Peki başka hangi çalışanlar erken emekli oluyor erken emekli olma şartları ne?2008'de her üç kurumun (SSK, Bağkur ve Emekli Sandığı) SGK (Sosyal Güvenlik Kurumu) çatısı altında birleşmesinin ardından emeklilik yaşı 65'lere kadar yükseldi. Fakat eski sigortalıların, yani 9 Eylül 1999 öncesi ilk defa işe girmiş olanların bir avantajı var. Bu kişiler 10 yıl çalışmışsa yaş şartını da tamamladıkları tarihte emekli olabiliyor. Peki erken emeklilik başvuru şartları koşulları neler? Yıpranma payı nedir? Yıpranma hakkı kimleri kapsıyor?
SGK Bağkur erken emeklilik başvuru şartları koşulları neler? Yıpranma payı nedir? Yıpranma hakkı kimleri kapsıyor? Çalışma hayatının en merak edilen konularından biri erken emeklilik. Askerlik ve doğum iznine göre binlerce çalışan erken emekli olabiliyor. Aynı zamanda yeni düzenlemeyle birlikte bir sektöre daha erken emeklilik geliyor.
Emeklilik için işe giriş tarihine göre ve bulunulan kuruma göre belli süreler gerekiyor. Öncelikle sigortadan sonra belli bir süre geçmesi, işe giriş tarihine göre de prim ve yaş şartlarını tamamlamak gerekiyor. Ancak emeklilik yaşını geri çekmek de mümkün. Bunun için 5 önemli fırsat var. Kadın çalışanlar için çocukları üzerinden prim kazanma imkânı bulunuyor. Bu imkân 3 çocuğa kadar borçlanma ile 2160 gün yani 6 yıl kazandırıyor. Böylece yaşı ve yılı dolmuş bir anne üç çocuğu varsa 6 yıl erken emekli olabiliyor. Burada tek şart annenin borçlanacağı çocuklarının sigortalı olunan tarihten sonra dünyaya gelmiş olması.
9 EYLÜL 1999 TARİHİNE DİKKAT
Özellikle 9 Eylül 1999 ve öncesi sigortalı (SSK) olan çalışanlar için 10 yıllık primle emeklilik imkânı bulunuyor. Burada 10 yıllık prim ile birlikte sigortalı olunan tarihten bugüne 15 yıl geçmesi gerekiyor. Bu sistem özellikle kadın sigortalılar için emeklilik imkânı sunuyor. Üstelik bu primleri çalışarak doldurmak da şart değil. Borçlanma imkânı da var.
SSK, BAĞKUR ERKEN EMEKLİLİK ŞARTLARI NELER?
Bağkur'dan 2019 yılında erken emekli olabilmek için gerekli şartların sağlanması gerekmektedir. Bir takım özel durumlarda Bağkur'lu sigortalılar erken emekli olabilmektedirler. Bilindiği üzere 1 Ekim 2008 tarihinde yapılan Sosyal Güvenlik Reformu ile SSk, Bağkur ve Emekli Sandığı'ndan oluşan üç tip sigortalılık yeniden düzenlenerek Sosyal Güvenlik Kurumu çatısı altında toplanarak 4A, 4B ve 4C olarak yeniden isimlendirilmiştir. Bağkur olarak isimlendirilen ve Sosyal Güvenlik Reformunun ardından 4B olan sigortalılık türünde daha çok kendi işini yöneten işletme sahipleri, serbest meslek erbabı, tacirler ve ziraat işiyle uğraşan çiftçiler yani kamu ya da özel bir kuruma tabi olarak çalışmaksızın sigortalı olmak isteyen vatandaşların faydalandığı sigortalılık türüdür. Bağkur emeklilik hesaplama ve emeklilik şartlarını detaylıca inceleyelim.
