Kanserden korunmak için öncelikle riskleri belirlemek gerekir. Diyet, yaşam tarzı ve zararlı maddelere maruz kalmak gibi çevresel risk faktörlerinin kanser türleri üzerindeki etkisi şaka değil
Hepimiz şu deyimi unutmamalıyız; bir koruma bin tedaviye bedeldir! Kanser konusunda bunun gerçeklik payı çok büyüktür. Kanser gerçekten önlenebilinir mi? Birçok olguda cevap kesinlikle "Evet"tir. Kanserden korunma yönteminin stratejik noktası ise risk faktörlerinin belirlenmesidir. Risk faktörü terimi; hastalığın oluşma şansını artırabilecek her şeyi ifade eder. Risk faktörlerinin sayısı ne kadar çoksa kanserin oluşma olasılığı o kadar yüksektir. Tüm kanserlerin yaklaşık yüzde 90'ının; diyet, yaşam biçimi ve zararlı maddelere maruz kalma gibi çevresel risk faktörlerine bağlı olduğu bilimsel bir gerçektir.
GÖRECELİ RİSK NEDİR?
Bir bireyin, belli bir hastalığa yakalanma olasılığı değerlendirilmesinde; uzmanlar 'göreceli risk' kavramından yararlanır. Örneğin; göreceli risk değeri 1.5 olan birinde hastalık gelişme olasılığı göreceli risk oranı 1 olana kıyasla yüzde 50 daha yüksektir. Sigara içmeyenlere kıyasla sigara içenlerdeki göreceli riskin 10 olduğu söylenmektedir. Yani; sigara içmeyenler akciğer kanserine 10 kat daha az yakalanacaklardır! Bizim bugünkü amacımız; kanser riskinin belirlenmesinde kendinizi değerlendirebileceğiniz; fazla değişken olmayan ve bilimsel araştırmaların sonucuna dayanan bir gösterge listesi vermektir. Bu yazımız sadece yol gösterme amacı taşımaktadır.
RİSK ARTIRICILAR
SİGARA İÇMEK: Halen içen 10.0 Son bir yıldır içmeyen 2.0 Yüksek oranda pasif dumana maruz kalmak 4.5
AİLEDE KANSER: Büyükanne, büyükbaba, anne-baba veya kardeşler 2.5
RADYASYON: Telefon döşeyicileri, montaj hattı işçileri gibi elektromanyetik radyasyona maruz kalmak 2.0
BALIK YEMEMEK: Balık yemeyen erkeklerde prostat kanseri oranı yüksektir. Risk faktörü: 2
KIRMIZI ET: Haftada 1 veya daha az kırmızı et yemek 1.5 Haftada 4 kereden fazla kırmızı et tüketmek 2.0 Eti genellikle iyi pişmiş veya tütsülenmiş olarak yemeyi tercih etmek 3.0
AZ MEYVE VE SEBZE: Günde 1.5 porsiyondan daha az meyve ve sebze tüketimi 1.65 OBEZİTE: Pankreas kanserinde çok etkili. 1.5
ŞEKER: Ortalamanın üzerinde şeker tüketimi 1.6
DEPRESYON VE STRES: Kanser riski artıran önemli bir etkendir. 1.4
DİZEL EMİSYONLARI: Ağır makine operatörleri ve traktör sürücüleri meslekleri nedeniyle riskte! 1.4
SÜT ÜRÜNLERİ: Günde bir porsiyondan fazla süt ürünü tüketmek. 1.4
RAFİNE UN: Beyaz ekmek ya da makarnayı çok sık yemek. 1.32
OMEGA 6 TÜKETİMİ: Yemeklerde mısır, ayçiçeği ve soya yağı kullanmak. 1.4
ALKOL TÜKETİMİ: Erkekler için haftada 21 kadeh veya fazlası. 1.2 Kadınlar için haftada 10 kadeh veya fazlası. 1.2
RİSK AZALTICILAR
14 yıldan fazla süreyle folik asit içeren multivitamin kullanımı. 0.25
Günde 2.5 litreden çok sıvı tüketimi 0.5 n Selenyum desteği 0.5
Haftada 3 kez veya daha fazla balık tüketimi 0.5
Haftada 5 porsiyon lahana, brokoli ve karnabahar gibi sebzeler yemek. 0. 5
Haftada 5 porsiyondan fazla baklagiller veya soya sütü tüketimi. 0.5
Çinko desteği. 0.55
Haftada 5 saat veya daha fazla düzenli egzersiz. 0.45
Günde 4 porsiyon veya haftada 28 porsiyondan fazla sebze tüketimi. 0.7
E vitamini desteği. 0.7
Günde 3 bardaktan fazla yeşil çay tüketimi veya yeşil çay ekstresi kullanımı. 0.7
Haftada 5 diş sarımsak tüketimi. 0.6
Günde 1 yemek kaşığından fazla zeytinyağı tüketimi. 0.75
Haftada 1-13 kadeh şarap tüketimi. 0.8
Tam tahıllar. 0.85
Günde 2 porsiyondan fazla meyve yemek. 0.85
NASIL HESAPLANIR?
Göreceli riskinizi belirlemek için önce risk artırıcılar bölümündeki puanınızı toplayın. Sizin için geçerli olmayan sorulara 1 puan verin. Bu bölümdeki tüm puanların toplamını 14'e bölün. Aynı işlemi, risk azaltıcılar bölümü için tekrarlayın. Bu sefer toplam puanı 16'ya bölün. Şimdi bu iki sonucu birbiriyle çarpın. Bu değerlendirmeden çıkacak sonuç; sizdeki yaklaşık kanser gelişme riskini gösterir.
Prof. Dr. ERKAN TOPUZ
Manşetler
DUYURU-4