Aynı odada yatan için bir işkence, bir de arada bir sesiniz soluğunuz kesiliyorsa, nefes almayı unutuyorsanız yanınızdaki için tam bir kabus:"Öldü mü bu adam?" endişesi… Uzun süre yatsanız da sabah yorgun, siz uykusuz, eşiniz uykusuz…
Daha bitmedi, beraberinde konsantrasyon bozukluğu, hafıza sorunları, gün boyu uykusuzluk, uzun süreli trafikte dalmalar, kaza tehlikeleri ve tansiyon yükseklikleri, metabolik sendrom vs.; yani tam bir tehlike…
Ama unutmayın, ölümden başka her derdin şifası vardır!
Horlama nedir? Apne ile arasında ne fark vardır?
Uyku sırasında nefes alıp verirken hava akımında bozulma varsa burun ve genizden geçen hava oradaki oluşumları, yumuşak damak ve küçük dili titreştirtir. Bu titreşim sırasında oluşan sese horlama denir. Uyku apnesi ise uyku esnasında solunumun 10 saniye ve üzeri bir süre durmasıdır.
Basit horlamada solunum durması olmadığından hayati tehlike yoktur. Oysa tıkayıcı uyku apnesi (Obstrüktif uyku apnesi) şiddetine göre çeşitli sağlık sorunları ve bazen hayati tehlike oluşturabilir.
Kaç çeşit apne vardır?
Birtakım nörolojik bozukluklara bağlı santral uyku apnesi nadir görülen bir durumdur.
Tıkayıcı uyku apnesi ise üst solunum yollarında hava direncinin artışına neden olan bir anatomik bozukluk nedeni ile ortaya çıkar. Horlama sırasında ara ara nefes kesilmesi şeklinde seyreder. Hastalar bazen sıçrayarak boğulma hissi ile, ter içinde ve nefes nefes nefese uyanır. Bu sırada hastanın kalp atım sayısı artmıştır ve çarpıntısı vardır. Bu durum kalbin ritim ve fonksiyonlarının ciddi olarak stresine neden olur.
Hangi anatomik bozukluklar tıkayıcı uyku apnesine neden olur?
Burun ve boğazı tıkayıp uykuda güzel hava akımına engel olan yapısal bozukluklar ve sonradan alınan kilolar horlamaya neden olur.
Burundan başlayarak gırtlağa kadar hava akımını bozabilecek tüm anatomik yapılar gözden geçirilmelidir.
* Burunda septum deviasyonu
* Konka hipertrofisi denen burun etlerinde aşırı büyüme
* Nazofarenks denen geniz bölgesinde tıkanıklığa yol açabilen geniz eti, kist veya tümör bulunması
* Bademciklerin aşırı büyük olması
* Dil ve dil kökünün geniş ve büyük olması
* Yumuşak damağın sarkık, küçük dilin aşırı uzun olması
* Ses tellerinde felç veya gırtlakta hava yollarını daraltacak başka bir durum olması
* Kilo fazlalığı, Sinüzit, kalp ve akciğer hastalıkları ve alerji araştırılmalıdır.
Teşhis nasıl konulmalıdır ve hangi tetkikler yapılmalıdır?
Birden fazla problem patolojide rol oynayabilir.
Polisomnografik inceleme önemlidir, paranazal sinüs bilgisayarlı tomografi ve sefalometrik inceleme gibi radyolojik tetkikler teşhiste yardımcıdır.
Polisomnografi için hasta bir gece uyku laboratuvarında uyku sırasında izlenir. REM uykusu denen rüya gördüğümüz fazın ortaya çıkıp çıkmadığı, O2 seviyesi değişimi, kalp ritmi ve elektrosuna bakılarak, ritim bozukluğu incelenir. Burun ve ağızdan geçen hava akımı, kan oksijen seviyesi ve apne sırasında oluşan değişiklikler gibi pek çok önemli parametre kaydedilir.
Hem tanı hem de hastalığın şiddeti ve evresini belirlemede faydalıdır.
Obstrüktif apne sendromu tehlikeli bir hastalık mıdır? Kimler risk altındadır?
İleri derece uyku apnesi kesinlikle tehlikeli bir hastalıktır. Hastalarda kalp ritim bozukluğu, kalp krizi ve hatta ölüme neden olabilir. Özellikle uzun yolda araç kullananlarda direksiyon başında uyuklamaya ve trafik kazalarına neden olabilir.
Bunlar gün içinde uyuklayan, işlerinde konsantrasyon zorluğu çeken, hayat kaliteleri ve hatta cinsel hayatları bozulmuş, unutkanlıktan şikayetçi hastalardır. Hafızada ve dikkat toplamada zayıflığın nedeni beyine giden oksijen miktarının düşmesidir.
Hastalar çoğunlukla horlama şikayeti ile başvururlar. Hatta daha çok eşleri tarafından getirilirler. Erkekler, aşırı kilolu olanlar, boyun yapısının kısa olması, alkol veya yatıştırıcı ilaç kullananlar daha çok risk altındadırlar.
Hastaları nasıl tedavi ediyoruz?
Sorunun kaynağını ve hastalığın tam evresini ortaya koyduktan sonra, başta sağlıklı ve dengeli beslenme ve yaşam biçimini değiştirmekle başlayarak dinamik tıkanıklık yapabilen alerji ve sinüzitin de dikkate alındığı hava yolu tıkanıklığı tedavi edilmesi çok önemlidir. Cerrahiye uygun olmayan veya cerrahi istemeyen hastalarımıza burundan basınçlı hava sağlayan cihazlar kullanılabilirse de hasta tarafından daha iyi tolore edebilmesi için hastanın burun ve geniz hava yollarının açık olması faydalı olur.
Çocuklarda horlama ve uyku apnesi görülebilir mi?
Evet. Özellikle büyük bademcik ve geniz eti olan çocuklarda bu sorun ortaya çıkabilir. Geniz eti ve bademcik operasyonu ile % 95 bu vakalar tedavi edilir. Bu yaş grubu için basit, güvenilir ve başarı oranı yüksek bir tedavi metodudur.
Cerrahi tedavi ne zaman ve kime yapılmalıdır?
Cerrahi tedavi endikasyonları ve ne tür bir cerrahi yöntemin uygulanacağı tamamen hastaya göre seçilir. Standart bir tedavi yöntemin tüm hastalara uygulanması söz konusu değildir. Cerrahi tedavinin amacı gevşek ve daralmış hava yollarını olabildiğince normale yakın ve açık tutmaktır. Bunlardan burun hava yolları için yapılan septal deviasyon, konka hipertrofisi, burun polipleri gibi durumlarda yapılan operasyonlar ve uzamış küçük dil ve sarkmış yumuşak damağı sertleştirme ve öne çekerek geniz hava yolunu açmaya yönelik yapılan çeşitli damak ve dil operasyonları uygulamak gerekebilir.
Burun patolojileri horlama nedeni olarak öne çıkarken dil kökü ve gırtlak seviyesindeki patolojiler daha çok uykuda nefes durması yani apne nedeni olabilmektedir.