BAĞ-KUR'DAN ERKEN EMEKLİ OLMANIN YOLLARI
Bağ-Kur yani 4B gurubunda sigortalı olup prim yatıran vatandaşların birtakım şartlara uygunluk sağlanması durumunda, nispeten daha erken emekli olma şansı yakalamaları mümkün hale gelmektedir. Temel olarak 3 ana başlık halinde incelenebilecek bu erken emeklilik imkanı için sağlanması gereken şartlar şu şekilde özetlenebilir;
Erkekler için askerlik borçlanması,
Kadınlar için engelli çocuk annesi ya da evlatlık çocuk edinme ve doğum borçlanması,
Yaş kriteri ile de erken emekli olunabilmektedir.
Bağkur'a tabi sigortalılar erken emekli olarak, emekli maaşlarını önceden alabilir, çalışma hayatlarını olması gereken süreden daha önce sona erdirebilirler. Bağkur emeklilik şartları kadın ve erkekler için farklılık göstermekle birlikte hem kadınlarda hem de erkeklerde kendine has bazı avantajlar sağlayabilmektedir.
EMEKLİLİK ŞARTLARI NELER?
Ülkemizin üretim ekonomisine uzun yıllar katkı sağlayan işçiler emekli olmanın hayaliyle yaşıyor. Emeklilik yıllarında devlet tarafından işçiye pirim ve ödemelerine göre emekli maaşı veriliyor. Peki emekli olmak için istenen şartlar neler? İşte emeklilik şartları.
Sigortalılık süresinin başlangıcı 08.09.1976'dan önce olan erkek SSK'lılar:
55 yaşını doldurmuş olma ve en az 5000 gün veya, 55 yaşını doldurmamış olmakla beraber, 25 yıldan beri sigortalı bulunma ve en az 5000 gün, Malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi ödemiş olma şartlarını yerine getirenler, tam emekli aylığına hak kazanmaktadırlar.
08.09.1999 günü ve sonrası işe giren erkekler emekli olabilmeleri için 60 yaşını tamamlamış ve en az 7000 gün sayısı ile emekli olabilecekler. Görüldüğü üzere 08.09.1999 gününden sonra işe girenler için sigortalılık süresi diye bir şey kalmamıştır. 7000 günü doldurmak ve 60 yaşını tamamlayıp 61 yaşından gün alması gerekir.
4.500 GÜN İLE ERKEKLERDE EMEKLİLİK
60 yaşını doldurmuş olması , 25 yıldan beri sigortalı bulunması ve en az 4500 gün prim ödemek şartı ile kısmı emekli olabileceklerdir.
01.05.2008 GÜNÜNDEN SONRA İŞE GİREN ERKEKLERİN EMEKLİLİK ŞARTLARI
a-Normal Emeklilik Şartları:
7200 günü 31.12.2005 tarihine kadar tamamlayan erkekler 60 yaşında emekli olur ama diğerleri için tablo aşağıdadır.
1)- 01.01.2036 ila 31.12.2037 tarihleri arasında 7200 günü tamamlayan için 61 yaş
2)- 01.01.2038 ila 31.12.2039 tarihleri arasında 7200 günü tamamlayan için 62 yaş
3)- 01.01.2040 ila 31.12.2041 tarihleri arasında 7200 günü tamamlayan için 63 yaş
4)- 01.01.2042 ila 31.12.2043 tarihleri arasında 7200 günü tamamlayan için 64 yaş
5)- 01.01.2044 ila 31.12.2045 tarihleri arasında 7200 günü tamamlayan için 65 yaş
6)- 01.01.2046 ila 31.12.2047 tarihleri arasında 7200 günü tamamlayan için 65.
KADINLARDA EMEKLİLİK ŞARTLARI
Belirli süre sigortalı olup bu süre içinde primlerini eksiksiz ödeyen ve yaş şartını da yerine getiren kadın çalışanlar, erkeklere göre daha az prim ödeme gün sayısı ile daha erken yaşta emekliliğe hak kazanıyorlar. Kadın çalışanlar yaş haddinde de emekli olup kısmi aylık alabiliyorlar.
SSK kapsamında bayanların emekli yaşı işe ilk giriş tarihine göre değişir. İlk defa 01.05.2008 tarihinden sonra sigortalı olmanız halinde 58 yaş ve 7200 gün şartı ile emeklilik hakkı kazanabiliyorsunuz. Ancak 58 yaşında emeklilik hakkı elde edebilmeniz için 7200 iş gününü 31.12.2035 tarihine kadar tamamlamanız gerekiyor.
