Diyet kitapları, en çok satanlar listelerinde her zaman ilk sıralarda yer alıyor. Yeni beslenme planları ve ilaç kullanımı gibi sürekli mucizeler vâdeden diyetler, gerçekten kilo vermeyi sağlamadığı gibi, bazen yalnızca kafa karıştırıyor. Bütün bu diyetlerin işe yarayıp yaramadığını, gerçekten vücut için uygun olup olmadığını ve sağlık açısından nasıl sonuçlar doğurabileceğini anlayabilmek aslında hiç de zor değil... Memorial Şişli Hastanesi Kilo Kontrolü Merkezi'nden Diyetisyen Yasemin Sancak, popüler diyetler hakkında bilgi verdi.
DÜŞÜNDÜREN SORULAR
- Diyet programının sağlıklı olduğunu belirleyen kıstaslar neler?
- Gerçekçi olamayacak kadar kısa sürelerde, mucizevi kilolar verdirmeyi vâdediyor mu? (Örneğin; haftada bir kilonun üzerinde ya da bir haftada 3-4 kilo.)
- Bazı besinlerin örneğin; greyfurt, yumurta, ceviz, limon, tarçın, zencefil vb. sihirli yağ yakıcı etkileri olduğundan bahsediliyor mu?
- Bazı besinleri, besin gruplarını veya ürünlerini; örneğin dönemsel protein veya karbonhidrat yasağı ya da sağlıklı yiyecekler olmalarına rağmen bazı sebze ve meyveler (Havuç, muz, mısır, üzüm vb.) yasaklanıyor mu?
- Söz konusu diyetin sonuçlarını destekleyen, bağımsız, uzun süreyle, fazla kişi üzerinde yapılmış araştırma sayısı yeterli mi?
- Yapılacak diyet, üniversitelerin Beslenme ve Diyetetik bölümlerinden tepki görüyor mu? ÇOK
MU MÜKEMMEL?
- Yiyecekleri 'iyi' veya 'kötü' olarak ayırıyor mu?
- Saat yasağı var mı?
- Bazı özel besinleri veya diyete ek olarak içilecek besin desteklerini/ bitkisel veya kimyasal ilaçları ya da bantları kullanmayı gerektiriyor mu?
- Garantili sonuç vâdeden kürler öneriliyor mu?
- Belli zamanlarda bazı besinlerin yenme zorunluluğu olduğu iddia ediliyor mu? (Örneğin; lahana çorbası, meyve, et veya yumurta vb...)
- Diyetin başlangıcı veya devamında herkese aynı şeyleri yemesi mi öneriliyor?
- Kişinin diyet sonunda elde edeceği görüntü sağlığından daha fazla mı önemseniyor?
- Sonuçları ve programıyla gerçek olamayacak kadar mükemmel mi görünüyor?
HİÇBİR BESİN YASAKLI DEĞİLDİR
- Bilimsel ve sağlıklı olmayan diyet programları, ruh sağlığını da etkiler mi? Besinleri mucize ya da yasaklı olarak değerlendirmek, diyet programı için doğru değildir. Kısa süreli çözümler üreten, sağlıklı olmayan, tekrar kilo alımına neden olan diyetler, beden sağlığının yanında ruh sağlığını da olumsuz etkiler. Bu tür diyetleri uygulamakta ısrar edenlerin; kendini nasıl hissettiğini iyi sorgulaması gerekir. Kendinizi depresif, huzursuz, stresli, yorgun, zayıflamış ama sarkmış hissediyorsanız, diyetinizi gözden geçirmelisiniz.
FAZLA PROTEİN TÜKETİMİ ERKEN YAŞLANDIRIYOR
- Protein diyetlerinde, vitamin ve mineral yerine yağ alınıyor! Hızlı kilo kaybı nedeniyle kaslarda zayıflama ve metabolizmada yavaşlama görülüyor. Ciddi boyutlarda su ve kas kaybı olabileceği için egzersiz yapanlar uygulamamalıdır.
- Posa, vitamin ve mineral içeren sebze ve meyveler az miktarda tüketilmektedir.
KANSER RİSKİNİ ARTIRIYOR
- Her gün 100 gram et veya 50 gram işlenmiş et tüketimi (protein ağırlıklı diyetlerde bu miktar çok daha fazladır) başta kolon kanseri, tip2 diyabet, kalp-damar hastalıkları, böbrek sorunları, karaciğer yağlanması ve erken yaşlanma riskini artırmaktadır.
