oranları, geleneksel yavaş dondurma yönteminin kullanılmasından daha yüksektir.
Dondurulmuş spermler nasıl kullanılır?
Spermin çözdürülmesi önemli bir aşamadır. Yanlış bir işlem uygulandığında sperm hücrelerinin canlılığının kaybedilmesi söz konusudur. Bu nedenle, hücrede oluşan ani termal değişikliklerden kaçınırken normal biyolojik aktivitelerini geri kazanmasına izin verilmelidir. Genellikle, dondurarak saklama protokolleri 37 santigrat derece çözülme sıcaklığını kullanır. Daha yüksek çözülme sıcaklıkları daha hızlı bir ısınmaya izin verse bile, hücre hasarı riskleri nedeniyle kullanılmamaktadır.
Sperm hücreleri çözüldükten sonra, kültür ortamında yıkanıp santrifüjlenerek kriyoprezervasyon ortamından ayrılır. Elde edilen spermler daha sonra aşılama (IUI) veya tüp bebek tedavisi (IVF) gibi doğurganlık yöntemiyle kullanılabilir. Gebelik şansının daha yüksek olması için, mikroenjeksiyon (ICSI) yönteminin tercih edilmesi gerekebilir.
Sperm dondurma işlemi sonrasında başarı oranı nedir?
Dondurulan spermlerin verimliliği, numunedeki sperm sayısı ve döllenecek olan kişinin doğurganlığı gibi çeşitli faktörlere bağlı olarak değişmektedir. Alanında uzman kişiler tarafından dondurulmuş, çözdürülmüş spermlerin verimliliğin oldukça yüksek olduğu bilinmektedir. Dondurulmuş spermlerin en büyük dezavantajı ise; taze spermlerin aksine rahim içerisinde yalnızca 24 saat boyunca canlılığını koruyabilmesidir.
Sperm dondurma fiyatları nedir?
Sperm dondurma işlemi, kadınlarda verimliliğin korunması amacıyla yapılan işlemlere oranla oldukça düşük maliyetlidir. Sperm dondurma fiyatları hesaplanırken; yapılan tanı ve teşhis testleri, semen analizi, dondurma işlemi ve dondurulmuş spermin yıllık depolanma ücreti dahil edilmelidir. Sperm dondurma fiyatları, prosedürün gerçekleşeceği doğurganlık merkezinden detaylı bir şekilde öğrenilebilmektedir.
Kaynaklar:
https://fertility.womenandinfants.org/treatment/fertility-preservation/freezing-sperm
https://ivoxtupbebekmerkezi.com/sperm-dondurma-nedir-nasil-yapilir/
https://www.newhopefertility.com/egg-freezing/sperm-freezing/