3600 gün ve 15 yıllık sigortalılık süresini;
– 23.05.2002 tarihinden önce tamamladıysanız 50 yaşında,
– 24.05.2002-23.05.2005 tarihleri arasında tamamladıysanız 52 yaşında,
– 24.05.2005-23.05.2008 tarihleri arasında tamamladıysanız 54 yaşında,
– 24.05.2008-23.05.2011 tarihleri arasında tamamladıysanız 56 yaşında,
– 24.05.2011 tarihinde sonra tamamladıysanız 58 yaşında 3600 gün ile emeklilik hakkı elde edebilirsiniz.
SSK ya da diğer kapsamlarda ilk işe giriş tarihiniz 08.09.1999 tarihi ile 30.04.2008 tarihleri arası ise; 4500 gün 25 yıllık sigortalılık süresi ve 58 yaşı tamamlamanız halinde SSK yaş haddinden emekli olabilirsiniz.
SSK ya da diğer kapsamlarda ilk işe giriş tarihiniz 01.05.2008 tarihi ve sonrası ise 5400 gün 61 yaşı tamamlamanız halinde emekli olursunuz. Ancak yine bu tarihten sonra girişi olanlar emeklilikte kademeli geçişe tabidir. 5400 günden 61 yaşında emekli olabilmeniz için 5400 günü en geç 31.12.2035 tarihine kadar tamamlamış olmanız gerekiyor.
Ayrıca; 5400 günlük prim gününü; 31.12.2037 tarihine kadar tamamlamanız halinde 62 yaşında, 31.12.2039 tarihine kadar tamamlamanız halinde 63 yaşında, 31.12.2041 tarihine kadar tamamlamanız halinde 64 yaşında, 01.01.2042 tarihinden sonra tamamlamanız halinde ise 65 yaşında emekli olursunuz.
DOĞUM BORÇLANMASI NASIL YAPILIR?
Doğum nedeniyle çalışma hayatından kopan kadınların diğer çalışanlardan geri kalmamaları için tanınan doğum borçlanması sayesinde erkek sigortalıların askerlik borçlanması gibi kadın sigortalılar da doğum borçlanması yoluyla Bağkur erken emeklilik müjdesi 2019 yılında da önceki yıllarda olduğu gibi yakalayabilirler. Bu kapsamda doğum borçlanması yapacak kişilerin sigorta başlangıç tarihinden sonra doğum yapmış olmaları gerekmektedir.
Sigortalılık öncesi doğumlar borçlanılamaz. 2014 yılında yapılan değişiklikler ile SSK, Bağkur ve Emekli sandığı türlerinden hangisine tabi olursa olsun tüm sigortalılara doğum borçlanması yapma hakkı tanınmıştır. Yine 2014 yılında yapılan değişiklik sayesinde önceden 2 çocuğa kadar olan doğum borçlanması 3 çocuğa çıkarılarak, 3 kez doğum yapan bir kadın sigortalının 2 bin 160 güne kadar borçlanma hakkına kavuşması sağlanmıştır.
Bu sayede kadın sigortalılar doğum yaptıkları ve çalışamadıkları süreleri kapsayan prim günlerini ödeyerek prim gün sayılarını arttırarak emeklilik tarihlerini öne çekebilmektedirler. Ancak erkek sigortalıların askerlik borçlanmalarında olduğu gibi kadın sigortalıların da her doğum borçlanması erken emeklilik anlamına gelmemektedir. Bunun için kadın sigortalının emeklilik yaşında prim sayısı yetmiyorsa avantaj sağlar, çalışma hayatına staj ile başlayan erken yaşta sigortalı olan kadınlar için büyük bir avantaj olabilir. Doğum borçlanması için gerekli olan şartlar;
TOPLU ÖDEME İLE ERKEN EMEKLİ OLUNABİLİR Mİ?
