Bazı tümörlerin ameliyat edilmesini ortadan kaldıran CyberKnife ve Gamma Knife ise bu teknolojilerin başında geliyor. Acıbadem Maslak Hastanesi Radyasyon Onkolojisi Uzmanı Prof. Dr. Enis Özyar CyberKnife’ı, Acıbadem Kozyatağı Beyin ve Sinir Cerrahisi Uzmanı Prof. Dr. Selçuk Peker Gamma Knife’ı anlattı.
CYBERKNIFE
İLE TÜMÖRE NOKTASAL DARBE
Acıbadem Maslak Hastanesi Radyasyon Onkolojisi Uzmanı Prof. Dr. Enis Özyar, CyberKnife teknolojisinde ışının vücudun çeşitli yerlerindeki tümörlere cerrahi işlem etkisi yaptığını, ayrıca hastanın da aynı gün normal yaşantısına dönebildiğini söylüyor.
CyberKnife nasıl bir yöntemdir?
Tümörü, cerrahi yöntem kadar kesin sınırlarla ortadan kaldıran, ışınların normal dokuya zarar vermesini önleyen bir tedavi yöntemidir. Bu yöntemde akciğerde tek lezyon bile olsa üç seansta, yüksek dozda radyasyonla yok ediliyor. İşlemin uygulanması bir cerrahi işlem titizliğinde gerçekleşiyor. Ama cerrahi işlemden farklı olarak hasta ağrı çekmiyor ve aynı günün akşamı normal yaşantısına dönüyor. Hatta dans bile edebiliyor.
Hangi durumlarda kullanılıyor?
CyberKnife, beyindeki iyi huylu tümörlerde ve tümör olmayan bazı oluşumlarda (mesela arteryovenöz malformasyon dediğimiz anomalilerde) uygulanıyor. CyberKnife’ın bir özelliği de beyin dışında da uygulanabilmesi. Omur tümörleri, karaciğer metastazları, prostat kanseri, pankreas kanseri, paraspinal olarak adlandırılan vertebra kenarındaki tümörler, genis ve maksilla kanserleri denilen yüzdeki bazı kanserlerde de kullanılıyor.
CyberKnife’ın özelliği nedir?
Geçmiş yıllarda, eski cihazlarla verilen doz kısıtlıydı ve bu dozun tümörü kontrol etmeyeceği bilinirdi. Ancak yine de daha fazla doz kullanılamazdı. Çünkü diğer organlara zarar verme riski yüksekti. Örneğin iki gözün arasına yerleşmiş bir tümörde, göz ışından etkilenip ileride kör olmasın diye mecburen belli bir dozda kalınırdı. Tümör kontrol edilemez ve ilerlerdi. Sonuçta ya hasta kaybedilirdi ya da tümör yok edilirdi. Ama hasta hayatı boyunca kör kalırdı. Şimdi bu cihaz daha hassas ışınladığı için tümöre çok daha fazla ışın verilebiliyor.
Peki cihaz nasıl çalışıyor?
Robotun üstündeki ışın veren makine, hastanın bedenine 200 farklı bölgesinden girip, noktasal biçimde ışınlama yapıyor.
Tedavi süresi ne kadar?
Tedavinin süresi, hastanın durumuna, daha önce ışın alıp almamasına göre belirleniyor. Tedavilerin seansları yaklaşık 15 dakika ile 45 dakika arasında olabiliyor. Toplam tedavi seansı da 1 ila 5 arasında değişiyor.
Bu yöntemin diğer yöntemlere göre üstünlükleri ve farkı nedir?
Birincisi, daha önce ışınlanmış ama hastalığı tekrarlamış hastalarda ikinci kez radyasyon verilmesi mümkün. İkincisi, yüksek dozda etrafa zarar vermeden bir tedavi yapılabiliyor. Eski yıllarda tedavi edilemeyen, nadir görülen hastalıkların tedavisinde kullanılıyor.
Gamma Knife’tan farkı nedir?
Gamma Knife’tan farkı, kafayı çerçeve ile sabitlemek yerine maske kullanılması, beyin dışında da uygulanabilmesi, tek seans değil, çok seans yapılabilmesi ve tümörde boyut sınırının olmaması. Bu yöntemle büyük tümörlere de ışınlama yapılabiliyor. Çünkü tedavi bölünebiliyor, tümör 5 cm. çapında ise 5 seans yapılabiliyor.
