CEM KILIÇ
Türkiye'de SGK verilerine göre toplam işyeri sayısı 1 milyon 597 bin. Bu işyerleri tek bir sigortalı çalıştırsalar bile, "risk değerlendirme" raporu hazırlayacak. Kapıcı çalıştıran apartmanlar da buna dahil.
Çalışma Bakanlığı risk değerlendirmesi için örnek rehber hazırladı. Rehberler www.csgb.gov.tr adresinde. Bakanlık taksi, dolmuş, apartman, çağrı merkezi, kasap, kuru temizlemeci, ofis, lokanta ve kuaförler için rehber hazırladı. Bu rehberlerde dikkat edilmesi gereken hususlar ve alınacak önlemler anlatılıyor.
İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu yüksek idari para cezalarıyla çalışma yaşamımıza girdi. Para cezaları bir kere kesilip bırakılmıyor. Müfettişlerin tespiti halinde, para cezası aykırılığın devam ettiği her ay için kesiliyor.
Müfettişler her ay takip edecek
Müfettiş risk değerlendirme raporunu istediğinde, rapor düzenlenmemiş ya da yapım aşamasındaysa, ilk tespit olarak 3.234 TL ceza kesiliyor, tespit tarihinden sonra değerlendirme yapılmayan her ay için ayrıca 4.851 TL ceza kesiliyor. Risk değerlendirmesinde tek ceza bu değil. İşverene, işyerinde risklerin belirlenmesine yönelik olarak kontrol, ölçüm, inceleme ve araştırmaları yapmamak durumunda 1.617 TL idari cezası kesiliyor. Değerlendirme yaptırmayan işveren ilk tespitte 5 bin TL civarında bir para ödemek durumunda olduğu gibi bu tespitten sonra risk değerlendirmesini yaptırmadığı her ay için de yine 5 bin TL'ye yakın idari para cezasıyla karşılaşıyor.
Risk değerlendirmesinin dışındaki idari para cezalarının da oldukça yüksek olduğunu görüyoruz. Örneğin iş güvenliği uzmanı çalıştırmayan işveren, çalıştırmadığı her ay için 5.390 TL idari para cezası ile karşı karşıya. Çalıştırdığı iş güvenliği uzmanının önerdiği tedbirleri yerine getirmeyen, hak ve yetkilerini kısıtlayan işveren de 2.695 TL idari para cezası ödemek durumunda. Çalışanlarına iş sağlığı ve güvenliği eğitimi vermeyen, iş sağlığı ve güvenliği konularında bilgilendirmeyen, iş sağlığı ve güvenliği süreçlerine katılımını sağlamayan ve sağlık gözetimi yaptırmayan işveren ise çalışan sayısı doğrultusunda idari para cezası ile karşı karşıya. Örneğin 250 çalışanı olan bir işveren bu yükümlülükleri yerine getirmediği takdirde yaklaşık 1 milyon TL idari para cezası ödemek zorunda kalabilir. Dolayısıyla bu yükümlülükleri bir an önce yerine getirmek çok önemli.
Hemen belirtelim, Çalışma Bakanlığı denetim elemanları 2014 yılının ilk aylarında denetimlerine hız verecek. Küçük büyük ayrımı yapılmadan işyerlerinin tamamına gidilmesi, denetim yapılması bugünlerde planlanıyor.
Nasıl yapılacak?
Risk değerlendirmesi beş aşamada gerçekleştiriliyor. İşyerinde öncelikle tehlike kaynakları belirlenecek. Sonra bu tehlike kaynaklarından doğabilecek riskler analiz edilerek bu risklerin ortadan kaldırılması, bu risklere yönelik önlemlerin alınması gerekiyor. Bütün bu sürecin kayıt altına alınması ve risk değerlendirmesinin yenilenmesi ise son aşamalar.
Risk değerlendirmesi bir kez yapılıp tozlu raflarda unutulacak bir çalışma değil. Risk değerlendirmesi yaşayan bir belge olmalı. Bu nedenle risk değerlendirmesinin işyerinde hiçbir değişiklik olmazsa bile az tehlikeli sınıfta en geç altı, tehlikeli sınıfta en geç dört ve çok tehlikeli sınıfta en geç iki yılda bir yenilenmesi gerekiyor.
Bunun dışında işyeri taşınırsa, üretim yöntemi değişirse, iş kazası, meslek hastalığı veya ramak kala olayı yaşanırsa, işyeri dışından kaynaklanan yeni bir tehlike ortaya çıkarsa risk değerlendirmesinin yenilenmesi gerekiyor.
Risk değerlendirmesini kim yapacak?
İşyerinde risk değerlendirmesini; işveren veya işveren vekili, iş güvenliği uzmanı ve işyeri hekimi, çalışan temsilcileri, destek elemanları yapacak. Ekipte ayrıca birimleri temsil eden ve yürütülen çalışmalar, tehlike kaynakları ile riskler konusunda bilgi sahibi çalışanlar yeralacak.
Önce çalışan temsilcisi seçilmesi gerekiyor. Yangınla mücadele, ilk yardım ve benzeri konularda yeterli bilgiye sahip kişiler destek elamanı olarak görevlendirilecek. Bu ekip tarafından risk değerlendirmesi yapılacak. İş güvenliği uzmanı ve işyeri hekimi henüz atanmamışsa değerlendirme bu kişiler olmadan yapılacak.
Nasıl bir belge?
Değerlendirmenin matbu bir hali yok. Yönetmelik bulunması gerekenleri şöyle sıralıyor: İşyerinin ünvanı, adresi, işverenin adı, değerlendirme ekibinde yer alanlar, bu kişilerin belgeleri, tarih ve geçerlilik süresi, bölümlerin adı, tehlike kaynakları, tespit edilen riskler, risk analizinde kullanılan yöntemler, tespit edilen risklerin önem ve öncelik sırası, düzeltici ve önleyici tedbirler, gerçekleştirilme tarihleri...