Her çalışan haklı olarak bir gün emekli olmayı hayal ediyor. Ülkemizde bunun yolu da belli sayıda gün prim ödemek, belli yaşa gelmek ve belli bir sigortalı yılını doldurmak isteniyor. Yasalarımız geçmiş yıllarda çalışılmayan dönemler için geriye dönük ödeme imkânı tanımıyor. Ancak bazı istisnalar ile toplu ödeme yaparak bu günleri satın almak mümkün olabiliyor. Sigortalıların borçlanma yapabilecekleri süreler 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu'nun 41. Maddesi ile düzenlenmiş.
1) Kadınlar sigortadan sonra üç çocuğa kadar doğum borçlanması yaparak 2.160 günü toplu ödeme ile satın alabiliyor.
2) Er veya erbaş olarak silah altında veya yedek subay okulunda geçen süreleri toplu olarak ödemek mümkün.
3) Emekli Sandığı'na tabi çalışan memurların, ücretsiz izin süreleri borçlanılabiliyor.
4) Sigortalı olmaksızın doktora öğrenimi veya tıpta uzmanlık için yurt içinde veya yurt dışında geçirdikleri normal doktora veya uzmanlık öğrenim süreleri borçlanılarak emeklilik hesabında kullanılıyor.
5) Sigortalı olmaksızın avukatlık stajını yapanların normal staj süreleri de borçlanılabiliyor.
6) Sigortalı iken herhangi bir suçtan tutuklanan veya gözaltına alınanlardan bu suçtan dolayı beraat edenlerin tutuklulukta veya gözaltında geçen süreleri de borçlanılabiliyor.
7) Grev ve lokavtta geçen süreleri de borçlanmak mümkün.
8) Hekimlerin fahrî asistanlıkta geçen süreleri borçlanılıyor.
9) Seçim kanunları gereğince görevlerinden istifa edenlerin, açıkta geçirdikleri süreleri borçlanma imkânları bulunuyor.
10) Part-time çalışanlar, 30 günden az çalışması olanlar, ücretli öğretmenler bu süreleri borçlanarak 30 güne tamamlayabiliyor.
YIPRANMA PAYI NEDİR?
Yıpranma payı ile çalışma koşulları ağır olan mesleklerden daha çabuk emekli olunması amaçlanıyor. 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu'nda "fiili hizmet zammı" olarak geçen yıpranma payı ile çalışma koşullarının ağır olması sebebiyle diğer mesleklere nazaran daha fazla efor sarf edilen ve diğer mesleklerden daha fazla yıpranmaya maruz kalınan işlerde daha çabuk emekli olunması amaçlanıyor.
Örneğin yıpranma payı hakkına sahip olan mesleklerde çalışana çalıştıkları her yıl için ilave 90 gün fiili hizmet zammı veriliyorsa, 12 ay çalışan bir personel, 15 ay çalışmış gibi kabul ediliyor. Buna göre, normalde her yıl emeklilikte 360 gün olarak kabul edilirken, fiili hizmet zammı kapsamındaki mesleklerde her yıl 360 güne ilave olarak 60 ile 180 gün arasında değişen oranlarda prim ödeme gün sayısı ilave ediliyor. Yani, normal bir işte çalışanın emekliliğinde yılda 360 gün dikkate alınırken, fiili hizmet zammı kapsamındaki işlerde 420 ile 540 gün arasında prim ödeme günü dikkate alınıyor.
YIPRANMA PAYI NASIL HESAPLANIYOR?
Örneğin yıpranma payı hakkına sahip olan mesleklerde çalışana çalıştıkları her yıl için ilave 90 gün fiili hizmet zammı veriliyorsa, 12 ay çalışan bir personel, 15 ay çalışmış gibi kabul ediliyor. Buna göre, normalde her yıl emeklilikte 360 gün olarak kabul edilirken, fiili hizmet zammı kapsamındaki mesleklerde her yıl 360 güne ilave olarak 60 ile 180 gün arasında değişen oranlarda prim ödeme gün sayısı ilave ediliyor. Yani, normal bir işte çalışanın emekliliğinde yılda 360 gün dikkate alınırken, fiili hizmet zammı kapsamındaki işlerde 420 ile 540 gün arasında prim ödeme günü dikkate alınıyor.
