Selma Bıyıklı Adabaş
Türk Kızılayı, Sağlık Bakanlığı ile imzaladığı protokol çerçevesinde, ailesinde vericisi olmayan kan kanseri hastaları için umut olacak TÜRKKÖK Projesi kapsamında yürüttüğü pilot uygulamayla kan toplamaya başladı.
Sağlık Bakanı Mehmet Müezzinoğlu'nun başlatacağı projeyle isteyen kan bağışçıları, bundan böyle TÜRKKÖK için ilik bağışçısı da olabilecek.
Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Tıp Fakültesi Hematoloji Billim Dalı Öğretim Üyesi ve Türk Kızılayı Kan Hizmetleri Sorumlusu Prof. Dr. Gülsüm Özet, verici bulamayan kan kanseri hastaları için düzenlenen kampanyalarla zaman zaman kamuoyunun gündemine gelen kemik iliği bağışının bundan böyle TÜRKKÖK Projesi ileTürk Kızılayı tarafından toplanacağını söyledi.
Son çalışmaların KKTC'de düzenlenen 9. Ulusal Aferez Kongresi'nde de ele alındığını bildiren Özet, ülkede yılda 3 bine yakın nakil yapıldığını, çok sayıda nakil merkezi bulunduğunu ancak akrabasında vericisi olmayan hastalarda sorun yaşandığını anlattı. Prof. Dr. Özet, şu bilgileri aktardı:
"Artık hastalarımız merkez bulamadığı için değil verici bulamadığı için nakil olamıyor. Bu hastalara akraba dışı verici bulmamız gerekiyor. Şimdiye kadar verici bankası olmadığı için ilik yurt dışından aranıyordu. Nihayet TÜRKÖK başlıyor. 2013'de Sağlık Bakanlığı ile imzaladığımız protokolle gönüllü kanlarını biz toplayacağız. Bu toplanan kanlar da anlaşmalı laboratuvarda çalışılacak ve doku tiplemesi yapılarak bir verici bankası oluşturulacak. Doku grupları çalışılıp girildikten sonra hemen sistemde görülmeye başlanacak. Türk Kızılayı olarak tüm hazırlıklarımızı tamamladık. Tüm merkezlerimizde gönüllü verici merkezleri kurduk."
Projenin başlaması dolayısıyla lansmanın Sağlık Bakanı Mehmet Müezzinoğlu'nun katılımıyla yapılacağını ifade eden Özet, "1 hafta önce başlattığımız pilot uygulamayla bine yakın vericiye ulaştık. Toplumumuz zaten bu konuda hassas. Bağışçı olmak için bugüne kadar başvurabilecekleri yer yoktu. Bakanlık TÜRKKÖK için büyük yatırım yaptı. Projenin başlamasıyla bu sayının hızla artacağına inanıyoruz" ifadesini kullandı.
Prof. Dr. Özet, verici toplanmasına 12 merkezde başlandığını, bu sayının 16'ya çıkarılacağını, daha sonra ise kan bağışı yapılan her yerde kök hücre bağışçısı kaydedebileceklerini belirterek, "Kan alınan mobil araçlarda bile kemik iliği bağışçısı kaydedebileceğiz" dedi.
Projenin hayata geçmesiyle ilk yıl 50 bin, 3 yılda 250 bin vericiye ulaşmayı planladıklarını kaydeden Özet, verici bankasının yurt dışındaki bankalarla da irtibatı olacağını, bir hasta için bağışçının öncelikle TÜRKKÖK'ten aranacağını, burada bulunamadığı takdirde yine yurt dışı bankalara başvurulacağını söyledi. Özet, "Ülkemizde bir verici bankası olacağı için buradan daha kısa sürede ve ucuza kemik iliği bulunabileceğini umuyoruz" diye konuştu.
Bir hasta için bulunan uygun vericiye yine Türk Kızılayı'nın ulaşacağını anlatan Özet, "Kök hücre bağışçısı olmak isteyen herkesin ulaşacağı yer artık Kızılay kan merkezleri" dedi.
Kök hücre nakli nedir?
Prof. Dr. Özet'in verdiği bilgiye göre, kök hücre nakli, kan üreten kök hücrelerin, kemik iliğine gidip burada yine kan hücresi üretmeye başlaması amacıyla ya hastadan alınıp kendisine ya da başka kaynaktan alınıp hastaya verilmesi işlemine dayanıyor. Bu halk arasında ''kemik iliği nakli'' olarak da biliniyor.
Kök hücre nakilleri, öncelikle ''akut lösemi'' denilen kan, kemik iliği ve lenf bezi kanserlerinde tamamen şifa sağlayabiliyor. Ayrıca, aplastik anemi, paroksismal noktural hemoglobinüri (PNH), primer amiloidoz, hemoglobinopatiler (talasemi, orak hücreli anemi), immün yetmezlik durumları ve kalıtsal metabolik hastalıklarda da iyileşme potansiyeli taşıyor.
Kök hücre vericisi olmanın insan sağlığı üzerine ciddi olumsuz bir etkisi yok.
Son yıllarda, daha çok kanda bulunan kök hücreler, "aferez cihazı" denilen özel bir aygıtla toplanıyor. Donör (verici) sadece bir süre, kan verir gibi kolundan bir serum seti takılarak, dinlenme ve istirahat pozisyonunda uzanıyor. Yöntem acı veya sıkıntı vermiyor.
İşlemden önce vericilere bir süre cilt altından, kandaki kök hücre sayısını artırmak amacıyla aşı yapılıyor.
Kök hücreler sürekli çoğaldığı için verici olmakla insanın kök hücreleri azalmıyor.
Bulaşıcı ciddi bir hastalığı olmayan 18-55 yaş arası sağlıklı herkes verici olabiliyor.
Ülkede durum
Dünyada yılda 60-65 bin civarında kök hücre nakli yapılıyor.
Türkiye'de ise son 10 yıl içerisinde merkez sayısı ve nakil sayısı hızla artış gösterdi. Halen Türkiye'de 19'u çocuk, 42'si erişkin olmak üzere toplam 61 nakil merkezi bulunuyor. 2013 yılında ülkede yaklaşık 3 bin nakil yapıldı.