MERVE YILDIZALP - Türkiye'nin 2009 yılında taraf olduğu "Birleşmiş Milletler Engellilerin Haklarına İlişkin Sözleşme"nin Ek İhtiyari Protokol'ün onayında son aşamaya gelindi. Protokolün onaylanması halinde, engelliler, bağımsız uzmanlardan oluşan komiteye bireysel başvuru hakkına sahip olacak.
Türkiye, engellilerin hak ve özgürlükleri alanında bağlayıcı ilk ve tek uluslararası belge olan "Birleşmiş Milletler Engellilerin Haklarına İlişkin Sözleşme"yi 30 Mart 2007 tarihinde imzalayan ilk ülkelerden biri oldu. Sözleşme, engellilerin herkesle aynı haklara sahip olmasını sağlamak için ülkelerin ne yapması gerektiğini içeriyor.
28 Eylül 2009 tarihinde Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu'nun 68. BM Genel Kurulu'nda imzalayarak onay sürecini başlattığı sözleşmenin "Ek İhtiyari Protokolü", tali komisyon olarak İnsan Hakları İnceleme Komisyonu, esas komisyon olarak da Dışişleri Komisyonu'nda kabul edilerek TBMM Genel Kurul gündemine sunuldu.
Engelliler Kanunu'nun Şubat 2014'teki "Engellilerin Haklarına İlişkin Sözleşme"nin gerektirdiği yükümlülükler çerçevesinde revize edilerek engellilerin hakları güvence altına alınmıştı. Sözleşme ve Ek İhtiyari Protokolü'yle engellilerin tüm insan hak ve temel özgürlüklerinden eşit şekilde yararlanması amaçlandı.
Sözleşme, engellilerin hayatlarında karşılaştıkları sorunlara çözüm üretecek engelliler için fırsat eşitliği sağlanması, engellilerin bağımsız yaşamalarının desteklenmesi gibi temel unsurlar içeriyor.
-Protokolle başvurular uluslararası boyut kazanacak
Ek İhtiyari Protokol, sözleşmenin uygulanmasını güçlendirecek iki usul öngörüyor: Bireysel başvuru prosedürü ve araştırma prosedürü.
Sözleşmedeki hakların uygulanmasını güçlendirecek olan bireysel başvuru prosedürü ile protokole taraf olan bir devletteki engelli kişilerin ihlal iddiasıyla Engelli Hakları Komitesi'ne başvurmasına imkan tanınacak.
Komite, mahkeme niteliğinde olmadığı için başvuruya ilişkin verdiği kararlar da tavsiye niteliğinde olacak. Bu kararlar devletler açısından yol gösterici olduğundan Türkiye için de çok önemli bir işlev üstlenecek. Bağımsız uzmanlardan oluşan komiteye, sözleşme kapsamındaki her konuda başvuru yapılabilecek. Protokolle, başvurular uluslararası boyut kazanacak.
Araştırma prosedürü ile komite taraf bir devletin sözleşmenin hükümlerini ağır veya sistematik bir şekilde ihlal ettiğini gösteren güvenilir bilgiler alması halinde, söz konusu ihlal durumlarının ilgili taraf devlet ile işbirliği içinde değerlendirilmesini de isteyebiliyor. Bu da ülke içerisinde sistematik ihlalin ihtimalinin dahi önüne geçecek bir uygulama olacak.
Ek İhtiyari Protokolü ve benzeri uluslararası sözleşmelerin getirdiği mekanizmalar ülke tarafından kabul edilmesinin, engellilik alanında çalışmalara hız kazandırıyor.
Ek İhtiyari Protokolün öngördüğü mekanizmaların kabul edilmesiyle, devletin tüm sorumlu organlarınca engellilerin haklarının çağdaş bir anlayışla ele alınması ve korunmasının geliştirilmesi sağlanacak. Engellilerin sürece daha etkin katılımını da sağlayacak bu aşamanın, Türkiye'de insan hakları temelli engellilik politikalarının gelişmesi ve güçlenmesine katkı sağlamasının yanı sıra genel anlamda toplumun sosyal ve ekonomik kalkınmasına da olumlu etkileri olacak.