SAĞLIK ÇALIŞANLARINA YIPRANMA HAKKI NE ZAMAN VERİLECEK?
İnsan sağlığına ilişkin işlerde çalışanlara tanınan FHSZ hakkı, 3 Ağustos 2018 tarihinden sonraki çalışmalara uygulanacak. Çalıştıkları her 360 güne karşılık, 60 gün ilave edilecek.
FHSZ'den yararlanabilecek sağlık meslek mensupları için 45 başlık altında meslek kodu belirlendi. Ancak, meslek kodu listesinde yer almayan, fakat kanuna göre sağlık mesleği olduğu kabul edilen meslekler için ise Sağlık Bakanlığı'ndan görüş alındıktan sonra gerekli işlem yapılacak.
Örneğin, bir personelini eczane kalfası olarak çalıştırdığını beyan eden eczacı, bu personelin eğitim sertifikası veya kurs bitirme belgesini ekleyerek SGK'ya başvuracak. SGK onaylarsa bu kişinin sigorta bildirimleri "Eczane hizmetleri teknikeri" olarak yatırılacak.
Sağlık meslek mensubu sayılmakla birlikte halen Yükseköğretim Kanunu uyarınca görev yapanlar da insan sağlığı için koruyucu, teşhis, tedavi ve rehabilite edici hizmetlerde fiilen çalışmaları şartıyla FHSZ'den yararlanabilecekler.
YIPRANMA PAYI KİMLERİ KAPSIYOR?
Kurşun ve arsenik işlerinde çalışanlar 60 - 90 gün
Cam fabrika ve atölyelerinde çalışanlar 60 gün
Cıva üretimi işleri sanayinde çalışanlar 90 gün
Çimento fabrikalarında çalışanlar 60 gün
Kok fabrikalarıyla Termik santrallerde çalışanlar 60 gün
Alüminyum fabrikalarında çalışanlar 60 gün
Demir ve çelik fabrikalarında çalışanlar 90 gün
Döküm fabrikalarında çalışanlar 60 gün
Asit üretimi yapan yerlerde çalışanlar 90 ile 180 gün
Madenlerin yer altında çalışanları 180 gün
Radyoaktif ve doğal ve yapay radyoaktif, radyoiyonizan maddeler radyoiyonizan maddelerle veya bütün diğer korpüsküler emanasyon kaynakları yapılan işler ile yapılan işlerde çalışanlar 90 gün.
Su altında çalışanlar 60 gün
ASKERİ SAĞLIK PERSONELİ
Askeri hastanelerde çalışırken Sağlık Bakanlığı'na ve Sağlık Bilimleri Üniversitesi'ne devredilen personelin durumuna da açıklık getirildi. Bu personelden, aylıklarını 926 sayılı Türk Silahlı Kuvvetleri Personel Kanunu'na göre almaya devam edenler, TSK mensuplarında olduğu gibi her 360 güne karşılık 90 gün FHSZ elde edecekler. Aylıklarını 926 sayılı kanun kapsamında almayan personel ise diğer sağlık çalışanları gibi 360 güne karşılık 60 gün FHSZ kazanacak.
İHTİYAT PİLOTLARI İÇİN YIPRANMA HAKKI
FETÖ'nün 15 Temmuz hain darbe girişiminden sonra çok sayıda askeri pilotun ihraç edilmesinin ardından 2016 yılında çıkartılan kanunla "ihtiyat pilot" uygulamasına geçildi. Bu kapsamda, orduda görev yaptıktan sonra özel havayolu şirketlerine geçmiş olan pilotlar, ayda en az 3 gün F-16'larla uçuş pratiği yaparak savaş durumunda görev yapmak üzere hazır tutulacak.
Genelgeye göre, emeklilik ve yaşlılık aylığı alanlar hariç ihtiyat pilotları, Türk Silahlı Kuvvetleri personeline uygulanmakta olan FHSZ'den yararlanacaklar. Bu kapsamda görev yaptıkları sürelere 4'te 1 oranında ilave edilecek.
