Türk Biyokimya Derneği Başkanı Doç. Dr. Doğan Yücel, AA muhabirine yaptığı açıklamada, kan testlerinin hastalık tanısında önemli bir role sahip olduğunu bildirdi.
Kan örneklerinin uzman personel tarafından alınması, işlem esnasında uygun malzemeler kullanılması, örneklerin laboratuvara taşınması gibi birçok konunun "doğru test sonucu" alınmasında etkili olduğunu belirten Yücel, kan alma sürecinde istenmeden de olsa bazen hatalar ortaya çıkabildiğini söyledi.
Hataların özellikle kan örneğinin laboratuvara ulaştırılmasında yaşandığını anlatan Yücel, "Hazırlanan kılavuzun, kan alım personeli arasında yaygınlaşmasını sağlayarak preanalitik yani analiz öncesi dediğimiz, alınan kanın laboratuvar cihazına ulaşana kadarki süreçte oluşan hataları en aza indirmeyi amaçlamaktayız. Kılavuzun yaygınlaşmasıyla hastanın kanı, doğru tüpe doğru şekilde alınacak, boşa gitmeyecektir" diye konuştu.
Türk Biyokimya Derneği Preanalitik Evre Çalışma Grubu'ndan 14 kişilik bir ekiple, yaklaşık bir yılda kılavuzu oluşturduklarını anlatan Yücel, ulusal ve Türkçe bir kılavuz hazırlamayı kendilerine amaç edindiklerini ifade etti.
Dünyada sadece Klinik ve Laboratuvar Standartları Enstitüsü (CLSI) ve Dünya Sağlık Örgütü'nün kan alma rehberleri olduğunu hatırlatan Yücel, bunların da İngilizce ve kolay ulaşılır olmaması nedeniyle çalışanlar için sıkıntı yarattığını anlattı.
- "Bazı testler için hastanın bir takım özel koşulları sağlaması gerekiyor"
Kan almada doğru sonuç için, hastanın istenen testlerin özelliğine göre hazırlıklı olmasının da önemli olduğuna dikkati çeken Yücel, şöyle devam etti:
"Bazı testler için hastanın bir takım özel koşulları sağlaması gerekiyor. Bu koşullar sadece açlıkla sınırlı değil, örneğin bazı özel testler için hastanın yarım saat oturup dinlenmesi ve ardından kan vermesi veya ilaç kullanıyorsa ilacını kesmesi gerekebiliyor. Dolayısıyla tüm bu durumların tespiti için güncel literatür taraması gerçekleştirdik. Ardından çalışma grubumuzda yaptığımız iş bölümüyle topladığımız bu bilgileri, bir kılavuz haline getirdik."
Kılavuzun sağlık çalışanının güvenliği açısından da önemli olduğunu dile getiren Yücel, "Sağlık sektöründe kan alan sağlık personelinin iğne batmasından dolayı yaralanma riski büyüktür. Bunu da en aza indirmemiz gerekiyor. Önümüzdeki günlerde kılavuza bu konuyla ilgili gerekli eklemeleri de yapacağız" değerlendirmesinde bulundu.
- Kılavuzda neler var?
Dernek Yönetim Kurulu Üyesi Doç. Dr. Mehmet Şeneş de kılavuzun içeriğine ilişkin bilgi vererek "Kılavuz, bir kan alma odasında nelerin olması gerektiğiyle başlıyor. Kan alma ile ilgili tüm materyallerin özellikleri tanımlandı ve ardından iyi kan alma uygulamaları anlatıldı" diye konuştu.
Kan almanın uygulama şeklinin de önemli olduğunu dile getiren Şeneş, "Örneğin, kan alırken hastanın damarlarının daha rahat tespit edilmesi için koluna turnike bağlanması gerekiyor ancak turnikenin belli bir süreden uzun (bir dakika) hastanın kolunda bağlı kalması, ölçeceğimiz testlerde hatalı sonuçlar almamıza neden olabilir" dedi.
Hasta güvenliği açısından önemli olan kan alınacak bölgenin temizliğine ilişkin bilgilerin de kılavuzda yer aldığını vurgulayan Şeneş, şunları söyledi:
"Temizlikte genellikle alkol kullanılmaktadır ancak örneğin kanda alkol düzeyi ölçülecekse hastanın cildinin alkolle silinmesi hatalı sonuçların alınmasına neden olabilmektedir. Kan alım sürecinin bunun gibi pek çok detayı var. Dolayısıyla bu süreci, son noktaya kadar takip eden bir kılavuz hazırlamaya çalıştık. Sadece hasta güvenliği değil, sağlık çalışanı güvenliği de kan yoluyla bulaşan hastalıklardan korunmak için çok önemli. Kan alan personel, kesinlikle eldiven kullanmalı ve ellerini yıkamalıdır. Buna ek olarak güvenlikli kan alım ürünlerinin de kullanılması, bu riski ortadan kaldırmakta büyük etkendir. Bu hem hasta için önemli hem de sağlık çalışanı için hayati önem taşımaktadır. Doğru kan alım tekniklerinin Türkiye'de şu anda bir standardizasyonu yok. Kılavuz, bu noktada temel olacak."
Şeneş, hastanın kimlik bilgilerinin doğrulanmaması, doğru iğne ve uygun tüp kullanılmamasından kaynaklı hataların yapılabildiğine işaret ederek "Bu hatalar tespit edildiği zaman örnekler laboratuvar analizinde kullanılamıyor ve hasta tekrar gelerek yeniden kan vermek zorunda kalabiliyor. Hastanın bir daha gelmesi, zaman kaybı, sağlık çalışanına iş yükü gibi sıkıntılara sebep olabiliyor" görüşünü dile getirdi.
- "Kan vermeden önce sadece su için"
Preanalitik Evre Çalışma Grubu üyesi Dr. Nedim Albayrak da doğru test sonuçları için hastaların dikkat etmesi gerekenleri şöyle sıraladı:
"Kan alma işleminden önceki 24 saatte, aşırı egzersiz gibi ağır fiziksel aktivitelerden kaçının. Kan alma işleminden önceki 8-12 saat boyunca su dışında yemek, meyve ve sıvı almayınız. Sadece az miktarda su içiniz. Kan alma işleminden önceki 1 saat boyunca sigara ve diğer tütün mamullerini kullanmayınız. Kan alma işleminden 10-15 dakika önce istirahat ediniz, işlemden önce nefes nefese olmayınız. Kullandığınız ilaç ve vitaminlerle ilgili lütfen sağlık çalışanlarını bilgilendiriniz. Kan vermek için sabah saatlerini tercih ediniz."