Uzm. Dr. Mustafa Nuri CEYHAN: "Gereksiz Tomografi Çektirerek Hayatınızı Riske Atmayın"
Vatandaşlarımızı çok gerekmediği takdirde hekim tavsiyesi olmadan TOMOGRAFİ çektirmemeleri konusunda uyarmak istiyorum. Bazen en ufak baş ağrısında dahi hasta vatandaşlarımız tarafından tomografi istenmektedir. Hekim hastalığı atlamamak için bazen de hastanın psikolojik baskısından dolayı, gerekli olsun olmasın tomografi istemektedir. Ne kadar iyi niyetli olsa da aslında o hekim teşhiste tecrübeleriyle sonuca gidebilmeli çok gerekli olduğunu düşündüğünde ise sadece o bölgenin tomografisini istemelidir.
Çekilen bölge küçük olursa kesit sayısı az olacağından doz düşük olacaktır. Sağlık Bakanlığı sağlık hizmetleri genel müdürlüğü verilerine göre son beş yılda çekilen tomografi sayısının ise 2 kat artarak 9 milyon 726 bine ulaştığını belirtmektedir. Hasta her tomografi çekiminde 4-7 mSv (doz eşdeğeri) arasında radyasyon almaktadır. Oysa bu tek bir seferde alınan doz olup bununla yetinmeyip başka hastaneleri de dolaştığı düşünülürse kat kat dozu artmaktadır. Aynı sene içerisinde 2 ve ya 3 kere daha çekildiği düşünülrse doz miktarı 20 mSv üstünde olur. Buda riskli olarak gördüğümüz seviyedir.
En tehlikeli olan bölge görüntülemesi karın ve akciğer tomografisi görüntülemeleridir. Görüntüleme teknikleri içerisinde en yüksek radyasyonun tomografi sırasında alındığına işaret edmek istiyorum, özellikle akciğer tomografisinde röntgene göre 200-400 kat kadar fazla doz verildiğini ifade edebilirim. New England Journal of Medicine adlı tıp dergisinde yayınlanan bir rapora göre, her 3 tomografiden birinin gereksiz olduğu belirtilmektedir. İç organlarımızın tolere edeceği bir doz vardır. Bu dozların yukarısına çıkılmaması gerekmektedir.
Vatandaşlarımız "Gerekmedikçe film çektirmesinler."
Özellikle hamile kadınların ve genç insanların daha fazla korunması gerektiğini söyleyebilirim.
"Gençlerle ilgili ispatlanmış bir şey yok fakat risk ölçümleri var. Japonya'daki atom bombasından sonra ortaya çıkan veriler ışığında tomografinin verdiği radyasyonu kıyaslamışlar ve bir oranlama yapmışlar. Mesela çocuk yaşta bir karın tomografisi çekildiği zaman 2 binde bir kanser çıkma ihtimali hesaplanmış ama ispatlanmamış. Bu, yüksek bir risk olduğu için 2 binde bir bile olsa gereksiz tomografi çekilmemelidir. Beyin tomografisinde risk biraz daha az."
Hastaların kendilerine tetkik yapılması için ısrar etmemeleri gerektiğini belirtmek istiyorum. "Türk toplumunda doktor tetkik istemiyorsa hasta kendisiyle yeterince ilgilenilmediğini düşünüyor ve tatmin olmuyor. (Doktor bir tomografi bile istemedi) diyor. Oysa klinik bir endikasyon yoksa bu tür tetkikleri zaten istenmiyor." Vatandaşlarımızı bu konuya hassasiyetle yaklaşmalarını tavsiye ediyorum. Getirdiği riskler nedeniyle bazı kadınların mamografiden korktuğunu, oysa mamografide alınan radyasyonun, hava kirliliği olan bir şehirde bir gün dolaşma ile alınan radyasyonla aynı olduğunu söyledi.
Şöyle devam etmek istiyorum;
"Mamografi çekiminde alınan radyasyon sanıldığı kadar yüksek değil, çok abartılıyor. Kadınlara tavsiyem; meme kanserinin erken teşhisi için mamografiden korkmayın. Bir endikasyon yoksa 40 yaşından önce çektirmeyin, zaten 40 yaşından önce çekilen mamografide memenin yapısından dolayı çok fazla bir şey de görünmeyebilir ama 40 yaşından sonra kontrol amaçlı yılda bir kez mamografi yaptırılması gerekiyor."Dünyada her 7 kadından birinin ömrü boyunca meme kanserine yakalanma riskiyle karşı karşıya olduğuna dikkati çekmek gerekiyor, meme kanserinde erken teşhisin hayat kurtardığını vurguluyorum. Bundan dolayı 40 yaşından sonra 70 yaşına kadar her yıl mamografi yaptırılabilir, hiçbir risk yok diye ifade edebilirim.
Radyasyon dozunu düşürmek için önerim,
1-Çekilecek hedef bölge belirlenip öyle istek yapılmalıdır.
2-Hedef bölge dışındaki yerlerde kesit kalınlığı çok ince olmamalıdır 0.5 cm-1 cm olabilir.
3-Bebeklere hamilelere kesinlikle çekim yapılmamalıdır.
4-Bebeklerde çok zorunlu hallerde çekim yapılacaksa kritik organlar için kurşunlu kişisel koruyucular kullanılmalıdır .
5-Yeni doğum yapan veya emziren anneler akciğer tomografisi çekmemelidir.
6-Hamileler zorunlu hallerde beyin çekimi yapacaksa karın bölgesi koruyucu kurşun önlükle korunmalıdır.
Uzm. Dr. Mustafa Nuri CEYHAN
Muğla Halk Sağlığı Müdürlüğü