İyot eksikliğine bağlı tiroit hastalıkları ülkemizde yakında ortadan kalkacak! Hastalık; tiroit bölgesi olan Karadeniz'de, çok azaldı. Prof. Dr. Faik Erdoğan ise tiroide karşı yaşamsal önlemler alınması gerektiğinin altını şöyle çizdi: "Hipertiroit hastalarına suşi ve selülit kremi bile yasaklanıyor..."
Türkiye'de yaklaşık 10 yıldır, tuzlarımız iyotlanarak; gelecek nesillerin guatrdan korunması hedefleniyor. Bazı araştırmalar ise, bu tür programların uygulandığı tüm ülkelerde (Arjantin, İsviçre) olduğu gibi ülkemizde de, iyotlamanın ardından iltihaplanma yani tiroid ve bu zeminde gelişen tiroit kanseri sıklığının 4-5 kat arttığı yönünde sonuçlar bildiriyor. İyotlu tuzun özellikle bebek ve gelişme çağındaki çocuklarda kullanılmasının önemine dikkat çeken Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi, Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Bilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Murat Faik Erdoğan, tiroit tedavisiyle ilgili sorularımızı cevapladı:
KOLAY TEŞHİS EDİLİYOR
Tuzlarımız iyotlanıyor ama bir yandan da tiroit hastalıkları salgın gibi artıyor.? Bu artış neden kaynaklanıyor?
Avrupa ülkelerinde de, biz de de tiroit hastalıklarına karşı bilinç arttı. Artık her laboratuvarda tiroit hormonları ölçülebiliyor. Hastalık, check-up programlarına eklendiği için erken teşhis etme şansı arttı. İyot eksikliği; Türkiye'deki besinlerde iyot olmamasından kaynaklanıyor. Çevresel bir döngü bu... Onun için 10 yıldan beri tuzumuza iyot ilave ederek günlük alınması gereken iyot miktarını ayarlıyoruz.
Tuz tüketiminin azaltılmasına yönelik kampanyalar var. Tuzlukların masalardan kaldırılması tiroit hastaları için de iyi mi?
Türkiye'deki, günlük ortalama tuz tüketimi 18 gram olarak belirlendi. Bütün yediklerimizle bu ihtiyaç karşılanıyor ama Türk toplumunun, ekstra tuzlu beslenme alışkanlığı var! Tuzluk kaldırma kampanyaları da bu nedenle yapılıyor. Biz; tuzlardaki iyot oranını, Sağlık Bakanlığı ile birlikte çalışarak belirliyoruz. Tuz tüketiminin azaltılması ise obezitenin azaltılması gibi bir hayal! Eğer bu sağlanabilirse o zaman tuzun içine konulacak iyot miktarını üç katına çıkarırız. Tuzlardaki iyot miktarını ona göre ayarlarız.
HEDEFİMİZ YOK ETMEK!
İyotlu mu, iyotsuz tuz mu?
Tabii ki iyotlu tuz! İyot; anne rahminden başlayarak, özellikle bebeklik, çocukluk çağında, genç yetişkinlerde hamilelikte ve süt veren annelerde son derecede önemli bir mikro besleyici... Hekim tarafından aksi belirtilmedikçe, iyotlu tuz tüketilmeli. Tiroit hastalarının çok ufak bir kısmına ise iyotlu tuz önerilmiyor. Ankara Üniversitesi olarak yaptığımız çalışmaların hedefi; Türkiye'de endemik guatr ve iyot eksikliği hastalıklarını yok etmek!
BOŞU BOŞUNA TERE YEMEYİN
Tiroit hastalarının yasaklı yiyeceklerı var mı?
Hipertiroit hastalarında, iyot kısıtlaması dışında beslenmede çok önemli bir kısıtlama yoktur. Hipotiroit hastalarına ise iyot kısıtlaması gerekmez. Ama maalesef hastalar bazen, ilaçlarını bırakıp tere ile kendilerini tedavi etmeye çalışıyor. Terenin hiçbir yararı bilimsel olarak kanıtlanmamıştır.
Kara lahananın tiroidi tetiklediği bilinir. Karadeniz bölgesi için bu ciddi bir sorun mu?
Hastalık olarak sorun yaratması için, kilolarca kara lahana yenmesi gerekir. Bu sebze, Karadeniz'de çok tüketiliyor ama bu bölgede iyot oranını ayarladık ve neredeyse Trabzon'da hiç tiroit hastası kalmadı. Bölgelere göre de tuzlardaki iyot miktarını ayarlıyoruz.
ANNE OLMAK İSTEYEN KADINA İYOT GEREKİR
Tiroit hastaları ne tür tuz kullanmalı?
