Cem Kılıç
İşsizlik fonundan 12.5 yılda 5 milyon işsize 7.1 milyar TL ödendi. Fonda 78.3 milyar TL var. Yani paranın 10'da biri işsizlere ödenmiş. Hükümet büyüme hedefini aşağı revize edince fona ihtiyaç duyacaklar artabilir
Orta Vadeli Plan'da (OVP) büyüme hedefi revize edilince, "Peki işsizlik ne olacak?" sorusu akılları daha fazla kurcalamaya başladı. Büyüme işsizliği engellemek ve istihdam oluşturmak konusunda en iyi işleyen formül. Ancak büyüme hedefinde revizeye gidilmesi işsizlik korkusunu büyüttü. Böyle olunca da, işsizliğin sonuçlarını engellemek açısından işsizlik sigortası fonu bir kez daha gündeme geldi.
78.3 milyar TL kasada
OVP'nin hedefleri açısından işsizliğin önümüzdeki birkaç yılda artış eğiliminde olacağı beklenildiğinden, işsizlik sigortasının daha da önemli olacağı söylenebilir.
İşsizlik sigortasında eylül ayı itibarıyla 78.3 milyar TL para bulunuyor. Fondaki para son 4 yılda yüzde 40'dan fazla artmış durumda. Ne var ki bu dönemde işsizlik sigortasından yararlanan işsiz sayısının aynı oranda arttığını söyleyemiyoruz. Türkiye'nin dış ticaret açığı Ağustos 2014 itibarıyla 56 milyar Dolar. Yani kaba bir hesapla işsizlik fonunda biriken paranın neredeyse Türkiye'nin dış ticaret açığının üçte ikisi kadar olduğunu söyleyebiliriz. Bu fonun birikiminde katkısı olan işçiler lehine kullanılması yerinde olacaktır.
Kaç işsiz yararlanabildi?
İşsizlik sigortasından yararlanan yani işsizlik parası alan kişi sayısına bakarsak, işsizlik parasının artması ve daha çok işsizin yararlanması gerektiği söylenebilir. Mart 2002'den bu yana 5 milyon kişi işsizlik sigortasından yararlanmış. Şu anda da 273 bin 828 kişi işsizlik sigortası kapsamındaki hizmetlerden halen yararlananları gösteriyor. Bu rakam toplam işsizlerin onda birine denk geliyor. Dolayısıyla işsizlik sigortasından yararlanma kriterlerinin katı olduğunu ve pek çok işsizin işsizlik sigortasından yararlanamadığını görüyoruz.
Eylül ayı itibarıyla işsizlik sigortasına 67 bin 692 kişi başvururken bu kişilerden sadece 30 bin 794'üne işsizlik parası verilebilmiş. Yani başvuran işsizlerin yarısından fazlası işsizlik parası alamamış.
7.1 milyar TL ödendi
2002 Mart'tan itibaren işsizlere ödenen toplam miktar 7.1 milyar TL. Fonda biriken parayı göz önünde bulundurduğumuzda bu ödeme çok düşük bir rakam. Fonda biriken paranın sadece 10'da biri işsizlere ödenmiş. Dolayısıyla işsizlik fonunda biriken bu kadar para varken bunu işsizler için kullanmamak anlaşılır bir durum değil. İşsizlik sigortasından yararlanma şartlarının hafifletilerek, daha çok işsizin işsizlik parası alması sağlanmalı.
120 gün prim şartı kalksın
İşsizlik sigortasından yararlanmak için belirli bir süre prim ödemiş olmak gerekiyor. Ancak bu süreleri karşılıyor olsa bile çalışan kişi adına son 120 gün kesintisiz prim ödenmemiş ise işsizlik parası alınamıyor. Pek çok işsizin bu kriter nedeniyle işsizlik sigortasından yararlanamadığı görülüyor. Dolayısıyla daha çok işsizin işsizlik sigortasından yararlanabilmesi adına bu şartın kaldırılması sağlanmalı.
