Halk sağlığını en çok tehdit eden hastalıkların başında gelen iyot eksikliğini ve tiroit hastası olduğumuzu nasıl anlarız? Nasıl bir tedavi uygulayabiliriz? Kendinizi 'sinirli bir insan' ya da 'depresyonda' sanırken aslında iyot eksikliği ve tiroit rahatsızlığı olabilir ve küçük bir tedaviyle 'sakin bir insana' dönüşebilirsiniz. Ya da çocuğunuzun zeka seviyesinin doğuştan yüzde 13 IQ kaybını önleyebilirsiniz. Bahçeşehir Üniversitesi Tıp Fakültesi İç Hastalıkları Anabilim Dalı Öğretim Üyesi, Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Uzmanı Doç. Dr. İnan Anaforoğlu, iyot eksikliği ve tiroit hastalığına dair soruları yanıtladı.
NODÜL OLUŞTURABİLİR
Tiroitten kaynaklanan rahatsızlıkların başında neler geliyor? Toplumun yüzde kaçı bu hastalıktan etkileniyor? Bu sorulara Doç. Dr. İnan Anaforoğlu'nun verdiği rakamlar ürkütücü: Toplumun yüzde 40-60'ında tiroit hastalığı görülebilir. Hipotiroidi dediğimiz tiroit hormon eksikliği, kadınlarda biraz daha fazla görülmektedir. Irsi olarak geçebilir ya da daha önce iyot eksikliği olup sonradan iyoda maruz kalmış kişilerde görülebilir. Bu nedenle çocukluk çağlarından itibaren yeterli iyot almak son derece önemlidir. İyot eksikliğine maruz kalmış kişilerde nodül oluşumu görülebilir. Nodüller sıcak ve soğuk olabilir. Sıcak nodüller otonomi kazanmış aşırı miktarda tiroit hormonu üreten nodüllerdir.
İLAVEYE GEREK VAR
Türkiye'de Karadeniz, iyot eksikliği ve tiroit rahatsızlıklarında başı çeken bir bölge. Doç. Dr. Anaforoğlu, Trabzon'da yaptığı araştırmaya dikkat çekiyor: Trabzon bölgesinde daha önce yapılan taramalarda iyot eksikliğinin normal, sağlıklı toplumda düzeldiği gösterildiği halde, yakın zamanda yaptığımız çalışmada gebelerde iyot eksikliğinin hala çok yaygın olarak devam ettiğini gördük. Trabzon ili genelinde 864 gebede yaptığımız taramada, gebelerimizde iyotlu tuz kullanma oranı yüzde 90 olmasına rağmen, iyot eksikliği oranı yüzde 78 idi. Bu da göstermektedir ki gebelerde sadece iyotlu tuz yeterli olmamakta ilave iyot desteği gerekmektedir.
TÜRKİYE TROİT VE İYOT EKSİKLİĞİ HARİTASI
Prof. Dr. Murat Faik Erdoğan, 1994-2007 yılları arasında yetişkinler, gebeler ve çocuklar üzerine iyot eksikliği ve tiroit hastalığı üzerine kapsamlı bir araştırma yaptı. Bu araştırmaya göre Trabzon, Bayburt ve Erzurum'daki okul çağı çocuklarında (OÇÇ) 'ciddi iyot eksikliği' tespit edildi. 11 ilde orta derece, 6 ilde ise hafif iyot eksikliği belirlendi.
İNTİHARA BİLE SÜRÜKLEYEBİLİR
İyot eksikliği ve tiroit hastalıkları, yetişkinlerde kanser yenidoğanlarda zeka geriliğine dahi neden olabiliyor ama fizyolojik etkilerinin yanı sıra 'psikolojik' etkileriyle insanları intihara kadar sürükleyebiliyor. Doç. Dr. İnan Anaforoğlu, Tiroit kaynaklı belli başlı hastalıkları şu şekilde sıralıyor: Tiroit hormonları metabolizma dengemizi-hızımızı ayarladıklarından eksikliği veya fazlalığında çok değişik bulgularla karşımıza gelebilmektedirler. Tiroit bezinin çok çalışması (hipertiroidi) durumunda çarpıntı, kilo kaybı, saç dökülmesi, ciltte değişiklikler, adet düzensizliği, ishal, gözlerde büyüme, aşırı sinirlilik gibi bulgular görülebilir. Tiroit bezinin çalışmaması/az çalışması (hipotiroidi) durumunda ise saçlarda-ciltte kuruma, kilo artışı, kabızlık, konsantrasyon eksikliği, adet düzensizliği görülebilir. Görüldüğü gibi tiroit hastalıklarının bulguları psikiyatrik hastalıklardan jinekolojik hastalıklara kadar pek çok hastalığı taklit edebilir ve rahatlıkla karıştırılabilir.
10 SORUDA TİROİT TESTİ
HİPOTİROİDİ TESTİ
-Çoğu zaman yorgun ve uykulu hissediyorum.
-Düşüncelerim bulanık, konsantrasyonum ve belleğim zayıf.
-Bağırsak fonksiyonlarım ve metabolizmam dahil vücudumdaki her şey yavaşlamış gibi görünüyor ve kilo alıyorum.
-Derim ve saçlarım kuru, solgun ve kabarık, tırnaklarım kolay kırılıyor.
-Çoğu zaman üşüyorum.(Diğer kişiler için sıcaklık normalken bile)
-Çok fazla olumsuz düşünüyorum ve depresif hissediyorum.
-Hareketlerim ve reflekslerim yavaşladı.
-Kaslarımda ve kemiklerimde sertlik ve ağrı hissediyorum. Ayrıca ellerimde de uyuşma hissi var.
-Kan basıncım arttı ve kalp atım hızım yavaş.
-Kolesterol düzeyim yükseldi.
HİPERTİROİDİ TESTİ
-Çoğu zaman sinirli veya tedirgin hissediyorum.
-Ellerim ve parmaklarım hafif titriyor.
-Derim ve saçlarım giderek inceliyor ve tırnaklarım eskisinden daha hızlı uzuyor.
-Kalp atım hızım oldukça arttı.
-Gözlerim dışarı çıkık veya şiş görünüyor.
-Normalden fazla terliyorum.
-Sıklıkla yorgun hissediyorum.
-Bağırsak fonksiyonlarım ve metabolizmam dahil vücudumdaki her şey hızlanmış gibi görünüyor.
-Adet dönemlerim düzensizleşti.
-İştahım artmış olmasına rağmen zayıflıyorum.
DEĞERLENDİRME: Bu sorulardan 5 ya da daha fazlasına 'evet' yanıtı veriyorsanız, Hipertiroidi veya Hipotiroidi olabilirsiniz. Bir endokrinoloji veya dahiliye uzmanınıza danışmalısınız.
Selim Efe Erdem - Türkiye'nin iyot ve tiroit gerçeği 3