- Kırmızı et, yumurta gibi hayvansal protein içeren besinler, kolesterolü yükselterek kalp hastalıklarına davetiye çıkarmaktadır. Bunların kötü kolesterol LDL'yi yükselttiği de bilinmektedir.
1.5 KİLODAN FAZLASI KARACİĞERİ YORAR
- Diyet programları, haftada en fazla bir kilo verecek şekilde planlanmalıdır. Haftada 1.5 kilo ve üzeri olacak şekilde hızlı kilo vermek; karaciğer yağlanması yapabilir! Hızlı kilo kaybının, safra taşı oluşumunu tetiklediği, kalp de dahil olmak üzere tüm kas dokularını yıpratabileceği bilinmektedir. Hızlı kilo kaybına neden olacak diyetler, sağlık dengesini bozmamak için önerilmemektedir.
DAMAR SERTLİĞİ YAPABİLİR
- Protein diyeti yapanlarda; gut, damar sertleşmesi, yüksek kolesterol, kalp damar hastalıklarına yatkınlık ortaya çıkar. Bu durum ölüm riskini artırır. Kolesterolü yüksek bireyler, asla aşırı miktarda et ve yumurta yememelidir.
EKMEK YERİNE CEVİZ YENMEZ
- Ekmeksiz diyet olmaz. Ekmek, mısır, patates ile bazı meyve ve sebzeleri az tüketmek, vitamin eksikliğine neden olur. B1, B6, Folik asit ve magnezyum eksikliği, vücudun sağlığını ve yaşam kalitesini düşürür.
- B grubu vitaminlerin eksik alımı, bilişsel fonksiyonlar ve stres düzeyini olumsuz etkiler. Düşük karbonhidrat alımı metobolik açıdan sakıncalıdır.
- Ekmek yerine yağ ve protein içeren ceviz tüketilmesi uygun değildir. Düşük karbonhidratlı diyet için önerilen ceviz; yüksek yağ içermekte ve dengeli beslenme için kullanılabilecek bir öğün yerine geçmemektedir.
POPÜLER DİYETLERDE NELER ÖNERİLİYOR?
KARATAY DİYETİ
- Her sabah iki yumurta. (Pastırmalı veya menemen olarak önerilmiştir.)
- Avuç içi kadar peynir, 10-15 zeytin, bir fincan ceviz veya fıstık, badem.
- İnsülin direncini artırdığı yorumuyla yasaklanan ekmek yerine ceviz öneriliyor ama hamurlu olduğu halde lahmacun veriliyor.
- Tereyağı, kebap ve et tüketimine limit konmuyor.
- Kiraz, erik, kayısı ve çilek öneriliyor; kavun ve karpuz yasaklanıyor.
- Saat 8'den sonra yemek yasak.
- Doğal tavuk, düzenli balık ve su tüketimi öneriliyor. Egzersiz destekleniyor.
DUKAN DİYETİ
- İlk 10 gün sadece protein yeniyor. (Et, balık ve yağsız süt ürünleri)
- Sırasıyla 'sınırsız sebze ve protein günleri' ve sadece 'protein günleri' şeklinde devam ediyor.
- Üçüncü aşamada; her gün protein ve sebze günü. Bir miktar meyve, iki dilim ekmek ve peynir serbest.
- Dördüncü aşamada; her perşembe sadece protein günü olmak koşuluyla ne seviliyorsa herhangi bir sınırlama olmadan yenilebiliyor.
- İki yumurtadan fazlası yenebilir.
ATKİNS DİYETİ
- Düşük karbonhidrat, yüksek protein esasına dayanır. İki haftalık süre boyunca sadece protein tüketimine izin verir.
- Diyet süresince et, deniz ürünleri, kırmızı et, kümes hayvanları, peynir hatta krema gibi yağlı, fakat protein içeren besinler rahatlıkla tüketilmektedir.
- 20 gramdan fazla karbonhidrat alınmaması gerekir. Bol miktarda zeytinyağlı salata tüketimi serbesttir.
İSVEÇ DİYETİ
- Sağlıklı kilo kaybı haftada yarım veya 1 kilo vermeyi hedeflerken, bu diyet iki haftada 7-20 kilo arasında kilo kaybını vâdeder.
- Diyet bitiminde metabolizmanın değişip tekrar kilo alınmayacağı garantisi verir ki; böyle bir durum söz konusu olamaz!
- Aşırı yumurta tüketimi vardır. Bu diyetin 13 günden fazla uygulanması önerilmez. Üç aydan önce tekrarlanmaması önerilir.
ESRA TÜZÜN