Bu maske ve yataklar neden kullanılıyor?
Hastayı sabitlemek için kullanılıyor. Aslında burada bir değil, iki robot var. Işınlamayı yapan cihazın oturduğu robot, bir de hastanın yattığı, yatak robot. Her ikisi de hastanın sürekli görüntüsünü alarak, tümörün doğru yerde olup olmadığını saptayıp, ışınlama yapıyor.
Yaş sınırlaması var mı?
Hayır, hiçbir sınırlama yok.
Ne zamandan bu yana kullanılıyor?
İlk bulunuşu 1994-95 olsa da, yaygınlaşması 2000 yılından sonra oldu.
BEYİN TÜMÖRLERİNİN RADYOCERRAHİ İLE TEDAVİSİNDE ALTIN STANDART: GAMMA KNIFE
Acıbadem Kozyatağı Beyin ve Sinir Cerrahisi Uzmanı Prof. Dr. Selçuk Peker, çoğunlukla beyin tümörlerinde ve beyindeki damar yumaklarında kullanılan Gamma Knife teknolojisinin beyin tümörlerinin radyocerrahi ile tedavisinde altın standart olduğunu söylüyor.
Gamma Knife nasıl bir yöntemdir?
Gamma Knife radyocerrahisi, tek seferde yüksek yoğunluktaki ışının kafatası içindeki hastalıklı bölgeye uygulanması şekli. İngilizce ‘knife’ kelimesi ‘bıçak’ anlamına geliyor, ancak Gamma Knife bir bıçak değil. Cerrahi yöntemde kullanılan bıçak yerine burada gamma ışınları ile hastalıklı alan yok ediliyor. 201 gamma ışını kaynağından çıkan ışın demetleri, hastalıklı bölgede odaklanıyor ve bu şekilde hastalıklı bölge yok edilirken çevredeki normal beyin dokusu korunuyor.
Hangi kanser türlerinde ya da hastalıklarda uygulanıyor?
İyi huylu ya da kötü huylu beyin tümörlerinde, beynin damarsal bozukluklarında, damar yumaklarında, yüz ağrılarında, bir kısım sara hastalığında kullanılıyor. Bazen tümöre, bazen de cerrahi müdahaleden sonraki kalıntıya uygulanıyor. Amaç, tümörlerin büyümesinin durdurulması, zaman içinde giderek küçülmesinin sağlanması. Bu bir ameliyat değil.
Gamma Knife’ın diğer radyocerrahi yöntemlerinden farkı nedir?
Bu yöntem sadece beyinde kullanılıyor. Gamma Knife’ın beyin için en büyük avantajı tedavi sırasında hastanın kafasını oynatamaması. Hem kafa, hem de radyasyonu veren kaynak sabit olunca, sağlıklı dokuların riski minimuma iniyor. Bilimsel veriler, beyin tümörlerinde en çok denenmiş olan bu yöntemin başarılı sonuçlarını ortaya koyuyor.
Ayrıca Gamma Knife hastaya bir defa uygulanıyor.
Gamma Knife’ın diğer yöntemlere göre üstünlüğü nedir?
Gamma Knife tedavisinde hastanın başı bir çerçeve ile sabitleniyor. Ayrıca ışın uygulayan kaynaklar oynamıyor. Bu teknikle kafatası içindeki hedef nokta en küçük bir sapma olmadan ışınlanabiliyor. Diğer tekniklerde hasta başını oynatabileceği için bunu saptamak amaçlı ek radyasyon uygulamasını gerektiren kontroller gerçekleştiriliyor. Gamma Knife ile sadece beyin içi bozukluklarda tedavi yapılıyor. Bu konuda yılların getirdiği bir uzmanlaşma söz konusu. Gamma Knife 1968 yılından bu yana tüm dünyada 500 binden çok hastaya uygulandı. Günümüze kadar bu tekniğin etkinliğini gösteren binlerce tıbbi makale yayınlandı.
Tedavi ne kadar sürüyor?
Çerçeve takıldıktan sonra MR çekiliyor, anjiyografi yapılabiliyor. Hesaplamalar yapıldıktan sonra tedavi başlıyor. Hastalığın durumuna göre 15-20 dakika ya da 2-3 saat sürebiliyor. Aynı gün hasta evine gidiyor, günlük hayatına devam ediyor.