İşsizlik ödeneği kaç gün veriliyor?
- Hizmet akdinin feshinden önceki son üç yıla bakılıyor.
- 600 gün sigortalı olarak çalışıp işsizlik sigortası primi ödemiş olan sigortalı işsizlere 180 gün (6 ay).
- 900 gün sigortalı olarak çalışıp işsizlik sigortası primi ödemiş olan sigortalı işsizlere 240 gün (8 ay).
- 1080 gün sigortalı olarak çalışıp işsizlik sigortası primi ödemiş olan sigortalı işsizlere 300 gün (10 ay).
Maaşta üst sınır var değİşİklİk gerekİyor
İşsizlik sigortasına çalışanların prime esas kazançları üzerinden yüzde 1 oranında prim ödeniyor. Ancak bir üst limit var. Ücreti ne kadar yüksek olursa olsun işsiz kalan kişi işsizlik sigortasından en fazla 900 TL alabiliyor. Dolayısıyla ücreti 2.500 TL olan kişi de aynı işsizlik parasını alıyor, 5.000 TL olan da.
Bu hususun mutlaka değiştirilmesi gerekiyor. Çalıştığı dönemde 5.000 TL kazanan kişinin harcama düzeyi ve tüketim alışkanlıkları aldığı ücrete göre şekilleniyor. Bu kişinin işsiz kaldığı dönem içerisinde de aynı satın alma gücünün korunması gerekli. Çalışırken de işsizlik sigortasına yüksek prim ödeyen bu kişiler için hesaplanan işsizlik parasındaki üst limit bu yüzden kaldırılmalı.
SAĞLIK SİGORTASI DESTEĞİ DE VAR
İşsizlik sigortasında işsizlik parası dışında başka destekler de var. Ön önemlisi genel sağlık sigortası primlerinin ödenmesi. Yani vatandaş işsiz kaldığında bir de genel sağlık sigortası primi ödemek zorunda kalıyor. Yaptıracağı gelir testi sonrası ne kadar prim ödemesi gerektiği belli oluyor. Bu sağlanmıyor olsa pek çok kişi son dört ay kazandığı brüt ücretin yüzde 40'ını alacak ancak bir de bu tutar üzerinden genel sağlık sigortası primi ödemek zorunda kalacaktı.
30 günlük süreye dikkat!
İşsizlik sigortasına başvurular iki türlü yapılıyor. En yakın İŞKUR birimine şahsen başvuru yapılabiliyor.
Başvuruyu internet üzerinden www.iskur.gov.tr adresinden yapmak da mümkün. Başvuru
için iş sözleşmesinin feshinden itibaren 30 günlük süreyi geçirmemek gerekiyor.
İŞSİZLİK MAAŞI ALAMAZ ...
- Deneme süreli iş sözleşmesinin feshi
- Belirsiz süreli iş sözleşmesinin işçi tarafından feshi (istifa)
- Emeklilik (yaşlılık)
- Malulen emeklilik
- Emeklilik için yaş dışında diğer şartların tamamlanması
- Ölüm
- İş kazası sonucu ölüm
- İşveren tarafından işçinin ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı davranışı nedeni ile fesih
- Kadın işçinin evlenmesi
- Statü değişikliği
- Disiplin kurulu kararı ile fesih
İŞSİZLİK MAAŞI ALABİLİR...
- Askerlik
- Toplu işçi çıkarma
- İşyerinin kapanması
- İşin sona ermesi
- Belirli süreli iş sözleşmesinin sona ermesi
- İşçi tarafından haklı nedenle fesih
- İşçi tarafından sağlık nedeniyle fesih
- İşçi tarafından işverenin ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı davranışı nedeni ile fesih
- İşveren tarafından sağlık nedeni ile fesih
- Özelleştirme nedeni ile fesih
- İşyerinin devri, işin veya işyerinin niteliğinin değişmesi nedeniyle fesih