BELGELEYENLER YIPRANMA HAKKI KULLANABİLİR
Genelgede, çalıştığı işyeri esas faaliyet konusu itibarıyla FHSZ kapsamında olmayan ancak kanunda sayılan ve yıpranmaya tabi işte çalışanlara da kolaylık sağlandı. Örneğin, motorlu piston imalatı yapan bir işyeri normalde FHSZ'ne tabi değil. Ancak, bu işyerinde dökümhane var ise bu dökümhanede çalışan işçiler, demir-çelik işçilerinde olduğu gibi yılda 90 gün yıpranma hakkından yararlanabilecek. Ancak, bu haktan yararlanabilmek için SGK'ya başvuru yapılması ve durumun belgelendirilmesi gerekiyor.
AZAMİ 26 GÜN BİLDİRİLECEK
Yıpranma hakkından yararlananlar için 3 Kasım 2017 tarihinden itibaren SGK'ya bildirge gönderilirken, FHSZ kapsamındaki çalışma süresi bir ay içinde 26 günü aşamayacak. Başka bir ifadeyle haftada 1 gün tatil kabul edilerek, tatil günleri için FHSZ bildirimi yapılamayacak. Emekli aylığı bağlanmış olanlar hariç olmak üzere, daha önce yanlışlıkla FHSZ kapsamındaki çalışmalar 26 günden fazla bildirilmiş ise bu beyannameler de düzeltilerek işlem yapılacak. FHSZ kapsamındaki günler ile diğer günlerin toplamı ayda 30 günü geçemeyecek.
YIPRANMA PAYI GERİYE DÖNÜK İŞLETİLEBİLİR Mİ?
Torba yasa içerisinde yer alan yıpranma payı, yürürlüğe girmesinin ardından sonraki çalışmaları etkileyecek. Herhangi bir revize olmaması halinde geriye dönük çalışmalar yıpranma yasasına dahil edilmeyecek.
Bu yasadan idari görevlerde bulunan çalışanlar yararlanamayacak.
ASKERLİK BORÇLANMASI NASIL YAPILIR?
Sigortalı erkek vatandaşların, er ve erbaş olarak vatani görevlerini yaptıkları süreler ile yedek subay olarak silahaltında geçirdikleri süreleri Sosyal Güvenlik Kurumuna borçlanmak suretiyle ödeyebilirler. Bu borçlanma, hem borçlanan kişinin hem prim ödeme gün sayısını arttırarak emekli olmak için gerekli sigortalılık süresine katkı sağlar hem de çalışma hayatına başlamadan yapmış olduğu askerlik sayesinde işe giriş tarihini öne çekerek Bağkur erken emeklilik müjdesini sigortalı vatandaşlara vermektedir.
Ancak her askerlik ödemesi erken emeklilik anlamına gelmeyebilir. Bunun için askerliğin çalışma hayatına başlamadan yapılmış olması büyük bir avantaj sağlarken, çalışma hayatı içerisinde yapılan askerlik görevinin borçlanılması prim gün sayısı üzerinde etkili olurken, işe başlama yaşını öne çekmeyecektir. Askerlik borçlanmasıyla ilgili bir diğer önemli husus da özellikle Bağkur'lu sigortalıların askerlik dönemlerinde primlerinin ödenmemiş olması gerektiğidir.
Bağkur'lu kişiler SSK'lılar gibi bir kuruma tabi olarak çalışmadıklarından askerlik görevi sırasında da prim ödeyebilmektedirler. Askerlik borçlanması yapmak isteyen sigortalılar;
Sigortalı nüfus cüzdanı aslı ve fotokopisi ve Askerlik Borçlanma Başvuru Formunu, Sosyal Güvenlik Kurumundan temin ederek, Sosyal Güvenlik kurumları il veya ilçe müdürlüklerine müracaat edip askerlik borçlanma işlemlerini yaptırabilirler. Başvuru değerlendirmeleri sonunda başvuru sahibi sigortalılara tanınan 30 günlük sürede askerlik borçlanması prim ödemelerinin SGK hesaplarına yapılması gerekmektedir.