Dermatit (ekzema); deride oluşan inflamasyon sonucunda kızartı, sulantı, kaşıntı ve daha sonra kuruluk, kabuklanma ve çatlamalarla ortaya çıkan bir deri reaksiyonudur. Normalde derinin savunma mekanizmaları kendisine temas eden allerjik veya irritan (tahriş edici) maddelerden etkilenmesine engel olmak için yeterlidir. Bu savunma mekanizmaları şunlardır:
1-Derinin tamponlama etkisi: Deri yüzeyinin pH değeri 5,7 dir. Yani hafif asittir. Bu asit örtüsüyle deri, kendisine temas eden alkali sabunları ve hafif asit solüsyonları tolere edebilir. Ancak deterjanlar gibi kümülatif (biriken) irritanlarla uzun süreli temaslar derinin tamponlama gücünü bozar ya da ortadan kaldırır ve deride inflamatuar değişiklikler yani dermatit başlar.
2-Derinin su (nem) tutma özelliği: Derinin üst tabakasında bulunan keratin, su, amino asitler, şekerler ve seramid gibi lipidler suyu tutmayı sağlar ve kuruluğa engel olurlar. Bu maddeler azalır ve deri kurursa derideki reaksiyonlar daha kolay oluşur.
3-Deri yüzeyinin lipid örtüsü: Bu örtü sebase bezlerin sebum salgısı ve lipidlerden oluşur. Temizlik maddeleri, deterjanlar ve organik çözücüler bu tabakayı ortadan kaldırır, böylece deri kurur ve inflamasyon gelişir.
Bunlar dışında allerjik bünyeli (atopik) kişilerde daha önceden temas edilerek deri tarafından öğrenilmiş olan boyalar, metaller, kozmetikler gibi allerjenlere karşı allerjik dermatitler oluşur.
İrritasyon dermatitleri o madde ile temas eden herkesde benzer şekilde görülür ve temas kesilirse deri normale döner. Bu duruma örnek olarak aşırı sabun, su, deterjan kullanımını verebiliriz. İrritasyon dermatitinin oluşmasında irritan maddenin temas ettiği deri bölgesinin inceliği, madde ile temasın sık ve uzun süreli olması, temas ederken ovuşturma yapılması deri reaksiyonunun daha şiddetli olmasına neden olur.
Allerjik dermatitlerde ise örneğin sabuna renk veren yalnız turuncu boya maddesine allerjisi olan kişilerde bu sabunla temas eden yerden başlayan dermatit tablosu görülür ve kişi sabunla teması kesse bile portakala ellediğinde yine aynı boya bulunduğundan dermatit tablosu tekrarlar. Bu durumu farketmek, allerjeni bulmak ve dermatiti tedavi etmek daha güçtür.
Sözü edilen dermatitlerin oluşumunda görüldüğü gibi karaciğer gibi hiçbir iç organın rolü bulunmaz. İrritan ve allerjik dermatitlerden korunmak için nedeni bulmak, bu maddelerden uzak durmak, içi koton kaplı eldivenlerden veya bariyer etkili kremlerden kullanmak çok önemlidir. Ayrıca dermatit kuru deride daha kolay oluştuğu için deriyi su, sabun, güneş gibi kurutuculardan uzak tutmak ve deri tipine göre nötral veya yağlı sabunlar kullanmak gerekir. Deriyi nemlendirmek için seramid, kolesterol, serbest yağ asidi içeren kremler, losyonlar kullanılması ve böylece derinin bariyer fonksiyonunun güçlendirilmesi de dermatitlerin oluşumunu engeller. Gerekirse allerji yapan maddeyi bulmak için dermatoloji uzmanları yama testi yapabilir ve hastaya uzak durması gereken maddelerin listesini verebilirler.
Tedavi için kullanılan kortizonlu kremleri 10-15 günden uzun kullanmamaya dikkat edilmezse deride incelme, kırışma, kılcal damar oluşumu gibi yan etkiler görüldüğü de unutulmamalıdır.
Amerikan Hastanesi
Dermatoloji Bölümü
Dr. Buket Pençe