Kronik tiroid hastaları ve tiroit bezi az çalışan veya normal çalışan hastalar, iyotlu tuz kullanabilir. Tiroit beziniz çalışmıyor (hipotiroit) ve gebe veya süt veren anne değilseniz, kullandığınız tuzun iyotlu veya iyotsuz olmasının bir önemi yok. Ancak, ev halkının yeterli iyot alabilmesi için yemeklerde iyotlu tuz kullanılması önerilir. Hipotiroit problemi olan kadınların ve gebeliğe hazırlanan, hamilelik ve süt verme dönemindekilerin, mutlaka iyotlu tuz ve buna ilave olarak dışarıdan iyot desteği alması gerekir.
DÜŞÜK HORMON SALGISI ÖDEM VE KİLO YAPIYOR
Tiroit hastalarından hangi grupta olanlar şişmanlar, hangileri zayıflar?
Hipotiroidizmi olan hastalar, hormonları düşük kaldığı dönemle ilgili kilo artışından şikayet ediyorlar. Bu durum, temelde bazal metabolizmanın azalması yani gıdalarla alınan enerjinin normalin altında harcanması ile ilişkilidir. Ayrıca hipotiroit dönemde oluşan ödem hali; kilo artışına katkıda bulunuyor. Tiroit tedavisi ile hormon seviyeleri normale getirildiğinde kilo artışı durur ve hipotiroit döneminde alınan kilolar genellikle geri verilir.
FAZLA HORMON ZAYIFLATIR
Tirot hormonu hızlı çalıştığı durumlarda ne olur?
Hipertiroidizm durumunda ise metabolizmanın hızlanmasına bağlı olarak hastada genellikle kilo azalması olur. Tedavi ile hormon seviyeleri normale geldiği zaman kilo verilmesi durur; hasta kaybettiği kiloları hatta bazen fazlası ile geri alır. Çoğu hasta bu kilo azalmasından memnun olsa bile bu durumun patolojik olduğunun bilinmesi gerekir. Tedavi ile tekrar kilo almaya başlayan hasta, bu durumu sıklıkla alınan tedavi ile ilişkilendirir. "Bu ilaçlar bana kilo aldırdı" gibi ifadeler çok sık bir şekilde söylenir. Bu durumun tedavi ile ilişkili olmadığının tamamen metabolizmanın normale gelmesi ile ilişkili olduğu bilinmelidir.
GENÇLİK SAĞLADIĞI DOĞRU BİLGİ DEĞİL
İyottan uzak durmak kolay mı, yediklerimiz ya da içtiklerimizin içinde iyot var mı?
Hipertiroidisi (Tiroit hormonu fazla salgılanan) olan hastalar, hastalıkları tedavi edilene kadar iyottan uzak durmalı. Ancak kaynağını bilmedikleri, kaya tuzu gibi rafine olmayan tuzları da kullanmamalı. Hipertiroit hastaları için marketlerde; 250 gramlık paketlerde üretilmiş rafine iyotsuz tuzlar mevcut.
TENTÜRDİYOTTAN DA GEÇİYOR
Bu hastalara başka neler yasak?
İyot; bir cins yosun olan kelp, sushi gibi yiyeceklerle veya vücut yaraları için kullanılan tentürdiyot veya başka iyotlu antiseptiklerden de alınabilir. Selülit kremleri, bilgisayarlı tomografi ve böbrek filmleri için damardan kullanılan ilaçlar da vücuda ekstra iyot girmesine neden olur. İyot tüketimi kısıtlanan hipertiroit hastalarının bunlara dikkat etmesi gerekir.
Düzenli salgılanan tiroit hormonunun genç kalmayı sağladığı söyleniyor. Doğru mu?
Keşke doğru olsaydı. O zaman biz endokrinologlar da gençlik dağıtan hekimler olurduk!
TİROİT HASTALIKLARI CİNSELLİĞİ DE ETKİLER
Hipertiroit, cinsel işlev bozukluğuna etki edebilir mi?
Hipo ve hipertiroit de cinsel işlev bozukluklarına, âdet düzensizliklerine ve düşük ve ölü doğumlara neden olabilir. Bu sebeple sertleşme, boşalma sorunları, isteksizlik yaşayan kişilerin, âdetleri düzensiz kadınların, tiroid fonksiyonlarını ölçtürmesinde yarar vardır.
Gebelik öncesi tiroit testi yaptırmak gerekir mi?
Planlı gebeliklerde ve/veya yardımcı üreme teknikleri ile gebe kalmayı planlayan kadınlarda, gebelikten önce TSH dediğimiz, tiroit fonksiyonları hakkında bilgi veren hormonun ve tiroit antikorlarının ölçülmesi gerekir. Bu test, gebelikteki olası problemlere engel olacaktır.
Esra Tüzün
Manşetler
DUYURU-4