Kanserli hastalarda sık karşılaşılan problemlerden biri enfeksiyondur. Ateş ve ölüm olaylarının yüzde 20'si kansere bağlı olarak gelişir. Hematolojik malinitilerde (kansere neden olan kötü huylu tümörler), ölümlerin yüzde 70-75'i tümörle; diğer tümörlerde ise ölümlerin yüzde 50'si enfeksiyona bağlıdır.
NÖTROFİL ÖNEMLİ
Tümör tedavisinde kullanılan kortikositoroid adındaki kortizona benzer ilaçlar; radyoterapi ve kemik iliği transplantasyonu gibi uygulamalar duyarlılığı artırır. Kanser, çeşitli enfenksiyonlara zemin hazırlar. Kanserde önemli rol oynayan nötropeni; vücudu enfeksiyona karşı koruyan bir beyaz kan hücresi türü olan nötrofil sayısının son derecede az olmasıyla ortaya çıkan bir rahatsızlıktır. Hastalık, nötrofil sayısının 500 milimetreküpe inmesiyle ortaya çıkar. Vücudundaki nötrofil sayısı 500 ile 1000 milimetreküp arası olanlar enfeksiyon adayı, 100'ün altında olanlar ise risk grubundadır.
38 DERECE ATEŞ TEHLİKELİ
Nötropeninin şiddeti ve süresi; kemoterapi ilaçlarının kullanım süresine ve dozajına bağlıdır. Normal olarak nötrofil sayısı 500 milimetreküp olan kanserli bir hastada, vücut sıcaklığının 38 dereceye çıkması; bir saatten uzun süre seyretmesi nötropenik ateş olarak kabul edilir. Hücresel ve bağışıklık sistemindeki bozukluklar, hareketsizlik, beslenme bozukluğu ve organ fonksiyonlarındaki bozukluklar enfeksiyon riskini artırır. Hastanede uzun süre kalanlarda risk; iki kat yüksektir. En büyük tehlike enfeksiyondan dolayı kemoterapinin kesilmesi veya süresinin uzatılmasıdır.
İLAÇ DOZU AYARLANMALI
Kanser tedavisi sırasında görülen kemoterapi nedeniyle oluşan nötropeni de bakterilerin üremesine neden olur. Nötropeni riski; hasta ve kullanılan tedavi rejimi ile ilgilidir. 65 yaşın üstünde olmak, serum ve kemoterapi doz yoğunluğu riski etkileyen parametrelerdir. Eğer belli yaşın üzerindeki hastalarda nötropeni oluşumu varsa ve tekrar ediyorsa, hastalarda ilaç dozu ayarlaması yapılmalıdır.
HASTA DİNLENMELİ MUAYENE DE ŞART!
Nötropeniden şüphelenildiğinde hastanın hikayesi detaylı şekilde dinlenmeli ve muayenesi yapılmalıdır.
Hastanın rutin kan değerleri izlenmelidir.
Kan kültürü, ateşin olduğu dönemde belirli aralıklarla tekrarlanmalı, günde en az iki sefer yapılmalıdır.
BALGAM İNCELENİR
Tanı konurken mantar enfeksiyonu da düşünülmelidir. Sürekli aynı kateterden (hastalara takılan sonda, port gibi...) kültür alınmalıdır.
Balgam, mikroskopik yöntemle incelenmeli, kültür testi yapılmalıdır.
Boğaz akıntısı ve burun akıntısı örnekleri, enfeksiyon için önemlidir. Cilt ve mukozadan da kültür alınabilir ancak çok güvenilemez.
İdrar kültürü asla unutulmamalıdır, ayrıca omurga içinde olan sıvı incelenmelidir. Çünkü bu sıvı, beyin içindeki sıvıyla birleşmektedir.
Radyolojik incelemelerde akciğer grafisi çekilmeli; batın ultrasonografisi ve karın içi patolojileri apse formasyonlarını gösterdiğinden dolayı bakılmalıdır. Gerekirse bilgisayarlı tomografi çekilmeli, ayrıca kalp zarı iltihabı şüphesi varsa ekokardiyografi yapılmalıdır.
ANİ ÇIKAN ATEŞİN SEBEBİ ENFEKSİYON
Nötropenik ateşin, aksi ispat edilene kadar nedeni enfeksiyon olarak kabul edilmektedir. Bakteriyel enfeksiyon riski eğer uzun sürerse, mantar enfeksiyonu riski de artar.
ANTİBİYOTİĞE BAŞLANMALI
Çoğu kez ateş dışında bir fiziki muayane bulgusu olmayabilir, ancak akciğer lezyonu olanlarda nefes darlığı, öksürük, balgam ve hatta kanlı balgam görülebilir. Böyle durumlarda kültür sonuçları beklenmeden, koruyucu antibiyotik tedavisine hemen başlanmalıdır. Antimikrobiyal tedavi süresince en belirleyici faktör; nötrofil sayısının düşmesidir. Hastalarda antibiyotik uygulama süresi nötropeni düzelene kadar devam etmelidir. Doktorlar, nötropeni düzeyini takip etmelidir.
Manşetler
DUYURU-4