OKAN GÜRAY BÜLBÜL
Emeklilik bir gün bütün çalışanların ulaşmak istediği bir hedef. Fakat emeklilikte ele geçen maaşla çalışırken kazanılan para arasında fark olduğu için emekliler eğer çalışırken emeklilik günlerine dair bir plan yapmamışlarsa çok zorlanabiliyorlar. Özellikle 2008 sonrasında aylık bağlama oranlarının düşmesiyle birlikte emeklilerin emekli aylıklarında önemli azalmalar oldu. Bu yüzden pek çok kez bu köşeden bireysel emeklilik gibi tamamlayıcı sistemlerin önemine işaret ettik. Emekli aylığını tamamlayıcı nitelikte bir tasarruf mekanizması hayata geçirilmezse emeklilerin pek çoğu hayat standartlarını korumakta zorlanıyorlar.
İLK ÖNCE: İNTİBAK NEDİR?
Emeklilerin maaşını yükseltebilecek ve onların yüzünü bir nebze güldürebilecek bir düzenleme 2000 sonrası emekli olmuş kişiler için de intibak hakkının tanınması olacak. İntibak emekli maaşlarına zam veya bir lütuf gibi görülmemeli. İntibak geçmiş yıllarda ülkenin refah payı artışı maaşlarına yansıtılmamış emeklilere bu artışın zam olarak yansımasıdır. Yani geçmiş yıllarda emekli aylığı hesaplaması yapılırken dikkate alınmayan refah artışı kriterinin emekli maaşları hesaplanırken dikkate alınmaya başlamasıdır. İntibak sayesinde emekli oldukları tarihteki emekli aylığı hesaplama yöntemlerinin farklı olması nedeniyle emeklilere farklı emekli maaşı bağlanmasına son verilmiş oluyor. Yalnızca emekli oldukları tarihteki hesaplamanın farklı olması nedeniyle daha düşük emekli aylığı alan kişilerin mağduriyeti bu sayede giderilmiş oluyor.
2000 ÖNCESİ YARARLANDI
Geçtiğimiz yıllarda 2000 öncesi emekliler için intibak uygulaması hayata geçirildi. Yapılan çalışmalar neticesinde, yaklaşık 438 bin emeklinin maaşında 50 TL, 324 bin emeklinin maaşında 50-100 TK, 715 bin emeklinin maaşında 100-200 TL, 284 bin emeklinin maaşında da 200-350 TL iyileştirme yapıldı. Yalnız intibak uygulamasından yalnızca SSK emeklileri yararlandı. Diğer yandan 1 Ocak 2000 tarihi ve sonrasında emekli olanlar için de intibak gerçekleştirilmedi. İşte sorun da tam bu noktada başladı. 2000 sonrası emeklilerin intibaka çok daha fazla ihtiyacı var.
NE KADAR FARK EDECEK?
2008 sonrası emekli olanlar için ise aylıkların hesaplanma yöntemi tamamen değiştiği için intibak hayati önemde. 2000 sonrası emekli olan kişilerin intibak uygulamasına tabi tutulması benzer şekilde emekli aylıklarında iyileştirmeler doğuracaktır. Emekli aylıklarına 50 TL ila 355 TL arasında iyileştirmenin gelmesi söz konusu olacaktır.
RAPORA İTİRAZ EDİLDİ
2000 sonrası emekli olan kişilere intibak yasası çıkartılması konusunda İşçi, Memur, Bağ-Kur Emeklileri Derneği (İMBED) Başkanı Hamdi Öz'ün açtığı bir dava var. Geçtiğimiz hafta mahkemeye sunulan bilirkişi raporuna itiraz edilmesi sonucu dava 29 Nisan'a ertelendi. Dava bu tarihte karara bağlanır ve 2000 sonrası emeklilere de intibak uygulanması gerektiği yönünde karar çıkarsa intibak konusunda umutlar yeniden yeşerecektir.
AYM de devreye girebilir
Diğer yandan bu davada karar olumsuz olsa bile konunun Anayasa Mahkemesi'ne taşınması mümkün. Bu durumda Anayasa Mahkemesi'nin bireysel başvuru hakkına dayanan formun doldurulması ve mahkemeye başvuru yapılması gerekecek. Anayasa Mahkemesi'ne açılacak dava sonucunda Mahkemenin kararının olumlu olması halinde yine hükümetin konuyla ilgili düzenleme yapması gerekliliği ortaya çıkacaktır.
Bazılarının maaşı düşebilir
2000 öncesinde emekli aylıklarının yeniden hesaplanması için SGK harıl harıl çalışmıştı. Bu çalışmalarda ne yazık ki bazı emeklilerin emekli aylıklarının da düşmesi de söz konusu olmuştu. Yapılan çalışmalar kapsamında kendilerine yanlış hesaplama nedeniyle olması gerekenden daha yüksek emekli aylığı bağlanan kişilerin emekli maaşları düşürülmüştü. Bu nedenle intibak kapsamında emekli aylıkları artarken bazı kişilerin emekli aylıkların da düşmesi de gerçekleşebilir.
Emekliye yüzdelik değil seyyanen zam gerekiyor
İşçi ve esnaf emeklilerinin maaşları enflasyona göre belirleniyor. Yüzdelik yerine seyyanen yapılacak artışlar emeklinin yüzünün gülmesini sağlayacak.
Memurların ve memur emeklilerin maaşlarına zam toplu görüşmeler neticesinde belirleniyor. Dolayısıyla memur emeklisi Ocak ve Temmuz aylarında maaşına gelecek zammı önceden biliyor ve planlarını ona göre yapıyor. İşçi ve esnaf emeklileri için ise yani emeklilerin yüzde 80'i için ise maaş zammı gerçekleşen enflasyon oranına göre belirleniyor. Böyle olunca da TUİK'in açıklayacağı veriler emekliler için hayati önem kazanıyor. Enflasyon verisinin düşük olması halinde emekli aylıklarına gelecek zam da düşük oluyor. Son 6 aylık enflasyonun düşmesi halinde emekli maaşlarına yansıyan zam düşük oluyor. Fakat emeklilerin eline geçen aylıkların düşük olması nedeniyle gelen zammın çok da bir anlamı olmayabiliyor.
2010-11'DE YAPILMIŞTI
Emekli dernekleri bu yüzden emeklilere yapılacak zammın yüzdelik olarak değil seyyanen olmasını talep ediyor. Bu sayede maaşı düşük olan emeklinin de zammı yüksek olabilecek ve emekliler maaş zammını enflasyon verisine göre değil direkt olarak belirlenen miktara göre alabilecekler.
2010 - 2011 yıllarında emekli aylıklarına 60 TL'lik seyyanen zam yapılmıştı. Bu sayede emekliler bir nebze olsun nefes almışlar ve emekli aylığı düşük olan emeklilerin bile zammının yüksek olması sonucu doğmuştu. O dönem Başbakan olan Recep Tayyip Erdoğan'ın bugün cumhurbaşkanı olması ve konuya ilişkin hassasiyeti emeklilerin seyyanen zam umutlarını artırıyor.